Obrázky na stránke
PDF
ePub

«

«

Exspecta: haud aliud respondeat hæc anus. I, nunc: Dinomaches ego sum. Suffla. Sum candidus. Esto: Dum ne deterius sapiat pannucea Baucis,

19. Exspecta.] Exspecta, et attende parumper, inquit poëta: interrogemus hanc vetulam pannuceam olitricem transeuntem; et ab ea quæramus, quid optimum in vita judicet? idem ac tu respondebit: scil. summum bonum in deliciis mensæ et corporis curatione situm. « Poteratne, addit Casaub. magis fastum retundere insolentis juvenis, quàm « cùm illum assimilat aniculæ, et ‹pannuceæ olitrici comparat. I, nunc, etc. Perge (Poursuivez, allez toujours, et dites-nous avec emphase: Dinomaches ego sum), post tale probrum generis tui, nobilitatem ostenta, et corporis formam: esto, si lubet, dum mihi concedas te plus sapientiæ non habere, quàm quælibet anus imperita et vesana. P.

«

[ocr errors]

20. Dinomaches ego sum.] Alcibiades, inquit Plutarch. maternam originem ducebat ab Alcmeonide, quem ex Dinomacha genitum aïunt. Ita Persius originem Alcibiadis repetendo a feminis, oblique nec minus satirice Neronem designat, ex Julia gente oriundum ab Agrippina matre, cui præterea debebat imperium. -Suffla. Idem ac supra, sat. III, V. 27, pulmonem rumpere ventis.

20

Gall. s'enfler, crever d'orgueil. ·
Sum candidus. Erat Alcibiades,
etiam Apollinis judicio, Græco-
rum formosissimus, κάλλιςός τε
xai péyisos, inquit Socrates. Ita-
que ad ejus formam opera sua
exigebant statuarii, quoties pul-
chritudinem exprimere volebant.
Non ita certe formosus Nero :
quin immo, ignobili fuisse figurâ
ex statuis quæ supersunt et num-
mis videtur; etsi tamen de eo
Suet. Nero, cap. 51: Erat vultu
pulchro magis quàm venusto. Cæ-
terum, hæc quoque Neroni pos-

sunt convenire: nam,
non ait
formosus sum, sed candidus; quod
ad oris colorem spectat, qui in
eo, ut in Alcibiade, albus esse
potuerit. A.

21. Esto: dum ne deterius sapiat, etc.] Scilicet, candidus et nobilis, quid hoc solum ad bene imperandum, si in cæteris non deterius ac tu sapiat vetula Baucis, æque ac tu sapiens sit; vel etiam tu non magis quàm illa sapias ? — Baucis. Anus paupercula cujus meminit Ovid. Metamorph. VIII. Hoc loco, ponitur pro quavis abjecta et vili muliercula. P.- Pannucea Pannis obsita et annorum numero; vel potius, quæ panem et olera in foro vendit. A.

V. 20. Dinomaches ego sum. Sum vacat in nostro codice.

[ocr errors]

V. 21. Ne. Non pro ne, cod. noster.-Pannucea. Cod. noster et multi alii, pannutia, vel pannucia Item edit. vet. Britan. et Aldina, 1535.

Cùm bene discincto cantaverit ocima vernæ.

22. Cantaverit ocima.] Ita Casaub. « Mulierculæ quas diximus, so«<lent inter se et cum obviis quibusque certare maledictis et « conviciis.... Quid turpius, quid personâ alicujus honestatis indignius, quàm in foro convitiis

a

[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]

"

[ocr errors]

« et malis dictis cum quoquam certare? Quare Latinus hîc So« crates, ut in fibra abjectissimos dejiceret suum illum ferocem juvenem, non solum aniculæ << eum comparat, sed aniculæ pan« nuceæ, cujusmodi sunt quæ pa« nem aut olera vendunt in foro;

et hoc amplius aniculæ convicia«trici. Mira Seivwots ingeniosis<simi poëtæ. Cantare ocima vernæ, poëtice dictum, pro dicere at« que ingerere servulo opprobria, et ea quæ solent cantari cum << ocima seruntur : hoc est, maledicta. Plin. lib. XIX, cap. 7. « Nihil ocimo fœcundius : cùm male« dictis et probris serendum præci« piunt, ut lætius proveniat. » Quæ ratio explicandi nobis dura et aliena videtur. Non melior aut clarior Turnebi Advers. lib. XV, cap. 3, et XXX, cap. 8, interpretatio. Alii vero, quibus assentimur, sic simpliciter intelligunt: cùm illa scil. mulier olerum venditrix, ocima sua, id est, olera sua, herbasque olentes et horementibus

tenses, clarâ voce, quasi occinit, et cum clamore ad olus emendum servos invitat. Porro homines et mulieres per

[blocks in formation]

«

«

[ocr errors]

« bien chanté aux oreilles d'un es« clave libertin, mon beau basilic, « le sens paraîtrait aussi vif, au« tant dans le génie de l'auteur, « et renfermerait les mêmes traits satiriques. La vieille qui vante « son basilic, serait Alcibiade qui « se glorifie de sa naissance et de << sa beauté ; et l'esclave débauché serait le peuple asservi, qui né« gligeait les arts honnêtes pour suivre les jeux, et qui demandait seulement panem et Circen« ses. » Nihil, meo judicio, melius hac explicatione. Ei tamen adversatur Diderot, dicens: la vieille ressemble bien à Alcibiade. Mêmes principes sur le bonheur, même justesse de raison dans les invectives qu'elle adresse à l'esclave dissolu, qui les mérite, et qui ressemble au peuple. Ainsi (addit idem), vous ne savez pas plus que cette vieille en quoi consiste le bonheur, quoique vous sachiez aussi bien qu'elle invectiver, elle l'esclave dissolu, vous le peuple corrompu, et qu'en cela vous ayez raison l'un et l'autre. Casauboni et Dideroti interpretationes non perspicuitate præstant: quapropter, ad nostram redea

V. 22. Ocima. Codd. pars maxima, ozima, vitiose. Cod. noster, ocima, bene Græcis enim dicitur axiμov; unde scribendum, ocima, non ocyma,

:

Ut nemo in sese tentat descendere! Nemo!

mus oportet. - Ocima. Ocimum 'herba odorifera satis nota, quam Græci Baoxov vocant, et Galli basilic. Hic, speciem posuit pro genere; nempe herbas olentes, olera. Bene discincto.... vernæ. Vernæ olim servi domi ex ancilla nati, ut vidimus apud Juven. sat. IX, 10, et dicaces et protervi etiam erant unde, hoc loco, discinctus verna: nam discinctus dicebatur qui dissolutis moribus vivebat. Vid. supr. Non pudet ad morem discincti vivere nattæ. A.

23. Ut nemo in sese tentat descendere!] Est, hoc loco, inquit Casaub. digressio quædam ab instituta insolentis juvenis increpatione; cujus digressionis scopus peti debet ab ultimis verbis illis, sic novimus, etc. Ita, ex Casauboni sententia, is erit ordo et sensus: nemo in sese tentat descendere; sed præcedenti spectatur mantica tergo. (Id confirmat exemplo), verbi gratiâ, si quæsieris : nostine Vectidi prædia? Cujus, inquit quem interrogas? illius, respondes, ditissimi qui, etc. Hunc, ais, hunc, exclamat, Diis iratis genitum, qui, etc. (Sequitur egregia descriptio avari hominis et sordidi ab eodem.).... At tu, (poëta nunc loquitur) si unctus cesses, figas in cute solem, id est, si delicate ac molliter vivas, erit prope te ignotus, qui in dissolutos tuos mores invehetur ( sequitur a versu 35 usque ad 42 luxuriosi descriptio a poëta). Ex hoc exemplo infert poëta: cædimus (v. 43),

et

inque vicem præbemus crura sagittis, alios carpimus, et vicissim ab iis carpimur: vivitur hoc pacto, sic se habet mundus, ainsi va le monde. Sic, ô Alcibiades, vel potius, ô Nero, te novimus (v. 43); hâc arte scilicet, hoc amore cæco, quo quisque sua vitia amplectitur, atque, hâc nefaria curiositate, quâ quisque aliorum vitia inspicit, et malignitate quâ vel tecta detegit, te, quanquam summâ sis pelle decorus, quanquam vanâ verborum affectatione nobis hodie fucum facere tentes, te, inquam, novimus; ilia subter vulnus cæcum habes, etc.... Huic explicationi, nostro qualicumque judicio, contortum quiddam videtur. Hæc Casauboni digressio sermonem impedit; nec adeo necessaria est novarum personarum introductio, quin, eâ omissâ, sermo æque fluat. Ita nostram nunc explicationem, quæ sic se habet, proponemus : ut nemo tentat in se descendere! sed, etc. si quis, & Alcibiades, te interrogaverit: nostin' Vectidí prædia? cujus, inquis? Divitis, istius, respondet alter, qui arat Curibus, etc. hujus exclamas, hujus qui, etc. et statim in Vectidî avaritiam inveheris at tu, qui alios tam maligne describis, si unctus cesses, si delicatule et luxuriose vivas; est prope te ignotus, cubito qui te tangat, et te pariter mollem et effeminatum describat.... Cædimus inque vicem, etc. Vivitur hoc pacto. Sic, hâc arte, ô Alcibiades (ô Nero), te novimus, etc.... On bat son

Sed præcedenti spectatur mantica tergo.
Quæsieris: nostin' Vectidî prædia? Cujus?
Dives arat Curibus quantum non milvus oberrat.
Hunc ais? hunc, Dîs iratis, Genioque sinistro,
Qui, quandoque jugum pertusa ad compita figit, `

voisin, on en est battu à son tour;
c'est ainsi que l'on apprend à se con-
naître les uns les autres ; c'est ainsi,
ó Néron! que nous te connaîtrons
malgré les beaux dehors dont tu te
pares maintenant. A.— Ut nemo in
sese tentat descendere! Epanalepsis,
indignationem et admirationem
indicans. Virg. eclog. VIII:

Ut vidi, ut perii, ut me malus abstulit error!

In sese descendere. Se ipsum penitus introspicere et examinare; atque, ut est in fine hujus satiræ, secum habitare: juxta illud præceptum oraculi Delphici ΓΝΩΘΙ ΣΕΑΥΤΟΝ. L. Nemo! Bene et emphatice repetitur, nemo!

24. Præcedenti spectatur mantica tergo.] Id est, considerantur aliena vitia, quæ sunt in mantica, post tergum ejus qui præcedit nos. Ex apologo Aesopi, satis noto, illud desumptum videtur. Hanc Persii sententiam ita expressit noster La Fontaine :

On se voit d'un autre œil qu'on ne voit

son prochain.

Le fabricateur souverain

25

Nous créa besaciers tous de même ma

nière,

Tant ceux du temps passé, que du temps d'aujourd'hui.

Il fit pour nos défauts la poche de derriere,

Et celle de devant pour les défauts d'autrui.

A.

25. Vectidí.] In sat. Juven. XI, v. 22. de Ventidio quodam sermo est, sed, ut de homine divite et generoso; hoc loco contra, avarus designatur : ita, Vectidius et Ventidius non iidem fuisse videntur. A.

26. Curibus.] Cures, urbs Sabinorum olim primaria, Numæ Pompilii patria. - Quantum non milvus oberrat. Hyperbolicum adagium: quantum milvi volant. Juven. sat. IX, v. 55:

.....

Milvos intra tua pascua lassos. P.

27. Hunc, Dís iratis.] Subaudi genitum.—Genioque sinistro. Adverso et contrario, quippe ille semetipsum defraudat suis, et inter opes miser est. De Genio vide sup. sat. II, v. 3.

28. Qui quandoque, etc.] Egre

V. 25. Quæsieris. Ita codd. omnes. Malim quæsierit.— Vectidí. Codd. nonnulli, vectidis, male.

V. 26. Oberrat. Ita codd. Putean. Thuan. Mazarin. Colb. II, Pithoei, noster cod. et tres alii. Cæteri omnes, oberret, vet. schol. et editiones Aldinæ, et post hos editt. recentiores.

Seriolæ veterem metuens deradere limum,

Ingemit, hoc bene sit, tunicatum cum sale mordens 30

gia hominis avari descriptio ex adjunctis. Is, inquit, cùm alii Genio indulgent, suum defraudat. P.-Quandoque, pro quandocumque. Jugum pertusa ad compita figit. Hæc certe indicant cessationem operis rustici. Tum vero jugum suspenditur, agricolæ sacra peragunt, et hilarius convivia celebrant; quod patet ex Tibullo, lib. II, eclog. 1:

Luce sacrâ, requiescit humus, requiescit arator,

Et grave, suspenso vomere, cessat

opus.

Sed, juga ad compita reponere; cur? aut non suo quæque loco, ubi servari solent et haberi quando non occupantur? Hunc morem se ignorare ingenue fatetur Casaubonus. Prateus ita explicat: quandocumque figit juga (domi scilicet), ad compita pertusa, id est, ad compitalia festa peragenda. Pertusa, addit idem, designat tantum solere compitalia celebrari in locis perviis et frequentatis, adeoque in compitis. Hæc interpretatio dura nobis videtur, nec ullâ auctoritate confirmata. Ita demum vet. schol. « Compita << sunt loca in quadriviis, quasi « turres ubi sacrificia, finitâ « agriculturâ, rustici celebrabant. Merito pertusa, quia per omnes

[ocr errors]
[merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors]

«

operis indicium. » Quæquidem explicatio ab interprete pene coævo genuina magis nobis videtur. Cæterum, istæ ædiculæ de quibus vet. schol, loquitur exdem esse videntur ac Jani pervii, quorum Montfaucon, Antiquité Expliquée, T. III, figuram nobis exhibet. A.

29. Seriolæ veterem.] Seriola, diminutivum a seria. Vid. supra, sat. II, v. II. - Deradere limum. Limum vocat picem; hâc enim linebant dolia et serias: inde serias relinere, et, contra, deradere limum. Sic Casaub. Attamen, hoc verbo limum, videtur non solum pice serias et dolia linisse veteres ; sed et argillâ quoque et limo. A.

30. Ingemit, hoc bene sit.] Ob avaritiam, tanquam rem magni sumptûs faciat, tristi voce illud solemne pronuntiat: hoc bene sit. Verba solemnia et deprecatoria antiquis usurpari solita in magnis susceptis. Pariter et in conviviis

V. 29. Veterem. Cod. Pithoei, veteris, non male quoque. Noster cod.

et alii, veterem. Edit. vet. Britan. et Aldina, veteris.

V. 30. Sit. Fit pro sit habet cod. Thuaneus, facili aberratione scribentis f pro s.

« PredošláPokračovať »