Obrázky na stránke
PDF
ePub

vel Parrhasi in accessionem vilissimae tabulae cedere. Unde si a domino tabulae imaginem possidente is, qui pinxit, eam petat nec solvat pretium tabulae, poterit per exceptionem doli mali submoveri. At si is, qui pinxit, possideat, consequens est (?!), ut utilis actio domino tabulae adversus eum detur, quo casu si non solvat impensam picturae, poterit per exceptionem doli mali repelli, utique si bona fide possessor fuerit ille, qui picturam imposuit. Illud enim palam est, quod, sive is, qui pinxit, surripuit tabulam, sive alius, competit domino tabularum furti actio. Vgl. Gai. II. 78. und in 1. 9. §. 2. de A. R. D. S. auch 1. 23. §. 3. de R. V.: Sed et id, quod in charta mea scribitur, aut in tabula pingitur, statim meum fit, licet de pictura quidam contra senserint propter pretium picturae, sed necesse est ei rei cedi, quod sine illa esse non potest. (Die, gewiß zu verneinende, Anwendung dieser Grundsäße auf Daguerrotypbilder untersucht Madai im zivil. Archiv XXVI. . 212 fgg.).

3) Paul. 1. 23. §. 2. de R. V.: Si quis rei suae alienam rem ita adjecit, ut pars ejus fieret, veluti quis statuae suae brachium aut pelem alienum adjecerit, aut scypho ansam vel fundum vel candelabro sigillum aut mensae pedem, dominum ejus totius rei effici vereque statuam suam dicturum et scyphum, plerique recte dicunt. Vgl. 1. 26. §. 1. de A. R. D.

4) Idem 1. 23. §. 5. de R. V.: Item quaecunque aliis juncta sive adjecta accessionis loco cedunt, ea, quamdiu cohaerent, dominus vindicare non potest, sed ad exhibendum agere potest, ut separentur et tunc vindicentur, scilicet excepto eo, quod Cassius de ferruminatione scribit. Dicit enim, si statuae suae ferruminatione junctum hrachium sit, unitate majoris partis consumi, et quod semel alienum factum sit, etiamsi inde abruptum sit, redire ad priorem dominum non posse. Non idem in eo, quod adplumbatum sit, quia ferruminatio per eandem materiam facit confusionem, plumbatura non quidem efficit. Ideoque in omnibus his casibus, quibus neque ad exhibendum neque in rem locum habet, in factum actio necessaria est. At in his corporibus, quae ex distantibus corporibus essent, constat singulas partes retinere suam propriam speciem, ut singuli homines, singulae oves; ideoque posse me gregem vindicare, quamvis aries tuus sit immixtus, sed et te arietem vindicare posse.

Quod non item in cohaerentibus corporibus eveniret; nam si statuae meae brachium alienae statuae addideris, non posse dici brachium tuum esse, quia tota statua uno spiritu continetur. (Girtanner in Jhering's Jahrbb. III. S. 163 fgg.).

3) Vom Eigenthums - Erwerb durch Konfusion und Kommixtion. S. 331. Westphal §. 459 fg. S. 363 fgg., Gesterding §. 36 fg. S. 275 fgg., Schmid I. §. 12. S. 179 fgg. Vgl. auch Buchholtz, Versuche Nr. 10. S. 118 fgg.

1) §. 27. J. de rer. divis.: Si duorum materiae ex voluntate dominorum confusae sint, totum id corpus, quod ex confusione fit, utriusque commune est, veluti si qui vina sua confuderint, aut massas argenti vel auri conflaverint. Sed et si diversae materiae sint, et ex iis propria species facta sit, forte ex vino et melle mulsum, aut ex auro et argento electrum, idem juris est, nam et eo casu communem esse speciem non dubitatur. Quod si fortuito et non voluntate dominorum confusae fuerint vel diversae materiae, vel quae ejusdem generis sunt, idem juris esse placuit.

2) §. 28. J. eod.: Quod si frumentum Titii frumento tuo mixtum fuerit, si quidem ex voluntate vestra, commune erit, quia singula corpora, id est singula grana, quae cujusque propria fuerunt, ex' consensu vestro communicata sunt. Quod si casu id mixtum fuerit, vel Titius id miscuerit sine tua voluntate, non videtur commune esse, quia singula corpora in sua substantia durant, nec magis istis casibus commune fit frumentum, quam grex intelligitur esse communis, si pecora Titii tuis pecoribus mixta fuerint. Sed si ab alterutro vestrum totum id frumentum retineatur, in rem quidem actio pro modo frumenti cujusque competit, arbitrio autem judicis continetur, ut ipse aestimet, quale cujusque frumentum fuerit.

3) Javolen. 1. 78. de solut. (46, 3): Si alieni numi inscio vel invito domino soluti sunt, manent ejus, cujus fuerunt; si mixti essent ita, ut discerni non possent, ejus fieri, qui accepit, in libris Gaii scriptum est; ita ut actio domino cum eo, qui dedisset, furti competeret. (Dernburg in Heidelb. krit. Ztschr. I. S. 155).

III. Von den Rechtsmitteln des Eigenthümers.

A. Von der rei vindicatio.

Dig. VI. 1, Cod. III. 32. de rei vindicatione. - Westphal §. 903 fgg. S. 693 fgg., Glück, Komment. VIII. S. 26 fgg., Gesterding §. 41 fgg. S. 309 fgg., Schmid, Handb. I. §. 15. S. 268 fgg., Sell S. 295 fgg., Pagenstecher III. S. 5 fgg., Pellat p. 109 sqq. Kriz, Darst. pratt. Materien des röm. Rechts. Band I. (über die Vindikation und die Publiz. Klage), Wezell, der röm. Vindikationsprozeß. Leipzig 1845, Molitor, la possession etc. Gand. 1851. p. 233 sqq., Delbrück, die dingliche Klage des deutschen Rechts. Leipzig 1857, Heimbach in Weiste's Rechtslexikon XIII. . 1 fgg., Lehr, de la revendication en droit Romain. Strasb. 1857. Vgl. auch Buchholz, jurist. Abhandl. Nro. 1. (worin unterscheidet sich die hered. petitio und die rei vindicatio?").

1) Subjekte und Objekte der Klage.

S. 332.

1) Paul. 1. 23. pr. h. t.; In rem actio competit ei, qui aut jure gentium, aut jure civili dominium adquisivit.

2) Ulp. 1. 9. h. t.: Officium autem judicis in hac actione in hoc erit, ut judex inspiciat, an reus possideat. Nec ad rem pertinebit, ex qua causa possideat; ubi enim probavi rem meam esse, necesse habebit possessor restituere, qui non objecit aliquam exceptionem. Quidam tamen, ut Pegasus, eam solam possessionem putaverunt hanc actionem complecti, quae locum habet in interdicto Uti possidetis vel Utrubi. Denique ait, ab eo, apud quem deposita est vel commodata, vel qui conduxerit, aut qui legatorum servandorum causa vel dotis ventrisve nomine in possessione esset, vel cui damni infecti nomine non cavebatur, quia hi omnes non possident, vindicari non posse. Puto autem, ab omnibus, qui tenent et habent restituendi facultatem, peti posse. 3) Constantin. 1. 2. C. ubi in rem actio exerceri debeat (3, 19): Si quis alterius nomine quolibet modo possidens immobilem rem litem ab aliquo per in rem actionem sustineat, debet statim in judicio dominum nominare, ut, sive in eadem civitate degat, sive in agro,

sive in alia provincia sit, certo dierum spatio a judice definiendo, eoque ad notionem ejus perducendo, vel ipse in loca, quibus praedium situm est, perveniens vel procuratorem mittens actoris intentiones accipiat. Si vero post hujusmodi indultum tempus minime hoc, quod dispositum est, facere maluerit, tanquam lite, quae ei ingeritur, ex eo die, quo possessor ad judicem vocatus est, ad interrumpendam longi temporis praescriptionem contestata, judex, utpote domino possessionis nec post hujusmodi humanitatem sui praesentiam faciente, edictis legitimis proponendis eum citare curabit, et tunc in eadem voluntate eo permanente, negotium summatim discutiens, in possessionem rerum actorem mitti non differet, omni allegatione absenti de principali quaestione servata.

4) Ulp. 1. 1. §. 3. h. t.: Per hanc autem actionem non solum singulae res vindicabuntur, sed posse etiam gregem vindicari Pompon. libro lectionum XXV scribit. Idem et de equitio caeterisque, quae gregatim habentur, dicendum est. Sed enim gregem sufficiet ipsum nostrum esse, licet singula capita nostra non sint; grex enim, non singula corpora vindicabuntur. Cf. 1. 2, 1. 3. pr. eod. - 5) Julian. 1. 56. eod.: Vindicatio non ut gregis, ita et peculii recepta est, sed res singulas is, cui legatum peculium est, petet. (Pellat p. 117 sqq., Girtanner in Jhering's Jahrbb. III. S. 108 fgg., Dernburg, Pfandr. I. S. 454 fgg., Pagenstecher III. S. 71 fgg.).

6) Paul. 1. 23. §. 5. h. t. (s. §. 330. T. 4).

7) Idem 1. 35. §. 3. h. t.: Eorum quoque, quae sine interitu dividi non possunt, partem petere posse constat. — 8) Idem 1. 8. eod.: Pompon. libr. XXXVI. probat, si ex aequis partibus fundum mihi tecum communem, tu et L. Titius possideatis, non ab utrisque quadrantes petere me debere, sed a Titio, qui non sit dominus, totum semissem. Aliter atque si certis regionibus possideatis eum fundum, nam tunc sine dubio a te et a Titio partes fundi petere me debere. Quotiens enim certa loca possidebuntur, necessario in his aliquam partem meam esse, et ideo te quoque a Titio quadrantem petere debere. Quae distinctio neque in re mobili, neque in hereditatis petitione locum habet; nunquam enim pro diviso possideri potest.

Vangerow, Pandekten. I.

41

Anm. 1. Was der Vindikant zu beweisen habe, wenn er sein Eigenthum auf einen derivativen Erwerb stüßt, war von jeher streitig und ist es auch noch h. z. T. Während nämlich Manche die Ansicht vertheidigen, daß der Kläger blos den rechtmäßigen Erwerb der fraglichen Sache zu beweisen habe, und es dem Verklagten obliege, darzuthun, daß einer der Auktoren des Klägers nicht Eigenthümer gewesen sei, vgl. Schöman, Handb. II. S. 46 fgg., Thibaut, ziv. Arch. VI. 15, Henschel das. IX. 16, Kriß in der angeführten Schrift über die Vindikation und die Publiz. Klage, v. Tigerström, das Recht des Besizes §. 4. S. 18 fgg. und im Wesentlichen auch Brinz, Lehrb. §. 67. S. 245 fg. und Pagenstecher III. S. 143 fgg., geht die herrschende Lehre umgekehrt dahin, der Vindikant habe nicht blos den rechtmäßigen Erwerb (Kauf, Schenkung, Erbschaft, Legat u. dgl.), sondern auch das Eigenthum seiner Auktoren darzuthun, vgl. außer den Lehrbb. z. B. noch Gesterding, Eigenth. S. 360 fgg., Nachforsch. II. S. 435 fgg., Unterholzner im ziv. Arch. VII. 13, v. Falkenstein das. X. 11, Heimbach, de dominii probat. ex principiis jur. tam Romani quam Saxon. Lips. 1827, Bethmann-Hollweg, Versuche über die Theorie des Civilpr. S. 360 fgg., Friß, Erläutr. S. 298 fgg., Schmid S. 322 fgg., Sell S. 363 fgg., Pellat p. 147 fgg., Delbrück S. 3 fgg., Lehr p. 28 fgg. u. A. m. Daß die lettere Ansicht die allein richtige sei, möchte aus folgender einfachen Deduktion hervorgehen:

>

Das Fundament des Klägers bei der R. V. ist das Eigenthum (T. 1.), und dieses muß also natürlich auch von demselben bewiesen werden (s. auch 1. 9. de R. V.: ubi enim probavi, rem meam esse" rel., 1. 80. eod.: „licet suam esse non adprobaverit"). Leitet man nun aber sein Eigenthumsrecht von einem Andern ab, so wird man nur dann durch das zur EigenthumsNebertragung geeignete Geschäft Eigenthümer, wenn es auch der Nebertragende selbst war, 1. 20. de A. R. D.:

>

Traditio nihil amplius transferre debet vel potest ad eum, qui accipit, quam est apud eum, qui tradit. Si igitur quis dominium in fundo habuit, id tradendo transfert, si non habuit, ad eum, qui accipit, nihil transfert",

und es versteht sich also von selbst, daß dieses Eigenthum des Auktor in die Sphäre des Eigenthumsbeweises gehört. Da dieses aber allerdings schwierig sein. kann, indem dazu erforderlich ist, daß auch der Auktor meines Auktor u. s. w. Eigenthümer war (probatio diabolica!), so haben die Geseze geeignete Vorkehrungen getroffen, und zwar:

1) durch die Einführung der Verjährung, wovon der Grund uns so angegeben wird: „ne quarundam rerum diu et fere semper incerta dominia essent, cum sufficeret dominis ad inquirendas res suas statui temporis spatium, 1. 1. de usurp. Hiernach also ist es nicht nöthig, bis zum ersten Erwerber zurückzugehen, sondern man braucht nur die Auktoren bis zum Ablauf der Verjährungszeit zu verfolgen, und bedenkt man namentlich die früheren so kurzen Verjährungszeiten, so leuchtet von selbst ein, daß der dem Vindikanten obliegende Beweis nicht besonders schwierig ist;

2) durch die Einführung der actio Publiciana, wodurch in den meisten

« PredošláPokračovať »