Obrázky na stránke
PDF
ePub

Atque exporrecto trutinantur verba labello,
Aegroti veteris meditantes somnia: Gigni

De nihilo nihil, in nihilum nil posse reverti.

Hoc est, quòd palles? cur quis non prandeat, hoc est? 85
His populus ridet, multumque torosa juventus
Ingeminat tremulos naso crispante cachinnos.
Inspice: nescio quid trepidat mihi pectus, et ægris

- Et rabiosa silentia. Silentium primo studiosi hominis et meditantis nota est: ideo autem rabiosa dicit, quia de plebe si quis meditantem philosophum viderit, atque ejus gestus aliquando ridiculos, hunc vesanum aut rabiosum existimabit. P.

82. Atque exporrecto, etc.] Ita fit murmur labiorum motitatione, ut videantur verba singula pensitari. P.

83. Aegroti veteris meditantes somnia.] Sic per contemptum placita philosophica vocat. Lactant. ex vet. poët. sic habet:

Postremo nemo ægrotus quidquam somniat,

Tam infandum, quod non aliquis di

cat philosophus.

84. De nihilo nihil, etc.] Axioma physicorum vulgatissimum. Vide Lucret. lib. I. Et M. Antonin. IV : Οὐδεν ἐκ τοῦ μηδενὸς ἔρχεται, ὥσπερ μήδ' εἰς τὸ οὐκ ἂν ἀπέρχεται. Ο.

85. Hoc est quòd palles? ] Senec. epist. XLVIII, de puerilibus logicorum ineptiis: Hoc est quòd tristes docemus et pallidi? C.- Cur quis non prandeat, hoc est. Adeoque

semel in die cibum capiat; quod contra communem erat Romanorum consuetudinem : intra enim quintam et sextam horam, corporis sustentandi causâ, cibum capere solebant, quæ comessatio prandium nominabatur. A.

86. His populus ridet.] Apud veteres ridet idem quod arridet, assentitur et plaudit. Aliter sentit eruditiss. typographus noster cujus nota hæc est : His populus ridet. Ridet ne peut pas, je

«

«

«

crois, signifier assentitur; car « il ferait un contresens avec la suite, ingeminat.... cachinnos. C'est une espece de réponse à << ces mots : la belle raison pour se « passer de dîner! aussi le peuple << se moque d'eux; ils font pouffer de rire les jeunes gens. » F. D.

«

[ocr errors][ocr errors][merged small]

V. 85. Hoc est, quòd palles. Cod. Thuaneus: hoc est cur palles; item duo alii. « At, inquit Casaub. minus eleganter et perperam. » Codices nonnulli, quid. Edit. Aldin. quod. Ita quoque cod. noster.

Faucibus exsuperat gravis halitus: inspice, sodes,
Qui dicit medico, jussus requiescere, postquam
Tertia compositas vidit nox currere venas,
De majore domo modice sitiente lagenâ,
Lenia loturo sibi Surrentina rogavit.

Heus, bone, tu palles! Nihil est. Videas tamen istud

Respondet doctor stoicus centurioni et hircosæ genti, ostendens a similitudine hominem philosophiæ repugnantem esse ægroto similem medici consiliis resistenti; sed vide quæ notavimus, v. 77.- Nescio quid trepidat pectus. Cordis palpitatio et halitus gravis, symptomata sunt gravioris morbi. Et ægris faucibus. Non aliter ægræ fauces, quàm ob respirandi difficultatem, quidquid nonnulli sentiant. C. et P.

90. Qui dicit medico.] Aegrotus scilicet,qui medicum accersiverat, eique dixerat: inspice: cur male habeo accipit mandatum requiescendi, et a cibo et potu temperandi. Jussus requiescere. Senec. de Ira, lib. III: Initia morborum quies curat. P.

[ocr errors]

90

venas dicebant currere, pro pulsare. C.

92. De majore domo.] Contra valetudinem bis peccat. Primo vinum bibit ante lavationem, quod in salubribus præceptis vetitum erat; deinde, balneis utitur. In utroque casu, ægrorum intemperantiam passim medici veteres accusant.- - De majore domo. Petit ab aliquo divite amico, sibi loturo, vina Surrentina, in mediocri lagena, id est, vini Surrentini pauxillum. Modice sitiente lagená. Metaphora, pro vase mediocris capacitatis. Vina enim exquisitissima modice largiebantur. C. et P.

93. Lenia.... Surrentina.] Vina vetera et matura, convalescentibus optima, quippe quæ post anuum vicesimum quintum biberentur. Plin. et medici Græci. -Surrentina. Surrentini colles salubris vini feraces, prope Surrentum, Campaniæ urbem maritimam. P.

91. Compositas vidit nox currere venas.] Metonym. id est, cùm jam, tertiâ nocte, vidit venas et arterias pulsare æquabiliter.-Compositas. Κατὰ τὴν φύσιν ἐχούσας : ita sæpe compositum dicitur, quod convenienter naturæ se habet.Currere. Vulgus etiam medicorum ægrotus. Hunc locum sic non

94. Heus, bone, tu palles !] Inquit medicus. Nihil est. Respondet

[ocr errors]

V. 89. Exsuperat. Ita vet. schol. codd. Mazarin. Fauchet. et tres alii. Cæteri, quibus assentiuntur cod. noster et edit. Aldin. exuberat. Nonnulli editi libri exsudat. Præferenda videtur lectio prior.

V. 93. Rogavit. Codd. 8050 et 8055, rogabit. Britann. rogaris. Cæteri, rogavit. Ita quoque cod. noster, et edit. Ald. 1535.

Quidquid id est; surgit tacite tibi lutea pellis.
At tu deterius palles : ne sis mihi tutor :
Jampridem hunc sepeli: tu restas. Perge, tacebo.
Turgidus hic epulis, atque albo ventre lavatur,
Gutture sulphureas lente exhalante mephites.
Sed tremor inter vina subit, calidumque trientem

male imitatus est satiricus noster,
epist. III:

Qu'avez-vous ?-Je n'ai rien.-Mais.

Je n'ai rien, vous dis-je,

Répondra ce malade à se taire obstiné. Mais cependant voilà tout son corps gangrené;

Et la fièvre demain se rendant la plus

forte,

[merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][ocr errors][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small]

95

100

tutor alter, atque mihi leges imponas. - Perge, tacebo. Nihil amplius præcipio, inquit medicus. Bibe, lava, Genio indulge, abscedo. P.

98. Turgidus hic epulis.] Contempto igitur plane medici consilio, ille se cibis ingurgitat, et satur balnea intrat: sed mox suæ dat pœnas intemperantiæ. — Al

bo ventre. Albus aut albidus co

lor proprius otio marcescentis et voluptatibus diffluentis. Dio Chrysost. in IV de Regn. Asuxòç ἰδεῖν, ἐντρυφερὸς, αἰθρίας καὶ πόνων

repos. Horat. lib. II, sat. 2, pinguem vitiis albumque.—Lavatur. Quod ægro periculosum. Cornel. Cels. lib. III, cap. 21. Plin. lib. I, epist. 8. C. et P.

[blocks in formation]

V. 100. Trientem. Ita omnes codd. ita quoque omnes editiones priscæ.

Excutit e manibus; dentes crepuere retecti;
Uncta cadunt laxis tunc pulmentaria labris;

Inter vina. læsis nervis. Senec.
epist. 95. Sic intemperantiæ pin-
git effectus Quæ desiderantibus
alimenta erant, onera sunt plenis.
Inde pallor, et nervorum vino ma-
dentium tremor; et miserabilior ex
cruditatibus, quàm ex fame ma-
cies. Inde incerti labantium pedes,
et semper quasi in ebrietate titubatio.
Cave autem ne hæc, sed tremor
etc. intelligas, ut quidam in-
terpretes, quasi in balneis bi-
bisset ægrotus. Etsi Romæ in bal-
neis Thermopolium erat, teste
Vitruv. lib. V, cap. 10. Plaut.
Rudent. act. II, seen. 6; nihil
tamen hoc loco indicat nostrum
auctorem huc spectasse; cùm
contra ex sequentibus videatur
illum tremorem, dentium crepita-

tionem, etc. funestos fuisse effectus alterius cœnæ immodica post lavationem intempestive sumptæ. Ita igitur hæc, inter vina, accipienda nobis videntur pro cœna ipsa fere semper post balneum acta. - Calidumque trientem. Vid. infra var. lect. Triens autem vini mensura continens tertiam partem sextarii (litre, 0-2003, 25150). Porro calida aqua mixta vino in deliciis erat apud Romanos. Vid. Just. Lips. Elector. lib. I, cap. 4. A.

101. Dentes crepuere retecti.] In febris rigore crepant dentes, et strident allisi.- Retecti. Retractis sane labiis, quod etiam violentioris febris signum est. P.

102. Uncta cadunt, etc.] Et lau

Casaubonus solus legit, triental, fide codicis Puteani. At si Puteano nostro, 8048, ut videtur, usus est, non potuit legere triental: nam altera pars satira III, a versu 37 vacat; item initium satiræ IV : et difficile crediderim alterum codicem fuisse Puteanum nobis incognitum; et vice versa, alterum soli Casaubono cognitum, cùm omnes codd. bibliothecæ hujus in Regiam transierint. Subtiliter satis distinxit Casaubonus idem triental a triente. Triens, inquit, est mensura ipsa, triental poculum mensuræ capax. Similiter quadrantal appellaverunt Romani vas quadrantis capax. Non male: sed nulla alia auctoritate: nam iste quadrantal forte ejusdem est farinæ ac triental, quod solus finxit Casaubonus. Apud nos, et, credo, apud omnes, idem nomen est, et mensuræ, et vasi: recte enim dicimus, pinte, litre, chopine, demi-litre, etc. pro mensura, et pro vase quo mensura continetur. Il a bu une pinte de vin, il a laissé tomber la pinte par terre. Futilis est igitur Casauboni distinctio; nec impedit, quominus lectionem codd. retineamus. Consensus tot codicum nobis est lex quam violare, si pon omnino nefas est, at saltem leve et inconveniens. Consentauea codicum plurium lectio ex diversis exemplaribus ductorum, et non interrupta traditione ad nos usque servatorum, plus valet, ut jam diximus in Juvenale, quam virorum vel doctissimorum emendationes et conjectanea. V. 102. Tunc. Cod. noster, tum. Britannici cod. et vet. ed. et tres alii, hinc. Non male certe.

Hinc tuba, candelæ ; tandemque beatulus alto Compositus lecto, crassisque lutatus amomis, In portam rigidos calces extendit; at illum

ta opsonia, frustra semiesa, necdum digesta, et per vomitum rejecta, cadunt a labris solutis. Pulmentaria uncta. Pro cibis delicatissimis. Sic in Pseudolo Plauti.

Pulmento utor magis unctiusculo. Ap. Catonem uncta brassica.— Laxis.... labris. Pendulis et languidis.

«

quo

103. Hinc tuba.] Morbum ex intemperantia natum sequitur mors, quam poëta indicat funebris pompa descriptione. « De« scribit autem, inquit Casaub. · ὕφερον πρότερον ὁμηρικώς nam « tuba ad expopàv spectat. » Ritus olim observari soliti, cùm quis mortuus esset, erant isti. Simul atque animam quis efflaverat, conclamabatur, id est, tota familia tollebat ejulatum et fletum. Cadaver deinde e cubili, in jacuerat, extractum humi deponebatur. Calidâ ablutum unge batur. Lecto ferali componebatur ornatum et paratum. Collocabatur in vestibulo domûs, adhibito custode; et per aliquot dies complorabatur, næniam dicentitibus amicis et propinquis. Denique ad tumulum efferebatur, et in sepulchro condebatur.— Tuba. Jul. Pollux, lib. VIII, cap. 1, ait tubarum sonitu convocari amicos defuncti, ut videant nullâ vi eum externâ, sed morte suâ obiisse. Tuba adhibebatur in funeribus nobilium; tibia vero in funeribus plebeiorum et puerorum, teste

105

138,

Servio ad Aeneid. lib. V, v. et Matthæo Evangelist. cap. 9.Candela. Funalia, cerei, lumina, quæ, ut etiam nunc, sic et olim adhibebantur, tum collocatis ad limen, tum elatis ad sepulchrum, immo et in ipsis conditoriis. — Tandemque beatulus. Qui corollis ornatus, pretiosis vestibus indutus, et alto compositus lecto, beatus existimatur et dives. Alii melius hæc ad eam vulgi opinionem de mortuorum beatitudine volunt spectare. Hoc autem diminutivo beatulus, se ironice locutum Persius ostendit. -Alto lecto. Tenuiorum humiles lecti erant, sublimes vero divitum. P. et A.

104. Compositus.] Latini mortuum componere (Gr. πeptéλtv) dicebant, cùm ejus cadaver, probe lotum atque unctum, linteis involutum (quod EvroíTTE tres Evangelistæ dixerunt), corollis cæterisque ornamentis additis lecto ferali aptabant. Ovid. in lib. IX Metamorph.

Peream precor ipsa toroque Mortua componar. Sæpe autem, apud Græcos et Latinos, verba pigéλλev, et componere totum apparatum funebrem et funus universum indicant. Horat. Omnes composui. Crasso.... amomo. Amomum, frutex exiguus exquisitis serviens unguentis. Dioscorid. lib. I, cap. 14. Plin. lib. XII, cap. 13. C. et P.

105. In portam. ] Porta Latinis

« PredošláPokračovať »