pientia comparetur, quantum ista similia de corporalib intellegibilia duci possunt. non itaque sicut de aquis in surgens ubi earum summum transierit, repente quantur ficit inspiratur, sed sicut de tenebris in lucem pro paulatim egrediendo illuminatur. quod donec plenissim iam eum tamen dicimus tamquam de abditissima sp egredientem uicinia lucis afflatum, tanto magis, quanto propinquat egressui; ut illud quod in eo lucet sit uti lumine quo progreditur, illud autem quod adhuc obs est sit ex tenebris unde egreditur. itaque et non ius bitur in conspectu dei omnis uiuens; et tamen iustus e uiuit et induti sunt sancti iustitia, alius magis, alius n et nemo hic uiuit sine peccato, et hoc alius magis, minus; optimus autem est qui minimum. Sed quid ago? tamquam oblitus cui loquar doctori s factus sum, cum proposuerim quid abs te discere uelin quia de peccatorum parilitate, unde in id quod agebam quaestio, examinandam tibi sententiam meam promere eram, iam eam tandem aliquando concludam. quia etsi est eum qui habet unam omnes habere uirtutes, eu unam non habet nullam habere, nec sic peccata sunt quia ubi uirtus nulla est nihil quidem rectum est, nec ideo non est prauo prauius distortoque distortius; si a quod puto esse uerius sacrisque litteris congruentius, it animae intentiones ut corporis membra, non quod uid locis, sed quod sentiantur affectibus et aliud illuminatu plius, aliud minus, aliud omnino caret lumine et ten inumbratur obstaculo: profecto ita ut quisque inlustr piae caritatis affectus est, in alio actu magis, in alio n in alio nihil, sic dici potest habere aliam, aliam non habere, aliam magis minusue habere uirtutem. nam et maior est in isto caritas quam in illo recte possumus dicere; et aliqua in isto, nulla in illo, quantum pertinet ad caritatem quae spietas est; et in ipso uno homine quod maiorem habeat pudicitiam quam patientiam, et maiorem hodie quam heri, si proficit; et adhuc non habeat continentiam et habeat non. paruam misericordiam. et ut generaliter breuiterque complectar quam de uirtute habeo notionem, quod ad recte uiuendum attinet: uirtus est caritas, qua id quod diligendum est diligitur; haec in aliis maior, in aliis minor, in aliis nulla est; plenissima uero quae iam non possit augeri, quamdiu hic homo uiuit, in nemine. quamdiu autem augeri potest, profecto illud quod minus est quam debet ex uitio est. ex quo 15 uitio non est iustus in terra, qui faciat bonum et non peccauit; ex quo uitio non iustificabitur in conspectu dei omnis uiuens; propter quod uitium si dixerimus quia peccatum non habemus, nos ipsos decipimus et ueritas in nobis non est; propter quod etiam quantumlibet profecerimus necessarium est nobis dicere: dimitte nobis debita nostra, cum iam omnia in baptismo dicta, facta, cogitata dimissa sint. uidet itaque qui recte uidet ubi et quando et unde speranda sit illa perfectio, cui non sit quod adici possit. si autem praecepta non essent, non utique esset ubi se homo certius inspiceret et uideret unde auerteretur, quo conaretur, quare gratularetur, quid precaretur. magna est ergo utilitas praeceptorum, si libero arbitrio tantum detur ut gratia dei amplius honoretur. Quae si ita se habent, unde fit omnium reus, si in uno offendat qui totam legem seruauerit? an forte quia plenitudo legis caritas est qua deus proximusque diligitur, in quibus praeceptis caritatis tota lex pendet et prophetae, merito fit omnium reus qui contra illam facit in qua pendent omnia? 5 nemo autem peccat nisi aduersus illam faciendo, quia non adulterabis, non homicidium facies, non furaberis, non concupisces et si quod est aliud mandatum in hoc sermone recapitulatur, in eo quod diliges proximum tuum tamquam te ipsum. dilectio pro- 10 ximi malum non operatur; plenitudo autem legis caritas. nemo autem diligit proximum nisi diligens deum, ut hoc quantum potest proximo impendat, quem diligit tamquam se ipsum, ut et ille diligat deum; quem si ipse non diligit, nec se nec proximum diligit. ac per hoc qui totam 15 legem seruauerit, si in uno offenderit, fit omnium reus, quia contra caritatem facit, unde tota lex pendet. reus itaque fit omnium faciendo contra eam in qua pendent omnia. cur ergo non dicantur paria peccata? an forte quia magis facit contra caritatem qui grauius peccat, minus qui leuius, et hoc ipso 20 admittit magis et minus quo fit quidem omnium reus? sed grauius peccans uel in pluribus peccans magis reus, leuius autem uel in paucioribus peccans minus reus: tanto maiore scilicet reatu, quanto amplius, tanto minore, quanto minus peccauerit; tamen etiam si in uno offenderit erit reus omnium, 25 quia contra eam facit in qua pendent omnia. quae si uera sunt, eo modo et illud absoluitur quod ait homo etiam apostolicae gratiae: in multis enim offendimus omnes. 6 Rom. 13, 9 sq. 4 cf. Matth. 22, 40 3 quia v 5 reus omnium T V 8 concupiscis P1 pendet Gi 7 furaueris 9 diligis GPv 12 deum om. P1 14 semet P 15 quia (a del. m. 1) M 17 caritatem] uirtutem v 18 eam] praeceptum DGPTv quo GPTV'v quur M ubique 19 precepta GPv 21 ammittit MTV amittit GPv MPV omnium quidem Gv maius 22 maius MV 25 erit V: 27 absolbitur V obsoluitur P offendimus enim, sed alius grauius, alius leuius, quanto quisque magis minusue peccauerit; tanto in peccato committendo maior, quanto in diligendo deo et proximo minor; et rursus tanto minor in peccati perpetratione, quanto maior in dei et 5 proximi dilectione. tanto itaque plenior iniquitatis, quanto inanior caritatis; et tunc perfectissimus in caritate, quando nihil restat ex infirmitate. nec sane quantum arbitror putandum est leue esse peccatum in personarum acceptione habere fidem domini nostri Iesu Christi, si illam distantiam 10 sedendi et standi ad honores ecclesiasticos referamus. quis enim ferat eligi diuitem ad sedem honoris ecclesiae contemto paupere instructiore atque sanctiore? si autem de cotidianis consessibus loquitur, quis non hic peccat, si tamen peccat, nisi cum apud se ipsum intus ita iudicat ut ei tanto melior, 15 quanto ditior ille uideatur? hoc enim uidetur significasse dicendo: nonne iudicastis apud uosmet ipsos et facti estis iudices cogitationum iniquarum? Lex itaque libertatis, lex caritatis est de qua dicit: si tamen legem perficitis regalem secundum scrip20turas: diliges proximum tuum sicut te ipsum, bene facitis. si autem personas accipitis, peccatum operamini, redarguti a lege quasi transgressores. et post illam sententiam ad intellegendum difficillimam, de qua satis dixi quod dicendum putaui, eandem legem libertatis 25 commemorans: sic, inquit, loquimini et sic facite, sicut per legem libertatis incipientes iudicari. et quoniam quid paulo ante dixerit nouit: quoniam in multis offendimus omnes, suggerit dominicam tamquam cotidianam cotidianis etsi leuioribus, tamen uulneribus medicinam. 30iudicium enim, inquit, sine misericordia illi qui 3 quando Vi 7 tantum MV 8 ac11 elegi P1 12 ac Gv at G1 si] qui 2 maius DMPV2 ceptione (m rasa) P 9 nostri om. DGPv honores Pi contempto GPTv cottidianis DGv 13 si tamen peccat om. T 14 quanto 16 iudicatis P 20 diligis DGP 23 intellegendam D'G1P 25 loquimini inquit M 15 illi MV eitis regalē si P1 21 fa non fecit misericordiam. hinc enim et dominus: din tite, inquit, et dimittetur uobis; date, et dabi uobis. superexsultat autem misericordia iudi dictum est: uincit misericordia iudicium; non е est aduersa iudicio, sed superexsultat, quia plures misericordiam colliguntur, sed qui misericordiam pra terunt. beati enim misericordes, quia ipsorum serebitur deus. et hoc utique iustum est ut dimitt eis, quia dimiserunt, et detur eis, quia dederunt. i quippe deo et misericordia iudicanti et iudicium misera propter quod ei dicitur: misericordiam et iudici cantabo tibi, domine; nam quisquis uelut nimium iu iudicium sine misericordia quasi securus exspectat, i iustissimam prouocat. quam timens ille dicit: ne intres iudicio cum seruo tuo. unde dicitur populo contum quid uultis mecum iudicio contendere? cum enim iustus sederit in throno, quis gloriabitur castum se ha cor? aut quis gloriabitur mundum se esse a peccato? igitur spes est, nisi superexsultet misericordia iudicio? sed illos qui misericordiam fecerunt ueraciter dicendo: dimi nobis sicut et nos dimittimus, et sine murmurat dando; hilarem enim datorem diligit deus. den sanctus Iacobus iam ex isto loco de misericordiae oper loquitur, ut quos uehementer illa sententia terruerat soletur; cum admonet quomodo etiam peccata cotidiana, quibus hic non uiuitur, cotidianis remediis expientur, ne ho iudi 1 dimitte P1 3 superexaltat DGPv superexaltet T D'Go 5 superexaltat DGPv 8 demittatur et demiserunt DP 10 miserenti DGv 12 nam/// (si eras.) P nimius MV sericordiam G1 exspectat V pr.; s rasa 13 15 iudicium trono MV rasa; superex demitte DP 25 ammonet libri |