Obrázky na stránke
PDF
ePub

Nec qui abaco numeros, et secto in pulvere metas
Scit risisse vafer, multum gaudere paratus,

Si Cynico barbam petulans Nonaria vellat.

His mane edictum, post prandia, Callirhoën do.

que

nus, dimidium sextarii continens Urgeris turbâ circum te stante, miser(litre, 0,30°). Hic, pro qualibet mensura.—Arretí. Nunc Arezzo, Rumperis, et latras magnorum maxime Etruriæ oppidum, vasis fictilibus quondam celebre. P.

131. Nec qui abaco numeros.... scit risisse.] Hæc ad studii philosophici et scientiarum detrectatores spectant.-Abaco numeros.... Descriptos in abaco numeros ab arithmeticis.Et secto in pulvere metas. Lineas ductas a geometris in pulvere : nam sic mathematici figuras describebant. In ea occupatione intentus Archimedes, captis Syracusis, a milite Romano misere occisus est. Tit. Liv. lib. XXV. — Metas. lineas geometricas. P.

132. Multum gaudere paratus, etc.] Iidem abhorrebant a Græcorum disciplinis, et philosophos, qui e Græcia Romam immigrabant, ludibrio habebant.

133. Si Cynico barbam, etc.] Cynicum hîc pro quovis philosopho nominat. De cynicis, vid. ad Juven. sat. XIII, 121, et XIV, 309.-Barbam.... vellat. Atrox erat injuria et ludibrium alicui tanquam fatuo et stolido barbam vellere; quod tamen sæpe accidebat philosophis, præsertim Cynicis et Stoicis. Hor. sat. lib. I, 3, sub finem.

Vellunt tibi barbam Lascivi pueri, quos tu nisi fuste coër

ces,

regum.

Brit.

- Nonaria. Meretrix quæ prostat ab hora nona et a prandio, cùm jam negotiis homines sunt minus occupati. — Vellat. Ut Lais Diogeni qui meretricem hanc amavit. Vid. Athæn. lib. XIII.

134. His mane edictum.] Forum mane petant, ubi Prætoris edicta excipiant; vacent avaritiæ et fœnori exercendo. — Callirhoën do. Hoc loco, laborant interpretes : alii scortum volunt aliquod famosum; alii scenicos ludos et fabulam de Callirhoë tunc temporis exhiberi solitam; alii natationem et deambulationem (allusio ad fontem in Attica regione Callirhoë nominatum). Contendit Marcilius referendum esse ad Neronem, qui populum edicto vocaret, et cantaturum se Callirhoën promitteret, ut sit Persii sensus : tales ego auditores hinc a meis satiris ablego ad audiendos Prætores mane, et post prandia inepta Neronis carmina. Non male hoc, nisi esset mera conjectura ab edicto Neronis de fabula sua in Callirhoën. Nos igitur iis assentimur, qui hæc intelligunt de scorto celebri, ad quod ineptos lectores mittat Persius. A.

SATIRAE SECUNDAE

ARGUMENTUM.

CARPIT AVARITIAE MALA VOTA PRECES QUE SECUNDA.

Idem prorsus est satiræ hujus atque Juvenalis decimæ argumentum. Uterque poëta luculentissimis versibus nobis ostendit quæ fuerit proborum omnium antiquitatis virorum opinio de ratione ac modo Deorum precandorum; et ea quoque fuit Christianorum (vid. Orationem Dominicam.); uterque peccata et errores a vulgo hominum in orando committi solitos redarguit; sed Persio propria laus est, quòd paucissimis versibus plura capita doctrinæ hujus, quam vel Plato, vel Juvenalis est complexus; etsi philosophus Aquinas summâ arte homines a votis peragendis deterret suæ ipsorum utilitatis respectu, scilicet exemplis aptissimis et aperte satis periculum atque insaniam votorum declarantibus. Tres autem Persii carminis partes sunt. «Prima, inquit Casaubonus, extra rem est, soli << decori serviens, ideoque brevissima, et quatuor tantum ver« suum, quibus paratur aditus ad tractationem proposita the« seos (1—4). Macrinum enim familiarem suum laudat, quòd << scientiam bene orandi, ac vota faciendi teneret, neque vulgi « erroribus hac in re implicaretur. Ii cujusmodi sint deinceps * explicatur (5-30). Secundâ igitur parte de iis præcipue << tractat, qui in votorum materia peccarent; ostenditque alios «res impias a Diis petere solitos, quos quidem gravissime increpat: alios non impia quidem Deos poscere, sed frivola, ipsis sæpe poscentibus non profutura (immo nocitura, ut recte « ac fusius probavit Juvenalis); atque istorum præterea ineptias << tangit, et ritus in precibus concipiendis superstitiosos, et «< irrisione satiricâ dignissimos (31-44); postremo pugnantia sibi invicem contraria hominum vota exagitat (45-51). »

[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]

His subjungit, omnia vota vel impia, vel frivola e falsa de Diis opinione ortum ducere, quam sibi finxerunt homines, cùm animo corrupti, ac moribus depravati, eo impietatis devenere, ut Deos, more hominum, capi donis sibi persuaderent; unde paulatim nundinatio quædam, et, ut Plato vocat, uπopixǹ TÉXVN, inter immortales atque mortales fuerit instituta (52—70). Postremis denique his versibus plane aureis, præstantissimum opus absolvit :

Quin damus id superis.

Compositum jus, fasque animo, sanctosque recessus
Mentis, et incoctum generoso pectus honesto ?

[ocr errors]

«

SATIRA II.

DE BONA MENTE.

HUNC, Macrine, diem numera meliore lapillo,
Qui tibi labentes apponit candidus annos.

Funde merum Genio. Non tu prece poscis emaci

1. Macrine.] Vet. schol. « Alloquitur Plotium Macrinum,

Diem.

;

« hominem sane eruditum, et pa« terno se affectu diligentem, qui « in domo Servilii didicerat, a quo agellum comparaverat, indulto sibi pretio aliquanto. Natalem tuum. Scilicet, mos erat apud veteres natali amicorum die munusculo eos aliquo afficere et poëtæ quidem, doctique opuscula sua deferebant: hunc morem sequitur Persius erga Macrinum. De die natali, vid. Censorinum. --- Numera meliore lapillo. Candido nempe res lætæ notabantur, sicut atro res mœstæ et infelices. Mart. epigram. lib. IX, 53:

Felix utraque lux, diesque nobis Signandi melioribus lapillis. Cæterum, morem illum viguisse primum apud Thracas auctor est Plin. lib. VII, cap. 40. P.-Meliore. Non candidiore; nam, alboris non plures erant gradus; sed inter album et nigrum lapidem melior, sine dubio, est albus. A.

[blocks in formation]

3. Funde merum Genio.] Nascenti cuique homini familiaris et specialis addicebatur Genius,seu▲αípov, qui natalibus præses, deque ejus salute sollicitus, hortabatur interdum ut, omissis curis, corpus et animum laxaret, et vitam laute beateque ageret; unde hæc, Genio indulgere, pro sibi indulgere voluptatibusque frui; et defrauabstinere, se victu suo defraudare; , pro voluptatibus et belligerare cum Genio, pro sibi cupiditatibusque imperare. Genio libabant, certis diebus, quod patet ex Horat. lib. II, epist. 1 :

dare Genium,

Tellurem porco, Silvanum lacte piabant,

Floribus et vino Genium memorem brevis ævi.

et præsertim die natali (Censorinus de die natali); nam, cæteris quidem diebus, quoties hilarius ac lautius se excipiebant,

2. Qui tibi labentes, etc.] Qui ævum, quod quotidie labitur, tibi producit, novum annum toties Genio mero ac cæsa etiam dando et auspicando.-Apponit. victima, nempe porco bimes

V. 2. Apponit. Melius quàm apponet; ita optimi codices nostri et editiones. Vetus schol. apponet. God, Mentellianus, ao 8282, apponat.

Quæ nisi seductis nequeas committere divis.
At bona pars procerum tacitâ libabit acerrâ.

tri, litabant. Horat. lib. III,

od. 7:

Cras Genium mero Curabis, et porco bimestri Cum famulis operum solutis. Cuique genti, præsertim Romanæ, quoque Genius erat peculiaris, ut patet ex Numm. Constantinianæ familiæ, quibus ex altera parte stat adolescens nudus, dextrâ pateram tenens, sinistrâ cornucopiam, cum hâc inscriptione:

GENIO POPVLI ROMANI. A. - Non tu prece, etc. O Macrine optime, non tu perinde ac avari injusta vota Diis nuncupas; nec ullam cum iis nundinationem impiam exerces.-Prece emaci. Technica locutio, ευχῇ ἐμπορικῇ, cui opponitur τὸ ἁπλῶς καὶ ἐλευθερίως süyεobat, oratio simplex et liberalis. Impudens autem et impia est ista cum Diis pactio: si quidem, hoc vel illud mihi largimini, hæc et illa dona rependam vobis. Vid. Plat. in Eutyphrone; eumdem in Alcibiad. Dial. 11. C. et P.

4. Seductis.] Quasi seorsum ductis et clam, quia palam ejusmodi vota nunquam fiunt : unde seductis idem valet quod corruptis muneribus; nam nemo, nisi clam et quasi seorsum ductus, corrumpitur. Unde eruditus abbas Lemonnier, in sua interpretatione Gallica, dixerat: qu'on n'oserait demander aux Dieux, qu'après les avoir tirés à l'écart; at, pro tirés à l'écart, reposuit Diderot, séduits; et infra addidit j'incline pour séduits. Pour proposer un pareil échange aux Dieux, il faudrait les avoir corrompus, séduits par le sacrifice, comme on séduit les juges par des présents. Hujus explicatio nostram non infirmat : nam nemo alium corrumpere potest palam, coram testibus ; sed clam, et quasi seorsum eum trahit, ducit ad corrumpendum; unde metaphorice seducit: bene autem dicitur Gallice séduit homo ita corruptus. A.

5. Tacitá libabit acerrâ.] Acerra vas est in quo thus ad olendum

V. 5. Libabit. « Perperam, inquit Casaubonus, alii libri, libavit ; non « enim sic Latini loquuntur, verum Græci. Menander apud Athenæum : « τὰ κεκαρυκευμένα μᾶλλον προσεδέξατο, id est, προσδέχεσθαι φιλεῖ; loquitur enim de communi more. Plutarchus in præceptis nuptialibus: * αἱ τῇ γαμηλίᾳ θύοντες Πρᾳ, τὴν χολὴν οὐ συγκαθαγίζουσι τοῖς ἄλλοις ἱεροῖς, ἀλλ ̓ ἐξελόντες ἔῤῥιψαν περὶ τὸν βωμόν, hoc est, ρίπτειν εἰώθασι.

[ocr errors]

«

α

« Sic Homerus et alii poëtæ, quod alibi notabamus: at Hebræi et Latini

[ocr errors][merged small][merged small][merged small]

Vet. schol. libavit; ita cod. Pithoei, no 8245, cod. Mazarineus, Putean. minus bene. Cod. noster, libabit.

« PredošláPokračovať »