Obrázky na stránke
PDF
ePub

num solatium prodito: quippe et ultus inimicum erat, et nondùm 1 in omnium animis memoriam majestatis suæ exolevisse cernebat.

(Q. Curt. L. III, Cap. ult.)

EXTRACTOS DE CAYO CORNELIO TÁCITO.

I.

Reseña general de los sucesos de que se propone hablar Tácito en sus historias.

Opus aggredior opimum casibus 2, atrox præliis, discors seditionibus, ipsâ etiam pace sævum. Quatuor principes ferro interempti. Trina bella civila, plura externa, ac plerumque permixta 3. Prosperæ in Oriente, adversæ in Occidente res. Turbatum Illyricum; Galliæ nutantes; perdomita Britannia, et statim missa 4; coortæ in nos Sarmatarum ac Suevorum gentes; nobilitatus cladibus mutuis Dacus; mota

medio de aquel infortunio. El verbo credo, y á veces tambien opinor, suele intercalarse en la frase como por via de paréntesis, ya por pura modestia, ya para indicar que no se tiene una completa seguridad de lo que se dice. Equivale á la fórmula castellana de en mi concepto, á mi modo de ver, á lo que entiendo, á lo que yo alcanzo, etc. A veces credo es irónico, y se traduce enfáticamente por ya se vé! sin duda alguna que..., etc.

1 Et nondùm...., y que aun no se habian olvidado todos de la Majestad real.

2 Opimum casibus, fecunda en acontecimientos.

3 Ac plerumque permixta, y muchas de ellas á la vez. Esto es, guerra civil en el interior, y guerra en el exterior.

4 Perdomita et statim missa, conquistada por completo, y luego abandonada. Nótese en perdomita la fuerza de la preposicion componente, Missa vale aqui tanto como dimissa.

5 Nobilitatus, hecho célebre, famoso.

etiàm propè Parthorum arma falsi Neronis ludibrio. Jam verò Italia nobis cladibus, vel post longam seculorum seriem repetitis afflicta: haustæ aut obrutæ urbes fecundissimâ campaniæ orâ; et urbs incendiis vastata, consumptis antiquissimis delubris 1, ipso Capitolio civium manibus incenso; polluta cærimoniæ; magna adulteria, plenum exiliis mare; infecti cædibus scopuli. Atrociùs in urbe sævitum: nobilitas, opes, omissi gestique honores pro crimine 2, et ob virtutes certissimum exitium. Nec minùs præmia delatorum invisa, quàm scelera: quum alii sacerdotia et consulatus ut spolia adepti, procurationes alii et interiorem potentiam, agerent, ferrent cuncta. Odio et terrore corrupti in dominos servi, in patronos liberti; et, quibus deerat inimicus, per amicos oppressi.

Non tamen adeò virtutum sterile seculum, ut non et bona exempla prodiderit. Comitatæ profugos liberos matres; secutæ maritos in exsilia conjuges; propinqui audentes 3; constantes generi, contumax, etiàm adversus tormenta, servorum fides; supreme clarorum virorum necessitates; ipsa necessitas fortiter tolerata, et laudatis antiquorum mortibus pares exitus 4. Præter multiplices rerum humanarum casus, cœlo terrâque prodigia, et fulminum monitus, et futurorum

1 Antiquissimis delubris, los mas antiguos templos. Delubra es una palabra poética ó de la prosa elevada. Casi siempre se usa en plural, y designa, no un templo cualquiera, sino el consagrado por el augur, donde se veneraban las estátuas de los dioses.

2 Omissi gestique honores pro crimine, la aceptacion ó no aceptacion de los empleos mirada como un crimen.

3 Propinqui audentes, parientes llenos de ardor generoso. Esto es, para defender á los suyos. Audere, como audax, audacia y todas las demás palabras de su alcurnia, es un vocabulum medium, que las mas veces se echa á mala parte. Aquí se toma en su sentido favorable.

4 Et pares exitus laudatis mortibus antiquorum, y muertes parecidas á las mas gloriosas que se citan de la antigüedad. Mors y exitus ambos significan la muerte; el primero de una manera general como cesacion de la vida; el segundo con la idea accesoria de que con la muerte sale el hombre del mundo en que habita.

[blocks in formation]

præsagia, læta, tristia, ambigua, manifesta. Nec enim unquàm atrocioribus populi romani cladibus magisve justis judiciis approbatum est non esse curæ deis securitatem nostram, esse ultionem 1.

(Tac. Hist. L. I, Cap. II y III.)

II.

Estado de Roma y de los ejércitos.

Ceterùm, antequàm destinata componam, repetendum videtur, qualis status urbis, quæ mens exercituum, quis habitus provinciarum, quid in toto terrarum orbe validum, quid ægrum fuerit: ut non modo casus eventusque rerum, qui plerumque fortuiti 2 sunt, sed ratio etiam caussæque noscantur. Finis Neronis ut lætus, primo gaudentium impetu, fuerat, ità varios motus animorum, non modò in urbe, apud patres, aut populum, aut urbanum militem 3, sed omnes legiones ducesque conciverat, evulgato imperii arcano, posse principem alibi quàm Romæ fieri. Sed patres læti, usurpatâ statim libertate, licentiùs ut erga principem novum et absentem; primores equitum proximi gaudio patrum1; pars populi integra et magnis domibus annexa, clientes, libertique damnatorum et exsulum, in spem erecti; plebs sordida et circo ac theatris sueta, simul deterrimi servorum, aut qui,

1 Non esse curæ deis securitatem nostram, esse ultionem, que los dioses no cuidan de nuestra seguridad, pero sí de vengar los delitos de los hombres. La proposicion es algo atrevida. Un católico no puede dudar de la Providencia, ni aun ponerle límites.

2 Fortuiti, fortuitos, hijos del azar.

3 Urbanum militem, las tropas de la capital.

4 Proximi gaudio patrum, estaban casi tan satisfechos como los senadores.

adesis bonis 1, per dedecus Neronis alebantur, mœsti et rumorum avidi.

Miles urbanus, longo Cæsarum sacramento imbutus 2, et ad destituendum Neronem arte magis et impulsu quàm suo ingenio traductus, postquàm neque dari donativum sub nomine Galbæ promissum, neque magnis meritis ac premiis eumdem in pace, quem in bello, locum, præventamque gratiam intelligit apud principem à legionibus factum; pronus ad novas res, scelere insuper Nymphidii Sabini præfecti imperium sibi molientis, agitatur. Et Nymphidius quidem in ipso conatu oppressus; se, quamvis capite defectionis ablato, manebat plerisque militum conscientia 3: nec deerant sermones, senium atque avaritiam Galbæ increpantium. Laudata olim et militari famâ celebrata, severitas ejus angebat adspernantes veterem disciplinam, atque ità quatuordecim annis à Nerone assuefactos, ut haud minùs vitia principum ama— rent, quàm olim virtutes verebantur. Accessit Galbæ vox pro republica honesta, ipsi anceps, «legi à se militem, non emi.» Nec enim ad hanc formam cetera erant.

(Tac. Hist. L. I, Cap. IV y V.)

III.

Estado de la España, de la Galia, de la Germania, del Oriente, del Egipto y de las demás provincias á la muerte de Neron.

Et hic quidem Romæ, tanquàm in tanta multitudine, ha

1 Adesis bonis, habiendo disipado su fortuna. Adesis, participio pasivo de adedo, compuesto de ad y edo, is ó es, edere ó esse, edi, esum ó estum.

2 Imbutus longo sacramento Cæsarum, acostumbrados á mirar con religiosa veneracion á los Césares.

3 Manebat plerisque militum conscientia, tenian muchos soldados el remordimiento de haber sido cómplices.

4 Anceps ipsi, peligrosa para él. El adjetivo anceps, formado de ambo y caput (de dos cabezas) se dice propiamente de lo que tiene dos

bitus animorum 1 fuit. E provinciis Hispaniæ præerat Clu→ vius Rufus, vir facundus, et pacis artibus, bellis inexpertus ". Galliæ, super memoriam Vindicis, obligate recenti dono romanæ civitatis, et in posterum tributi levamento 3. Proximæ tamen Germanicis exercitibus Galliarum civitates, non eodem honore habite, quædam etiam finibus ademptis, pari dolore commoda aliena ac suas injurias metiebantur. Germanici exercitus, quod periculosissimum in tantis viribus, solliciti et irati, superbiâ recentis victoriæ, et metu, tamquàm alias partes fovissent. Tardè à Nerone desciverant; nec statim pro Galba Verginius : an imperare voluisset, dubium; delatum ei à milite imperium conveniebat. Fonteium Capitonem occisum, etiàm qui queri non poterant, tamen indignabantur. Dux deerat, abducto Verginio per simulationem amicitiæ; quem non remitti, atque etiàm reum esse 3, tamquàm suum crimen accipiebant.

Superior exercitus legatum Hordeonium Flaccum spernebat, senectâ ac debilitate pedum invalidum, sine constan

lados, de un objeto que, aunque indivisible, se le considera como doble, porque se extiende en dos direcciones diversas: así anceps gladius es la espada de dos filos; anceps vocabulum, palabra de dos sentidos, etc. De aquí es que figuradamente significa lo que fluctúa ó vacila, incierto, irresoluto, dudoso, que puede ofrecer dos decisiones, tener dos desenlaces, etc., pero siempre envuelve en este caso la idea particular de que hay peligro en aquello de que se trata.

1 Habitus animorum, la disposicion de los ánimos.

2 Vir fucundus, et pacis artibus, bellis inexpertus, varon elocuente, de consejo en las artes de la paz, pero sin experiencia en las de la guerra. La extremada concision de este escritor le hace aparecer oscuro en algunas ocasiones. Para salvar la sintáxis de esta frase hay que suponer ó que el artibus pende de vir, como ablativo de cualidad, ó del adjetivo doctus ú otro equivalente, ocultos por elipsis.

3 Levamento tributi in posterum (tempus), por la exencion de tributos para en adelante.

4 Nec statim pro Galba Verginius (fuit ỏ stetit), y Verginio tardó algún tiempo en reconocer à Galba.

5 Atque etiam reum esse, y el que se le tuviera por culpable.

in Leare Vindice's

« PredošláPokračovať »