Obrázky na stránke
PDF
ePub

Cretata ambitio? Vigila, et cicer ingere large
Rixanti populo, nostra ut Floralia possint
Aprici meminisse senes. Quid pulchrius ? At cùm

[merged small][merged small][ocr errors]

maxime in Floralibus. Alex. ab Alex. Genial. Dier. lib. VI, cap. 8. Horum missilium seu congiariorum descriptio et imago exstant adhuc in quibusdam numismat. Impp. ubi ex adversa parte, Imperator togatus in suggestu sedens, et tesseram manu tenens, juxta quem præfectus Prætorio stans: infra, duo vel tres figu ræ stantes, quarum una scalam ascendit tesseram acceptura: circa inscribitur LIBERALITAS AUG. etc. Cæterum, hîc non de congiariis, sed de missilibus agitur. A.

[ocr errors]

178. Rixanti populo.] Ita solitum fieri in collectione missilium Sueton. variis locis, et scriptores veteres testantur. — Floralia. Floralia edebant ædiles. De impudicitia illorum ludorum et origine, vid. Ovid. Fast. in Maio, Lactant. et quæ notavimus ad Juven. sat. VI, v. 250.

177. Cretata ambitio.] Mos erat magistratum aliquem ambientibus circumire in veste candida. Sæpe non contenti insito lanæ colore, cretam addebant in vestem, ut candesceret, immo splenderet unde xar' on dicti, candidati. Hinc a vulgo discreti, cui alba quidem, sed non candida erat toga. Hæc erudite Just. Lips. Elect. lib. XIV, cap. 24. Fit toga, addito quodam cretæ genere, candidior. — Vigila. Inquit ambitio. Summo mane discurre, ante lucem, ito ad cives, eisque salutem diemque prosperam apprecare, operam tuam et officium sponde, ut eorum tibi pares benevolentiam. De labore et vigiliis candidatorum Cicero, multis locis, Mulcentem curas seniique aprica fo

quorum vitam in epist. ad Attic. militiam urbanam vocat. - Et cicer

ingere large. Legumina varii generis, cicer, fabam, lupinum, etc. in vulgus abundanter spargebant. Sic ædiles viam sibi muniebant ad superiores magistratus per missilia ejusmodi et congiaria

179. Aprici.... senes.] Apricatio senili ætati convenientissima et gratissima, ut tangit Cicero, de Senectute. Ausonius, Mosella : Tempus erit, cùm me studiis ignobilis

otii

ventem,

Materiæ commendet honos.

Solent igitur senes in sole hyberno apricantes, καὶ εἰληθεροῦντες circa meridiem calidiore, de nugis hoc genus garrire. Unde Græcorum proverbium, μεσημβρινός Añpos, apud Nicephorum Grego

Herodis venêre dies, unctâque fenestrâ,

Dispositæ pinguem nebulam vomuere lucernæ,

[blocks in formation]

180. Herodis venere dies.] Teterrimum in extremo tangit servitutis genus sub domina potentissima superstitione. Quàm misera, quàm dura ea sit servitus, et supra omnes alias servitutes docet Plutarchus in libro quem de eo argumento scripsit: oi do20, inquit, Twy dεoπoтшy éπiλavOάvovтαι Xαbεúdovres. et post pauca : τοῦτο οὐ δίδωσιν εἰπεῖν ἡ δεισιδαιμονία. Μόνη γὰρ οὐ σπένδεται πρὸς ὕπνον, οὐδὲ τῇ ψυχῇ, τότε γοῦν, δίδωσιν ἀναπνεῦσαι, καὶ ἀναθαῤῥῆσαι. Paulo aliter autem ac nos superstitionem definiebant veteres tum Græci, tum Latini. Apud nos, superstitio dicitur puerilis et nugatoria quarumdam piarum exercitationum observatio, quæ, etsi in veri numinis cultu originem habent, ab eo tamen ut et a sincera pietate abhorrent: hanc vero putârunt veteres esse Deorum peregrinorum, vel etiam suorum cultum, peregrinis, nec consuetis ritibus : quare inter præcepta eorum quibus de religione aliquid sanciebatur, primum semper illud erat, Θεούς πατρίους καὶ νομιζομένους σέβου και Tά τà Táτρia. Persius hîc agens de superstitione exempla ponit eorum qui Judaicis aut Asiaticis et Aegyptiacis ritibus uterentur:

«

180

quæ religiones, etsi decreto senatûs admissæ, nondum tamen viris probis, propter novitatem probabantur. - Herodis dies. Vet. schol. « Herodes apud Judæos regnavit temporibus Augusti in « partibus Syriæ. Herodiani ergo diem natalem Herodis obser«vant, ut etiam sabbata: quo die, << lucernas accensas, et violis co<< ronatas in fenestris ponunt. Herodiani autem, de quibus loquitur Vet. schol. quorumque mentio fit cum pharisæis in Evangelio, Herodem pro Christo colebant, decepti interpretatione prava prophetiæ Jacobi, Geneseos, cap. XLIX, Versic. 10. Isti ergo, et Hierosolymis, et alibi Herodis festum magna solemnitate colebant.

[ocr errors]

Unctáque fenestrá. Scil. ob exsudans oleum e lampadibus. 181. Dispositæ pinguem, etc.] Modum ostendit quo dies Herodis ab Herodianis colebatur. Festorum autem dierum alii, ut nunc, hilaritate atque epulis transigebantur, alii planctu, jejuniis et varia imitatione tristitiæ. Herodis dies inter lætos numerabatur; ergo pertinent eò lucernæ fenestris accense, flores et epulæ quarum hîc meminit Persius.Pinguem nebulam vomuere. Fumum densum et crassum instar nebulæ emittunt lucernæ in fenestris dis

[blocks in formation]

Portantes violas, rubrumque amplexa catinum
Cauda natat thynni, tumet alba fidelia vino;
Labra moves tacitus, recutitaque sabbata palles.

æque disponuntur, sed diversa
erat lucernarum veterum figura.
Aeneæ enim et pensiles erant et
catenulis suspendebantur. Earum
et maximarum complures videre
licet in Museo Antiq. Bibliot. Im-
perial. servatas. Hunc autem mo-
rem qui etiam ad Christianos tran-
siit, scil. lampades et lucernas festis
diebus accendendi, damnat Lac-
tantius, lib. VI, cap. 2: Mactant
opimas et pingues hostias Deo quasi
esurienti, profundunt vina tanquam
sitienti, accendunt lumina velut in
tenebris agenti. De eo more, vid.
Juven. sat. XII, v. 92. Just. Lips.
Elect. I, cap. 3, et alios. A.

182. Portantes violas.] Græci scriptores celebrationem diei festi duabus his vocibus designare solent, φωσὶ καὶ ςεφανώμασι, luminibus et coronamentis. Coronabant autem aras et simulacra Deorum, et fores templorum, et januas domorum, quæ ideo dicuntur a Tertulliano laureatæ et lucernatæ, lib II, ad uxorem, cap. 6. Sed, præter lau

rum,

flores etiam alios adhibebant, ac præcipue violas. Juven. sat. XII, 90. - Rubrumque amplexa catinum, cauda natat thynni. Jam de conviviis loquitur ab Herodianis, hoc die, peractis. Cauda Thynni est oupalov, quod nomen et genus salsamenti ex Athenæo et Plinio satis notum. -Natat. In jure conditum. Rubrum.... catinum. Miniatum,

seu e terra rubra. Catini et vasa fictilia, quibus Romani utebantur, pleraque rubro colore erant, ut hodie sunt illi quos antiquarii servant, quosque vocant vases étrusques. Vid. Mus. Antiq. Bibl. Imper. C. et A.

183. Tumet alba fidelia vino.] Plena scil. fidelia, vas vinarium ex argilla. Vid. sat. III, v. 22.

ces,

184. Labra moves tacitus.] Tu superstitiosus, te Judæis immisin eorum proseuchis, seu precationibus, et cum eis vota murmure tacito concipies sic Prateus et Casaub. Ego vero hæc intelligo, non tam de votis quàm de precationibus et psalmis quos, stantes, talis leviter terram pulsantes, recitant, et labra tantum moventes, ut ipsemet sæpe sæpius in eorum proseuchis testis vidi. A. · Recutitaque sabbata palles. Cum Judæis colis sabbata, tremens, et stolide religiosus. Quantâ autem cum sedulitate, forte etiam nimiâ, Judæi sabbata semper coluerint, omnibus notum.-Recutita. Hypallage. Judæi recutiti dicebantur ob circumcisam præputii pellem. Sic, et Horatio Judæus dicitur apella, id est, sine pelle.-Palles. Nempe ob metum superstitionum, seu ob squalorem, et cinerem quo illi se conspergebant in quibusdam aliis festis. Quæ omnia ridet Juvenalis, sat. XIV, v. 96, et Persius, hîc. C. et P.

Tum nigri lemures, ovoque pericula rupto :
Tum grandes Galli, et cum sistro lusca sacerdos,

185. Tum nigri lemures.] Alia commemorat deliræ superstitionis exempla. Persii nigri lemures, Platonicorum σκιώδη φαντάσματα, Gallorum les revenants, sunt mortuorum umbræ, quas viventibus apparere, et molestas esse credunt. Differentiam inter manes, lemures et larvas habes apud Apuleium, de Deo Socratis. Platonici mnlta de his lemuribus philosophati sunt docentes, animas quasdam esse ita corporum amantes, et originis suæ primæ oblitæ, ut, ne tum quidem, cùm morte sejunctæ essent a corpore, separari tamen ab illo possent; hinc esse illa phantasmata et monstra quæ in sepulchris apparerent, et alibi etiam. Olympiodor. in Phæd. Plat. ἐπὶ τῶν φιλοσωμάτων ψυχῶν χωρίζεται μὲν τὸ σῶμα τῆς ψυχῆς, οὐ μὲν ἡ ψυχὴ τοῦ σώματος, ἀλλὰ σχετικῶς ἔτι σύνηπται αὐτῷ κατὰ τὴν ἡμίσχετον σχέσιν· ἐξ ὧν καὶ τὰ σκιώδη φαντάσματα περὶ τοὺς τάφους ἐνειλεῖται· ὡς καὶ ὁ ποιητὴς λέγει περὶ τῆς Πατρόκλου ψυχῆς. Ον πότμον γοόωσα, λιποῦσ ̓ ἀνδρότητα xai env. Apul. in Apologia : At tibi duat Deus iste semper obvias species mortuorum, quicquid umbrarum est usquam, quicquid lemurum, quicquid manium, quicquid larvarum oculis tuis oggerat: omnia noctium occursacula, omnia bustorum formidamina, omnia sepulchrorum terriculamenta. Vide Plinium,

«

[ocr errors]

«

[ocr errors]

ex

«

[ocr errors]

185

lib. VII, epist. 27.— Ovoque pericula rupto. Vet. schol. Sacerdotes, qui explorandis periculis sacra faciebant, observare ‹ solebant ovum igni impositum, « utrum in capite, an in latere desudaret. Si autem ruptum effluxerat, periculum ei portendebat, pro quo factum fue« rat, vel rei familiari ejus. » At aliud superstitionis genus de ovis ruptis narrat Plin. lib. XXVIII, cap. 1: Huc pertinet, inquit, ovorum, ut exsorbuerit quisque calices, cochlearumque protinus frangi, aut eosdem cochlearibus perforari. Similis fere apud nos superstitio, si fuscina casu repertæ fuerint crucis formam habentes, si eversum fuerit salinum, aut si tredecim mensæ accubuerint, et alia ejusmodi. C. et A.

186. Tum grandes Galli.] Galli, sacerdotes matris Deùm, grandes dicuntur ob stultitiam et insulsos mores, ut supra, Calone.... alto, et infra, Vulfenius ingens. De Gallis, vid. quæ notavimus ad Juven. sat. VI, v. 512.-Et cum sistro lusca sacerdos.. Vet. schol. « Sis« trum (crepitaculum ex ære vel argento, cujus forma ex vett. monumentis satis nota. Vid. Museum Bibl. Imper. Paris.) sacerdotes Isidis portant. Lusca autem

«

ideo quòd nubiles deformes cùm << maritos non invenerint, ad mi«nisterium Deorum se confe

V. 185, 186. Tum. Ita codd. omnes, vel tunc. Vet. schol. Tunc, v. 185,

et hinc, v. 186, quem secutus est Casaubonus.

[ocr errors]

si non

Incussere Deos inflantes corpora, Prædictum ter mane caput gustaveris allî. Dixeris hæc inter varicosos centuriones, Continuo crassum ridet Vulfenius ingens, Et centum Græcos curto centusse licetur.

é rant. » Ita, vò lusca vet. interp. ad vitium corporis refert; alii vero, inter quos Casaub. ad vitium animi, ut Horatio et Persio passim lippus. De cultu superstitioso Isidis, Juven. VI, 526. A.

187. Incussere Deos inflantes corpora. ] Injiciunt metum Syriæ Dex, Cybeles et Isidis, levibus animis occinentes illam furore concutere; hanc plagis, ulceribus morbisque affligere corpora; quæ tamen incommoda et ægritudines ex causis naturalibus proficiscuntur, ut erudite disputat Aretæus, lib. de acutis morbis, cap. 9, ubi explicat cur Syrios Aegyptiosque hæc ulcera divexent potissimum. -Inflantes corpora. Tumorem et ulcera immittentes in corpus.· Si non prædictum, etc. Nisi observes quæ jubent sacrificuli illi ad placandos Deos suos. P.

188. Ter mane caput gustaveris allí.] Si jussum allium, scil. tria allii capita mane non comederis. Hoc autem præceptum, de quo hîc Persius, nobis aliunde non

est notum.

189. Dixeris hæc inter varicosos, etc.] Epilogus satiræ hujus quâ stoicorum paradoxum illud tractavit; scilicet, liberum unum sapientem, servum vero vitiosum. Quod quidem non negat improbari a vulgo, præsertim ab his ho

190

minibus agrestibus, quos vocat centuriones varicosos, quia plerumque totius virtutis atque honestatis expertes sunt hujusmodi militares. Ita, sensus est : tibi dixi hæc de vera libertate; sed, si eadem fatus fuerim centurionibus, ridebit crassum Vulfenius, et, etc. · Centuriones. Legio quæque in centurias dividebatur. Unicuique præerat dux, cui nomen centurionis erat, quem nostri vocant capitaine.Varicosos. Qui habent in cruribus varices e labore militari, quique, ut corpore, sic animo intumescunt. P.

190. Crassum ridet.] Ingentes repente cachinnos tollit, et in risum effusum solvitur ; vel potius quod Galli dicunt, il pouffe d'un gros rire, pro d'un rire bête. IλxTÙY γέλωτα καταχέει τῶν τὰ τοιαῦτα pikoσopοÚvтWY. -Vulfenius. fictum nomen militis proceri et robusti.

191. Et centum Græcos, etc. 1 Et centum philosophos ita disserentes nolit emere centum assibus. Græcos. Sic, sat. I, posuit crepidas Græcas. Curto centusse licetur. Centussis est centum asses, quos curtos vocat, quasi unus summæ vel duo dempti fuissent; ita, quemque philosophum non æstimat unius assis.-Liceri. Verbum juris usitatum in auctionibus publicis. Gall. mettre l'enchere,

« PredošláPokračovať »