Obrázky na stránke
PDF
ePub

Atque hic quem ad strigiles scutica et metus egit herilis?
Mane piger stertis: surge, inquit avaritia. Eia!

Surge. Negas. Instat : surge, inquit. Non queo. Surge.
En. Quid agam? Rogitas? En saperdam! Advehe Ponto

causæ, cur tua sit melior conditio quàm fuit ante, cùm servus esses, quàm ejus qui parem servitutem nunc alii servit. Egregie Seneca, Natural. Quæst. lib. III: Liber est qui servitutem effugit sui. Hæc est assidua servitus et ineluctabilis, et per diem ac noctem æqualiter premens, sine intervallo, sine commeatu. Sibi servire gravissima servitus est. C.

131. Scutica.] De hac voce, Juven. sat. VI, v. 48.

vid.

132. Mane piger stertis.] Quàm durum sit vitiorum servitium : cùm plura simul eumdem misere in diversa trahunt, illustrat exemplis,et luculentissime demonstrat. Primum exemplum illius, qui duobus dominis pigritiæ et avaritiæ servit. C. Surge, inquit avaritia. Dialogus inter pigrum et avaritiam quem festivum adeo atque concinnum existimavit satiricus noster, ut illum in Gallicam linguam traduxerit, nedum imitatus sit. Boileau, sat. VIII:

Le sommeil sur ses yeux commence à s'épancher:

Debout, dit l'avarice, il est temps de marcher.

Hé! laissez-moi.... Debout.... Un mo-
ment.... Tu répliques? . . . .
A peine le soleil fait ouvrir les bouti-
ques....

N'importe, leve-toi, Pourquoi faire
après tout?

Pour courir l'Océan de l'un à l'autre bout,

Chercher jusqu'au Japon la porcelaine

et l'ambre,

Rapporter de Goa le poivre et le gingembre.

Mais j'ai des biens en foule, et je puis m'en passer.

On n'en peut trop avoir: et, pour en

amasser,

Il ne faut épargner ni crime ni parjure;

Il faut souffrir la faim, et coucher sur la duré....

·Mane piger stertis. Poëta, hoc loco, loquitur. Gall. Dormez-vous la grasse matinée : surge, inquit avaritia.-Eia! Exclamatio pigri stertentis, et oscitantis. Eia! Ah! A.

[ocr errors]

133. Surge.] Repetit avaritia. - Negas. Hoc loco, poëta loquitur; negas, vous refusez.· -Instat. Avaritia. Surge, inquit, levez-vous, dit-elle.-Non queo. Vous dites, je ne puis, je n'en ai pas la force? Surge, levez-vous, vous dis-je, inquit tertium avaritia. A.

134. En. Quid agam?.... etc.]

V. 132. Eia. Cod. noster, exi, non male quoque.

V. 133. Surge, inquit, non queo. Ita codd. fere omnes. Cod. Thuaneus, surge, inquis, nequeo. Codd. Mazarin. Colbert, I, et tres alii, surge, inquit. Nequeo. Alii, non queo.

V. 134. En. Quid agam? Rogitas? En saperdam! Advehe Ponto. Hoc loco,

[ocr errors]

Castoreum, stupas, ebenum, thus, lubrica Coa:
Tolle recens, primus, piper e sitiente camelo :
Verte aliquid: jura. Sed Jupiter audiet. Eheu!

:

En, me voici.- Quid agam? Que ferai-je? Pourquoi faire?—Rogitas? Vous le demandez, inquit avaritia? — En saperdam! O hominem vilis pretii; hominem similem saperda! O le pauvre hère! l'imbécille! Vel potius, ut nostri, triviali modo, dicunt voilà ma bête.—Advehe Ponto castoreum, etc. Longe aliter ac nos hunc locum explicant alii interpretes; sed vividior est nostra dialogi, forma. Præterea, si, ut Athenæus, lib. III, cap. 20, refert, saperda, Ponticum opsonium, vile et ignobile edulium esset; non satis perspicue video, cur, hoc loco, avaritia pigrum excitasset, ad arcessendam e Ponto tam vilem mercem, quam junxisset cum castoreo, lubricis Cois, aliisque pretiosissimis rebus. Hanc formulam, en saperdam! ego injuriam accipio. Alii dicunt: advehe saperdam e Ponto, advehe castoreum, etc. A.

135. Castoreum.] Vid. ad Juven. sat. XII, v. 34. Stupas. Pars lini cortici proxima stupa dicitur. Ebenum. Arbor satis nota. Lubrica Coa. Vinum Coum ven

135

[merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small]

Sitiente camelo. Non simpliciter, Toλudifío, sed qui sitim diu tolerat, etiam ad quatriduum. Plin. lib. VIII, cap. 18. P.

137. Verte aliquid.] Exprimit satagentiam mercatorum omnia spe et aviditate lucri molientium. -Vertere, vox agriculturæ. Terra enim vertitur fodiendo, arando, occando, pastinando, et aliis modis.-Jura. Idem ac pejera: nam, haud multum interest inter sæpe jurantem et pejerantem. Philo, Jud. in lib. de decem legis præcept. Φύεται ἐκ πολυορκίας ψευδορ κία καὶ ἀσέβεια. Sed Jupiter audiet. Objectio hominis adhuc religionis metu retenti, ad quam statim respondet avaritia. C.

magna varietas codd. inest. Vet. schol. Et quid agam? Rogitas? saperdas advehe Ponto. Ita Casaub. et editt. recentiores. Ita quoque cod. n° 8050, cod. Thuaneus, en. q.ag. rog. en saperd. adhibe Ponto. Codd. Colbert. I, et Pithoei II, en quid agam? Rogat? en saperdas advehe Ponto. Non male quoque. Codd. Mazarin. Pithoei I, Colbert. II, III, et alii ut nos. At vid. supra commentarium. Cod. noster: en q. ag. rogit. en sarpeda advehe.

V. 137. Eheu. Codd. multi, heu! heu! utrumque bene.

Varo, regustatum digito terebrare salinum

Contentus perages,

si vivere cum Jove tendis.

Jam puer is, pellem succinctus, et œnophorum aptas 140
Ocius ad navem: nil obstat, quin trabe vastâ
Aegeum rapias, nisi solers luxuria ante

[merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][ocr errors]

cors. Digito terebrare. Hoc emphatice dictum; pro digito premere salinum, ita ut perforare videatur. C.

139. Contentus perages.] Græcum est διάξεις, pro διάξεις τὸν βίον : quamdiu vives, semper eris pauper, si vivere cum Jove tendis, si bonâ conscientiâ et morum sanctitate, Jovem habere placatum et amicum intendis. Ei ¿péσxɛt σo ó κατὰ Θεὸν βίος. C.

[ocr errors]

ctus.] Jam, inquit poëta, puer, id est, servus avaritiæ, is, pellem succinctus, accinctus ad iter suscipiendum, et aptas œnophorum, sarcinas, saccos vasa vinaria, et alia necessaria peregrinationi longinquæ paras, et ad navem portas. Alii legunt: jam pueris pellem, succinctus, et œnophor. aptas, et explicant: jam paratus ad iter imponis pueris tuis pellem, sarcinas, saccos, in quibus res reponuntur, et œnophorum. Prior interpretatio nobis aptior visa est. — Oenophorum. Vox Græca oivos, vinum, et pépw, porto. Vas vinarium. P. et A.

141. Quin trabe Cypriá Aegeum rapias.] Rapide mare Aegeum seces. Horat. lib. I, od. 1:

[ocr errors][merged small]

142. Nisi solers luxuria ante.] Introducit poëta luxuriam, quæ mancipium suum et servum sibi pereuntem et elapsum pene 140. Jam puer is, pellem succin- dens, eum retinere tentat.

--

vi

Lu

V. 138. Varo. Ita omnes codd. præter Thuan. no 6984, vet. schol. et n° 8050, qui habent baro. At parum distat inter baro et varo: cùm litteræ v et b sæpe in pronuntiatione confundantur, ut fit vel hodie apud Vascones et Hispanos. Vet. scholion codicis 8050 est: varones sunt servi militum, qui sunt valde stulti.

V. 139. Contentus. Codd. Pithoei I, 8050, 8273, et noster, contemptus. V. 140. Jam puer is. Restitui hanc lectionem ex omnibus codd. nostris et vet. schol. contra Casaub. Cod. Colbert. III, pueris, et vet. edit. Britannici. Error facilis fuit in his nominibus scribendis.

Seductum moneat. Quo deinde insane ruis? Quo ?
Quid tibi vis? Calido sub pectore mascula bilis
Intumuit, quam non exstinxerit urna cicuta.
Tun' mare transilias? Tibi tortâ cannabe fulto,
Cœna sit in transtro, Vejentanumque rubellum
Exhalet vapidâ læsum pice sessilis obba?

[blocks in formation]

144. Calido sub pectore mascula bilis intumuit.] Numquid in tuo pectore, antea, meis auspiciis, calido, tepente toties Bacchi donis et Veneris favoribus, nunc novus surgit masculus ardor? Bene luxuria virilem, masculum animum militanti in castris suis juveni criminis loco objicit, atque illi bilem tumere ait, id est, eum insanire pronuntiat. C.

145. Quam non exstinxerit urna cicuta.] Bilis atræ fervorem, quo nunc ardes,vix exstinxerit cicuta, quamvis largiter potæ, frigus. C.

146. Tun' mare transilias?] Te, nimirum, tam infido elemento committes, in quo sis, ut ait Juven. sat. XII, v. 58:

[ocr errors][merged small]

145

moda. Tune, inquit luxuria, cùm sis mollis et delicatulus, super rudente sedens, cœnes in navium transtris? Qui autem divitias ingentes construere optabant, navigationi plurimum operam dabant; quod vitæ genus quàm asperum, quàm miserum luxuria hîc ostendit, et Antiphanes in his : Δύσηνος ὅς τις ζῇ θαλάττιον βίον· ἐν γῇ πένεσθαι κρεῖττον ἢ πλουτοῦν

τα πλεῖν.

- Cannabis. Est genus plantæ e qua funes fiunt et rudentes. Tibi fulto cannabe tortá. Ut apud Lucilium, pulvino fultus, et Juvenalem, fultusque toro meliore recumbet. C. et P.

147. Transtro.] Trabs est transversa, scamnum et sedile remigum. Vejentanumque rubellum. Ordo est: et obba sessilis exhalet Vejentanum rubellum læsum vapidâ pice.-Obba. Vas ligneum,vel ex sparto, simile ei quod Galli vocant baril, latum habens ventrem et fundum, ita ut per se facile stet; unde hîc sessilis dicitur. C.

148. Exhalet.] Emittat, fundat vinum læsum pice. — Vejenta

V. 145. Exstinxerit. Cod. noster, exstingueret.
V. 146. Transilias. Pithoeus I, et noster, transilies.
V. 147. Sit. Vet. schol. et nonnulli codd. fit.

Quid petis? Ut nummi, quos hîc quincunce modesto Nutrieras, pergant avidos sudare deunces ?

numque rubellum. Vinum ignobile, ingrati saporis, ut patet ex Horatio quoque et Martiali.-Læsum pice. Infectum odore picis, quâ navis pariter et obba illitæ et obturatæ. C. et P.

149. Quid petis? Ut nummi, etc.] Quid petis, pergit luxuria? Vis nempe majore cum quæstu pecuniam tuam exercere. Potes in Urbe, in otio, quinos pro centenis lucrifacere quotannis; et hoc avaritiæ tuæ non sufficit? et undenos pro centenis periculo tuo, et labore nimio, cupis adjicere?— Quincunce modesto. Gravissima pridem usura erat centesima, quâ, pro centum nummis mutuo acceptis, pendebantur duodecim annui, singuli pro mensibus singulis. Huic proxima deunx, cùm undecim reddebantur pro centum; sic et dextana, cùm decem; dodrana, cùm novem; bessalis, cùm octo; septunx, cùm septem; semis, cùm sex; quincunx, cùm quinque; quæ usura est mediocris, et jurisconsultis etiam dicitur levis; ut in lege Tutor. §. 10, Dig. leg. 17 de usuris et fructibus,

150

et Dig. de administrat. et periculo tutorum. P.

150. Nutrieras.] Fœnore modesto auxeras, multiplicaveras, ut apud Horatium, nummos pascere, lib. I, epist. 18. — Pergant avidos sudare deunces. Ut nummorum tuorum reditus amplificetur, et ut nummi tui undenos tibi pro centenis afferant. Pergere sudare, pro sudare, ut facere incipere, pro facere, et similia multa. Sudare autem deunces dixit, ut opponeret quincuncibus usuris, quæ nullo labore proveniebant. In eodem fere sensu, nostri dicunt: faire travailler l'argent. Quidam recentiores interpp. inter quos Le Monnier et Sélis, quibus hæc usura scil. undenorum pro centenis mediocris adhuc et honesta forsan visa est, præ hodiernorum feneratorum rapacitate, eam multo majorem sine auctoritate finxerunt; et ita sunt interpretati, quasi poëta intellexisset undenos pro duodenis annui reditûs, seu assem demptâ tantum unciâ pro asse integra, et, ad nostrum morem,93 liv. 12 s. 4 d.

V. 150. Pergant avidos sudare deunces. Edit. vet. Britann. codd. Thuan. Mazarin. et tres alii, peragant avidos sudore deunces; et interpretantur : ut nummi quos, etc. peragant, præstent, exhibeant deunces avidos, inexplebiles et avaros, quos avaritiâ nimium accumulari cupis, sudore, emphatice, labore tuo et periculo. Vet. schol. peragant avidos sudare; male omnino. Cod. Putean. Pergant avidos sudore, male quoque ; non peragant avido sudore deunces, ut Casaubonus refert in commentario suo ad Persium, p. 448 nisi tamen alter fuerit codex Puteanus quo usus sit, quod prorsus ignoro. Alii codd. ut nos.

« PredošláPokračovať »