160 Litora Juvernæ promovimus et modo captas Orcadas ac minima contentos nocte Britannos: Sed quæ nunc populi fiunt victoris in urbe,

Non faciunt illi, quos vicimus. Et tamen unus

Armenius Zalates cunctis narratur ephebis

165 Mollior ardenti sese indulsisse Tribuno.

Adspice, quid faciant commercia! venerat obses.
Hic fiunt homines. Nam si mora longior Urbem
Indulsit pueris, non umquam deerit amator:
Mittentur bracæ, cultelli, frena, flagellum.
170 Sic prætextatos referunt Artaxata mores.

men distinctione et lectione; Illuc heu !
miseri traducimur. Arma quid ultra-
Britannos; Si, quæ nunc p. f. v. in urbe,
Non faciunt illi quos vicimus? Sed illuc
verbis seqq. arctius jungendum est, et Si
v. 162. in nullo legitur libro sive scripto
sive edito.

160. Littora scribunt alii. De origine ac propria vi vocis v. Ernesti ad Suet. Tib. c. 40.-Juvernæ revocavi e 2. 3. 5. 10. 14. 15. 17. 20. 21. 23-25. 27. 4551. 54-69. 71-74. 78-81. Ita scriptum ap. Mel. 5, 6. et Ptolem. in cod. Palat. 'Iovovsgvía; nam in vulgatis libris legitur 'Lovsgvía, ut ap. Agathem. 2, 8. Juberna 1. 16. 26. 70. 75. 76. 77. 82. probb. Schurzfl. et Beck. qui hoc nomen, addito duplici digammate, (FIFEPNH) effictum putant ex Gr. 'Iign, quo Hiberniæ nomine utuntur Aristot. de mundo, Strabo lib. II. et IV. Claudian. cons. Hon. 4, 33. et laud. Stilic. 2, 252, Invernæ 53. Vibernæ 52. Hyverne 22. in marg. Hiberniæ 19. Laverne 22.

Orchadas 10. 17.

161. Archadas 45. 19-24. 49. 60. 65. Sed in optimis exemplarr. scriptorum Rom. Orcades et Græc. 'Ográdis dicuntur. -et pro ac 10.

20.

Post vicimus majorem posui distinctionem.
Attamen 16.

Celates 10. Talaces 10. Galates 16.

164. Zalaces 17. 21. 24. 52. 70. 75.76. 81. Zelates 23 a m. sec. 26. 49. 55. 60. Zelaces 14. 19. 23 a m. pr. Zalaches 22. Galaces 45. Jelaces 20. Galathes 15. Zelotes 54. prob. Sabino, qui hos Armeniæ populos esse monet. Sed Zalates h. 1. est potius nomen propr. obsidis. 166. venerat hospes 26.

167. Sic 4. et ita emend. C. Vales. cujus nota est: sic fiunt homines, id est, quamquam non Latine, sic viri fiunt, et hoc satirice, quum contrarium velit in. telligi, sic pueri effeminantur, ut X. 304. 305.

168. nonnumquam 10. 49. 63. numquam 17. 24. Sed verbum deerit in duas syllabas contrahendum, ut ap. Virg. Æn. 7, 262. Ge. 2. 200. 233. al.

169. brace 23. 24. 45. 46. 48. 49. 56. 59. 61-63. 68. 69. 71. Gr. ǹ ßęáxa et To Beános ap. Diodor. 2, 30. Strab. et al. braccæ alii, eaque scriptura usitatior. bracha 47. braccha 27. 60. 65.- clitellæ conj. Schrader.

170. Si 4. Hic 61. Hinc suspicari possis, h. e. Roma, et referent. Sed vul

163. ipsi 45. – vincimus 21 a m. pr. gata quoque lectio bene se habet.

SATIRA III.

ARGUMENTUM.

quo

UMBRICIUS haruspex, quem Cumas migraturum Juvenalis ad Egeriæ usque lucum comitatur, (v. 1—20.) veteri amico ibi discessus sui causas exponit, nimirum Romæ 1) probos homines contemtu laborare, neque ad honestas artes exercendas præmiis invitari, sed iis potius ad incitas redigi, malos contra et viles gratia atque auctoritate apud omnes, etiam Principes, valere et pravis sordidisque artibus ad summos obrepere honores maximasque opes nancisci; (21—40.) 2) spectatissimos esse et felicissimos artis dissimulandi adulandique gnaros, Astrologos, filios, quibus mors parentum sit in optatis, et adulterii, furti aliorumque scelerum conscios; (41--57.) 3) gratiosissimos omnium minimeque ferendos esse peregrinos, qui e Syria aliisque Orientis regionibus Romam confluxerint ac prorsus corruperint mores hujus urbis, maxime Græcos, homines molles, libidinosos, adulationis omniumque artium peritissimos, qui in divitum se insinuent familiaritatem et quorum ne philosophi quidem dubitent, falsis testimoniis alios ipsosque amicos ac discipulos circumvenire; (58—125.) 4) miserrimam esse conditionem pauperis clientis, cui a ditioribus magistratibusque summis præripiatur sportula, qua vitam sustentaverit; (126-130.) 5) servos ac libertinos ditiores esse ingenuis et honoratiores; (131-136.) 6) ne homini quidem probissimo religiosissimoque fidem haberi, nisi idem sit locuples; (137—146.) 7) inopes atque tenues male vestitos omnibus ludibrio esse, loco ac sede honoratiori, quam olim occupaverint, a vilissimo que, modo dives ille sit, pelli, si filiam alicujus nuptiis ambiant, repudiari, non scribi heredes, a negotiis publicis removeri, neque facile ex egestate atque humili conditione emergere propter insana omnium rerum pretia; (147-170.) 8) ambitiosam esse paupertatem, neque pro re ac facultatibus pretiosiores sumi vestes, quum in plerisque contra Italiæ oppidis, etsi Romanis ibi legibus moribusque vivatur, nemo ne togam quidem, nedum prætextam, induat, et festis quoque diebus ac publice omnes, summi pariter et infimi, nobiles et ignobiles, eodem habitu conspiciantur; (171—183.) 9) ab egenis clientibus non patronis tantum, sed servis quoque, ne aditu ad dominos eorum prohibeantur, quovis die festo aliquid muneri esse dandum; (183–189.) 10) neque interdiu vitam periculo vacuam esse, neque noctu somnum capi propter assiduam ædificiorum prolapsionem frequentiaque incendia, et ædibus ardentibus pauperem, qui in summo habitet cœnaculo, non curari bonisque, etsi paucis, tamen omnibus, amissis a nemine juvari, ditioribus contra præsto esse qui subveniant; (190 -222.) 11) tenebrosas ædes tanti in unum conduci annum, quanti in aliis Italiæ oppidis ematur domus cum agro hortoque; (223—231.) 12) plurimos pauperes mori morbo ex vigiliis contracto, quum in ea ædium parte habitent, quæ vicis proxima sit et ubi continuo curruum, opificum jumentorumque strepitu somnus eorum interrumpatur; (232—238.) 13) divites lectica per urbem ferri et tutos in ea etiam legere ac dormire, inopes vero euntes vel a turba populi in vicis premi, concuti et conculcari, vel adeo casu arborum saxorumve, plaustris impositorum, obtritos perire; (239—267.) 14) noctu summum esse periculum vel a testis fractis et ex alto cœnaculo dejectis, (268—277.) vel a juventute lasciva ac temulenta nocturno tempore per urbem vagari atque invalidum quemque obviorum corripere, cædere vel ultro quoque, tamquam injuria sibi facta sit, accusare soleat; (278-301.) 15) tantam esse multitudinem grassatorum latronumque, quæ ex multis Italiæ locis Romam, tamquam feræ et aves ad vivaria, confluxerint, ut vix suppetant catenæ ac vincula ad cos, qui capti sint, constringendos. (302-314.) Hisce discessus causis memoratis Umbricius poetam valere jubet. 315-322.

quæ

Venustissima Satira, qua-Juvenalis, imaginem Romæ civiumque ejus vivis coloribus picturus, inducit Umbricium, amicum suum, propter pravitatem morum, Romæ vigentium, et varia, civibus ibi imminentia, pericula Cumas migrantem et de iis copiose disserentem. Eam ante oculos habuere Math. Regnier in Sat. III. Nic. Boileau in Sat. I. et VI. et Smollet in libello, quem inscripsit: a satirical description of London and Bath, in the Expedition of Humphry Clinker, by the Author of Roderic Random. Lond. 1771.

QUAMVIS digressu veteris confusus amici,
Laudo tamen, vacuis quod sedem figere Cumis
Destinet atque unum civem donare Sibyllæ.

Janua Baiarum est et gratum litus amœni
5 Secessus. Ego vel Prochytam præpono Suburæ.
Nam quid tam miserum, tam solum vidimus, ut non
Deterius credas horrere incendia, lapsus
Tectorum assiduos ac mille pericula sævæ
Urbis et Augusto recitantes mense poetas?
10 Sed dum tota domus reda componitur una,
Substitit ad veteres arcus madidamque Capenam.

2. sedem ponere Cumis 24.

SATIRA III.

3. Destinat 26. quod arridere potest. 5. Prochyten forte scribendum. Prochitam 17. 19. 20. 26. ut plerumque i pro y in MSS. Prochyte dicta arò ro Texva, (v. Serv. ad Virg. Æn. 9, 715.) vel, si Straboni V. p. 247. al. 379. et Plin. 3, 6. fides habenda, quia profusa ab Enaria erat, h. e. terræ motu avulsa et in altum velut projecta. - Subura 17. 19-22 a m. sec. 24. 56. 57. 60. 65. 68. 69. 70. 74. 75. 76. Suburræ alii, etiam Hennin. qui tamen Subura edidit inf. 10, 156. et 11, 51. 141. De orthographia et origine vocis, quæ et Sucura scribitur, unde dicta tribus Suburana (ita legitur in Inscr. v. c. Gruter. p. 104. n. 6. et p. 293. n. 3.) vel Sucusana et Succusana, v. Quintilian. 1, 7, 28. Adleri Beschr. d. Stadt Rom. p. 118. et Schweigh. ad Appian. b. civ. 1, 58. Varro L. L. 4, 8. Sacræ, inquit, viæ pars hæc sola vulgo nota, quæ est a foro eunti proximo clivo. Eidem regioni adtributa SUBURA, quod

In ea est SUBURA

sub muro terreo Carinarum.
Argeorum sacellum sextum.
Junius scribit ab eo, quod fuerit sub anti-
qua urbe: cui testimonium potest esse,
quod subest ei loco, qui terreus murus vo-
catur. Sed ego a pago potius Sucusano
dictum puto Sucusam. Nunc scribitur
litera B, non C, pagus Sucusanus, quod
succurrit Carineis. Festus v. Subura:
Verrius a pago Succusano (vicino ei Urbis
regioni) dictam ait, itaque appellatam et
regionem Urbis et tribum a stativo præsi-
dio, quod solitum sit succurrere Esquiliis,
infestantibus eam partem Urbis Gabinis,
indicioque esse, quod adhuc ea tribus per
C lileram, non B scribatur.

6. et tam solum 25. 46. 48. 49. 57. 59 -61. 63-67.

Hic, ubi nocturnæ Numa constituebat amicæ,
Nunc sacri fontis nemus et delubra locantur
Judæis, quorum cophinus foenumque supellex,
15 (Omnis enim populo mercedem pendere jussa est
Arbor et ejectis mendicat silva Camenis)

In vallem Egeriæ descendimus et speluncas
Dissimiles veris. Quanto præstantius esset
Numen aquæ, viridi si margine clauderet undas
20 Herba, nec ingenuum violarent marmora tophum?
Hic tunc Umbricius, Quando artibus, inquit, honestis
Nullus in Urbe locus, nulla emolumenta laborum,
Res hodie minor est, here quam fuit, atque eadem cras
Deteret exiguis aliquid: proponimus illuc

25 Ire, fatigatas ubi Dædalus exuit alas,

Dum nova canities, dum prima et recta senectus,
Dum superest Lachesi, quod torqueat, et pedibus me

Nam

12. Hic, ubi nocturna Numa constertebat amica (h. e. cum ea dormiebat) conj. Dorleans. Ego potius vulgatam nunc mutavi distinctionem: Substitit ad veteres arcus m. Capenam; Hic, ubi n. N. c. amicæ. Nunc sacri- supellex. Omnis enim Camenis. In vallem cet. lucus hic, qui v. 12 seq. describitur, Capena porta aliquantum aberat, et jungenda verba Hic, ubi nocturnæ in vallem Egeria descendimus. Hic dunrins dictum et apte; (hic, ubi) nisi narratio forte nimis abrupta videri potest et legendum Hinc progressi Umbricius et ego in vallem Egeria descendimus, ubi nocturnæ

cet.

a

15. solvere jussa est 21. 22. 24. ex interpr.

16. Camanis scribunt alii, nescio quare, quum origo vocis prorsus nos lateat et nostra scriptura majori nitatur auctoritate vett. librorum, quibus tamen parum in his fidendum est, quia diphthongos non expri.

munt.

17. atque speluncas 22. ut succurratur forte metro, quod ita potius laborat.

18. Quanto præsentius esset Numen aquæ recte, puto, emend. N. Heins. ad Ovid. Met. 13, 757. et jam ante eum Grang. ad h. 1. ubi monet, antiquitatem sub Numa deos credidisse præsentiores, h. e. magis propitios, quum nihil natura

passa fuisset ab arte. Vulgatam lect.
eodem sensu cepit Britan. cujus nota est
hæc: "quanto præstantius esset i. e. ex-
cellentius et proinde præsentius, si in na-
tura sua mansisset et non marmore in-
crustatum esset; ut ostendat, Deos rebus
humanis non capi, sed bona sinceraque
hominum voluntate gaudere; unde ait
Seneca ad Lucil. Cogita, Deos, quum pro-
pitii essent, fictiles fuisse.' Ceterum
deos propitios ac faventes poetis dici præ-
sentes, nota res est. Quamdiu enim spe-
ciem divinæ naturæ ad humanam accom-
modavit antiquitas, omnem fere vim ejus
ac potestatem a præsentia deorum pendere
credidit. Conf. Cerda et Heyne ad Virg.
Ecl. 1, 42. Georg. 1, 10. et Æn. 9, 404.
- Quanto præstantius (purius suaviusque)
isset Flumen aquæ emend. Wakef. ad
Lucret. 1, 231.

19. cluderet exaïxas 17. 19. 20. 22. 26. 27. 48. 54-56. 61. 63. 64. 70. 74. 75. 82. Conf. ad Sil. 6, 451. 15, 655. et sup. ad 2, 36. inf. ad v. 131. 7, 26. intpp. Cic. N. D. 2, 39. Heins. ad Valer. Fl. 1, 34.

Porto meis, nullo dextram subeunte bacillo.
Cedamus patria: vivant Artorius istic

30 Et Catulus: maneant, qui nigrum in candida vertunt,
Quîs facile est ædem conducere, flumina, portus,
Siccandam eluviem, portandum ad busta cadaver,
Et præbere caput domina venale sub hasta.
Quondam hi cornicines et municipalis arenæ
35 Perpetui comites notæque per oppida bucca
Munera nunc edunt et verso pollice vulgi
Quem libet occidunt populariter: inde reversi
Conducunt foricas; et cur non omnia? quum sint,
Quales ex humili magna ad fastigia rerum
40 Extollit, quoties voluit Fortuna jocari.

Quid Romæ faciam? Mentiri nescio: librum,

nigra MS.

36. vulgus 1. 2. in interstitio, 4. 17. 22. 48. 54. 55. 70. 75. 76. 82. et VII codd. Paris. iique optimi, Alex., Mazarin. a p. m., Thuan. I. II., Fauch., Colbert. et alii. Vetus scholion est: "ab his populus occiditur, quos ante populus jubebat occidi." Immo vulgus scil. gladiatorum, h. e. omnes gladiatores sine discrimine. Sed hæc quoque ratio dura est; nec munerarius, sed populus, pollice verso occidit vel occidi jubet gladiatores. vulgi 2. 3. 5. 10. 11. 14. 15. 16. 19-21. 23-27. 45-47. 49. 50. 56-69. 71-74. 81. et XXX codd. Paris. Conf. Comm.

30. Catuli 21 a m. sec. Scriverii. vertant 14. 31. Quis pro Queis scripsi. v. Drak. ad Sil. 1, 14. Brækhus. ad Prop. 2, 10, 47. et interpp. Virg. Æn. 1, 95. ædes 26. et ita legendum, si Grammaticis fides habenda, qui docent, adem constanter dici templum ædificiumve sacratum aut 37. Quem libet 2. 3. 5. 10. 11. 14-17. inauguratum, ædes vero domum privatam. 19-21. 23. 24. 26. 27. 45-50. 54. 55. Iis adstipulantur Gesner. in Thes. et Bentl. ad Horat. Epist. 2, 2, 90. (qui Cum libet 1. 25. 56. 58. 70. 75. 76. 82. 57. 59-69. 71-74. 77. 81. Quum vel magno eruditionis apparatu hoc discrimen tuentur, quod etiam observavit poeta noster 7, 37. et 40.) nec non Ruhnken. ad Vellei. I, 11. et Hein. qui monet, adem h. 1. etiam de templo accipi posse et in num. sing. proprie cellam dici et, quia deorum templa primum una tantum cella constiterint, huc translatam esse significa. tionem. Illius tamen discriminis non semper rationem fuisse habitam, ne a scriptoribus quidem seculi Augustei, contendunt Jani et Mitscherl. ad Horat. Od. 1, 30, 4.

33. dominis suspicari possis. Sed doctior est vulgata lectio.

34. i pro hi 22. hic 64. idque conj.
Britan. ut sensus sit: cornicines fuere et
Romæ et in municipiis. Male!
VOL. I.

C

Quidlibet 22.

39. 40. Lucianus in Nigrino c. 20. "Evsoti di nai tāv tãs rúxns åyadãv xatαφρονεῖν, ὁρῶντα, ὥσπερ ἐν σκηνῇ καὶ πολυπροσώπῳ δράματι, τὸν μὲν ἐξ οἰκέτου δεσπότην προϊόντα, τὸν δ ̓ ἀντὶ πλουσίου πένητα, τὸν δὲ σατράπην ἐκ πένητος ἢ βασιλέα. Τοῦτο γάρ τοι καὶ τὸ δεινότατόν ἐστιν, ὅτι, καίτοι μαρ τυρουμένης τῆς τύχης παίζειν τὰ τῶν ἀνθρώτων πράγματα καὶ ὁμολογούσης μηδὲν αὐτῶν εἶναι βέβαιον, · ὅμως μεστοὶ περιΐασι πάντες οὐ γιγνομένων ἐλπίδων. Hoc παίγνιον τύχης passim memoratur. Conf. VI. 608. VII, 197. 198. et præter eos, quos laudavi, Boissonade ad Philostr. II. p. 476. ad Eunap. p. 216 et ad Manassem p.

415. 414.