Obrázky na stránke
PDF
ePub
[blocks in formation]

Dig. VII. 5. de usufructu earum rerum, quae usu consumuntur vel minuuntur. — Glück IX. S. 387 fgg., Hoffmann I. S. 172 fgg., Madai, Beiträge zur Dogmengeschichte S. 139 fgg., Held, die Lehre vom ususfr. ear. rer., quae usu consumuntur vel minuuntur. Würzb. 1848, Elvers S. 578 fgg., Lahovari, de usufr. bonorum. Berol. 1858.

1) Ulp. 1. 1. h. t.: Senatus censuit, ut omnium rerum, quas in cujusque patrimonio esse constaret, ususfructus legari possit; quo Senatusconsulto inductum videtur, ut earum rerum, quae usu tolluntur vel minuuntur, possit ususfructus legari. (Vgl. auch Puchta, über das Alter des Quasiususfruftus; im Rhein. Mus. III. S. 82 fgg.).

2) §. 2. J. de usufr.: Constituitur autem ususfructus non tantum in fundo et aedibus, verum etiam in servis, et jumentis et ceteris rebus, exceptis iis, quae ipso usu consumuntur. Nam hae res neque naturali ratione, neque civili recipiunt usumfructum, quo numero sunt vinum, oleum, frumentum, vestimenta, quibus proxima est pecunia numerata; namque ipso usu assidua permutatione quodammodo exstinguitur. Sed utilitatis causa Senatus censuit, posse etiam earum rerum usumfructum constitui, ut tamen eo nomine heredi utiliter caveatur. Itaque si pecuniae ususfructus legatus sit, ita datur legatario, ut ejus fiat, et legatarius satisdet heredi de tanta pecunia restituenda, si moriatur aut capite minuatur. Ceterae quoque res ita traduntur legatario, ut ejus fiant; sed aestimatis his satisdatur, ut, si moriatur, aut capite minuatur, tanta pecunia restituatur, quanti hae fuerint aestimatae. Ergo Senatus non fecit quidem earum rerum usumfructum enim poterat, sed per cautionem quasi usumfructum constituit.

nec

3) Ulp. 1. 15. §. 4. 5. de usufr. (7, 1): Et si vestimentorum ususfructus legatus sit, non sicut quantitatis ususfructus legetur, dicendum est, ita eum uti debere, ne abutatur; nec

tamen locaturum, quia vir bonus ita non uteretur. (§. 5.) Proinde et si scenicae vestis ususfructus legetur, vel aulaei vel alterius apparatus, alibi, quam in scena non utetur. Sed an et locare possit, videndum est. Et puto locaturum, et licet testator commodare, non locare fuerit solitus, tamen ipsum fructuarium locaturum tam scenicam, quam funebrem vestem. 4) Ulp. 1. 9. §. 3. usufructuar. quemadm. cav. (7, 9): Si vestis ususfructus legatus sit, scripsit Pomponius, quamquam heres stipulatus sit, finito usufructu vestem reddi, attamen non obligari promissorem, si eam sine dolo malo attritam reddiderit. (Vgl. Glück IX. S. 392 fgg. und die dort zahlreich Angeff., Madai a. a. O. S. 145 fgg., Held a. a. D. . 41 fgg., Lahovari p. 18 sqq.).

5) Ulp. 1. 3. h. t.: Post quod omnium rerum ususfructus legari possit, an et nominum? Nerva negavit, sed est verius, quod Cassius et Proculus existimant, posse legari. Idem tamen Nerva, ipsi quoque debitori posse usumfructum legari scribit, et remittendas ei usuras. 6) Papinian. 1. 24. pr. de usu et usufr. (33, 2): Uxori fructu bonorum legato foenus quoque sortium, quas defunctus collocavit, post impletam ex Senatusconsulto cautionem praestabitur. Igitur usuras nominum in hereditate relictorum ante cautionem interpositam debitas, velut sortes, in cautionem deduci necesse est. Non idem servabitur nominibus ab herede factis: tunc enim sortes duntaxat legatario dabuntur, aut quod propter moram usuras quoque reddi placuit, super his non cavebitur. (Vgl. Glück IX. S. 404 fgg., Mühlenbruch, Zession S. 496 fgg., Hoffmann I. S. 176 fgg., Held a. a. D. S. 49 fgg., Zielonacki S. 126 fgg., Steinberger in der Gießer Zeitschr. N. F. XI. . 149 fgg. Elvers S. 596 fgg., Dunker im prakt. Arch. VI. S. 97 fgg., Lahovari cit. p. 33 sqq.).

b) Usus.

S. 348.

Inst. II. 5, Dig. VII. 8. de usu et habitatione. - Thi baut, Versuche I. 3, Hoffmann I. S. 121 fgg., S. 182 fgg., Puchta, Kurs. II. §. 252. 255, Lehrb. §. 179. 180, Vorles. ad h. 1., Scheurl de usus et fructus discrimine. Erl. 1846, Ders. in gesch. Zeitschr. XV. E. 19 fgg., Brinz, notamina ad usum

fructum. Mon. 1849, Elvers S. 602 fgg., Bechmann, über den Inhalt und Umfang der Pers. Serv. des usus nach röm. Recht. Nürnb. 1861, Scheurl in der krit. Vierteljahrsschr. III. S. 298 fgg. 1) Ulp. 1. 2. h. t.: Cui usus relictus est, uti potest, frui non potest; et de singulis videndum. §. 1. Domus usus relictus est ; potest illic habitare non solus, vero cum familia quoque sua; an et cum libertis, fuit quaestionis. Et Celsus scripsit, et cum libertis; posse hospitem quoque recipere, nam ita libr. XVIII. Dig. scripsit, quam sententiam et Tubero probat. Sed an etiam inquilinum recipere possit, apud Labeonem memini tractatum libro Posteriorum. Et ait Labco, eum, qui ipse habitat, inquilinum posse recipere. 2) Idem 1. 12. h. t.: Plenum autem usum debet habere, si et villae et praetorii relictus est. §. 1. Praeter habitationem, quam habet, cui usus datus est, deambulandi quoque et gestandi jus habebit. Sabinus et Cassius, et lignis ad usum quotidianum, et horto et pomo et oleribus ct floribus et aqua usurum, non usque ad compendium, sed ad usum, scilicet non usque ad abusum. Idem Nerva; et adjicit, stramentis etiam usurum, sed neque foliis, neque oleo, neque frumento, neque frugibus usurum. Sed Sabinus et Cassius et Labeo et Proculus hoc amplius etiam ex his, quae in fundo nascuntur, quod ad victum sibi suisque sufficiat, et ex his, quae Nerva negavit. Juventius, etiam cum convivis et hospitibus posse uti. Quae sententia mihi vera videtur; aliquo enim largius cum usuario agendum est pro dignitate ejus, cui relictus est usus. Sed utetur is, ut puto, duntaxat in villa. Pomis autem et oleribus et floribus et lignis, videndum utrum eodem loco utatur duntaxat, an etiam in oppidum ei deferri possint? Sed melius est accipere, et in oppidum deferenda, neque enim grave onus est horum, si abundent in fundo. 3) Pompon. 1. 22. h. t.: Divus Hadrianus, quum quibusdam usus silvae legatus esset, statuit fructum quoque iis legatum videri, quia nisi liceret legatariis caedere silvam et vendere, quemadmodum usufructuariis licet, nihil habituri essent ex eo legato.

4) Ulp. 1. 8. pr. h. t.: Sed neque locabunt seorsum, neque concedent habitationem sine se, nec vendent usum.

5) Paul. I. 19. h. t.: Usus pars legari non potest; nam frui quidem pro parte possumus, uti pro parte non possumus.

(Vgl. Glück IX. S. 446 fgg., Löbell, de usu et fructu. Marb. 1834. 4. §. 5. p. 17 sqq.).

6) Ulp. 1. 5. §. 1. quemadm. usufr. cav.: Sed si usus sine fructu legatus erit, ademta fructus causa satisdare jubet praetor, hoc merito, ut de solo usu, non etiam de usufructu caveatur.

7) Paul. 1. 18. h. t.: Si domus usus legatus sit sine fructu, communis refectio est rei in sartis tectis, tam heredis, quam usuarii. Videamus tamen, ne, si heres fructum accipiat, ipse reficere debeat; si vero talis sit res, cujus usus legatus est, ut heres fructum percipere non possit, legatarius reficere cogendus est; quae distinctio rationem habet. (Vgl. Glück IX. S. 453 fgg.).

8) Ulp. 1. 5. §. 2. de usufr. ear. rer.: Quae in usufructu pecuniae diximus, vel ceterarum rerum, quae sunt in abusu, eadem et in usu dicenda sunt; nam idem continere usum pecuniae et usumfructum, et Julianus scribit, et Pompon. libr. VIII. de stipulationibus.

Anm. Ob, wie ein usus sine fructu, so auch ein fructus sine usu bestellt werden könne? ist wegen mehrerer, anscheinend widerstreitender Stellen nicht ganz unbestritten; vgl. unter den Neueren bes. v. Löhr in seinem Mag. III. S. 488 fgg., Puchta, ziv. Abhh. S. 121 fgg., Loebell in dem vorher bei T. 5. zit. Programm §. 4. p. 12 sqq., Keller in der geschichtl. Zeitschrist XV. S. 133 fgg., Bechmann a. a. D. S. 100 fag., Scheurl a. a. D. S. 306 fag. In der That ist aber kein Widerstreit der Geseze vorhanden, sondern es müssen hierbei folgende Säße aufgestellt werden:

Als Regel ist ohne Zweifel anzunehmen, daß es eine servitus fructus sine usu nicht giebt, so daß, wenn ein fructus konstituirt ist, darunter der ususfructus zu verstehen, und wenn etwa ausdrücklich fructus deducto usu legirt wurde, das ganze Legat ungiltig ist:

Paul. rec. sent. III. 6. §. 24: Fructu legato, si usus non adscribatur, magis placuit, usumfructum videri adscriptum; fructus enim sine usu esse non potest".

[ocr errors]

Ulp. 1. 14. §. 1. de usu: Ususfructus an fructus legetur, nihil interest; nam fructui et usus inest, usui fructus deest, et fructus quidem sine usu esse non potest, usus sine fructu potest. Denique si tibi fructus deducto usu legatus sit, inutile esse legatum, Pompon. libr. V. ad Sab. scribit".

Die weitere Konsequenz, welche Pomponius noch hieraus zog, nämlich ,,si usufructu legato fructus adimatur, totum videri ademtum“, (wie Bechmann a. a. D. S. 104 dazu kommt, gegen alle Handschriften und ohne Noth, Statt,fructus adimatur“ zu lesen usus adimatur, ist in der That nicht wohl

einzusehen), indem nämlich Pompon. auch bei der ademtio den fructus für gleichbedeutend mit ususfructus nahm, wurde aber freilich, und gewiß mit Recht von Ulpian verworfen, indem in einem solchen Falle der Ansicht des Testators nach vielmehr ein legatum usus als übrigbleibend anzunehmen sei: „Sed si de fructu sine usu adimendo sensit, quare non dicamus, usum videri constitutum, qui et ab initio constitui potest?" [Daß diese Leseart der Vulg. der ganz sinnlosen lectio Flor. vorzuziehen ist, wird wohl von Niemandem mehr bezweifelt; s. jedoch noch Hoffmann I. S. 123. Not.].

Diese Regel leidet aber doch einige Modifikationen, so daß in gewissem Sinne allerdings ein fructus sine usu vorkommen kann, nämlich:

1) Es kann Jemand dem Einen den usus, dem Andern den fructus legiren, in welchem Falle der usus Beiden gemeinschaftlich, der fructus dem Einen ausschließlich zukommt, 1. 14. §. 2. de usu:

[Pompon.] ait, et si tibi usus, mihi fructus legetur, concurrere nos in usu, me solum fructum habiturum".

Vgl. auch Florent. 1. 42. pr. de usufr., Paul. rec. sent. III. 6. §. 25. Eine wahre Ausnahme der obigen Regel ist dies leicht begreiflich nicht, da hier der fructuarius allerdings ja auch einigen usus [,usum fruendi causa", 1. 42. cit.] hat.

[ocr errors]
[ocr errors]

2) Wenn Jemand den nudus usus konstituirt hat, so behält er natürlich den fructus zurück, und in einem solchen Falle also, wenn der Proprietar selbst den usus nicht hat kann auch der bloje fructus einem Andern konstituirt werden, wo dann der Fruktuar dieselben Rechte in Betreff der Nußnießung hat, die dem Proprietar nach der Bestellung des usus übrig geblieben sind, l. 14. §. 3. de usu:

,,Poterit autem apud alium esse usus, apud alium fructus sine usu, apud alium proprietas; veluti si qui habet fundum, legaverit Titio usum, mox heres ejus tibi fructum legaverit vel alio modo constituerit".

Eine wahre Ausnahme von der obigen Regel möchte aber auch in diesem Falle nicht anzunehmen sein, da der Proprietar, wenn er einen usus bestellt hat, doch immer so viel Gebrauchsrecht zurückbehält, als zur Fruchtziehung erforderlich ist, 1. 10. §. 4, 1. 11. 12. pr. de usu, und dieses dann auch auf den Fruktuar übergeht. Wie, wenn in einem solchen Falle der usus vor dem fructus erlöscht? Konsolidirt derselbe sich mit der Proprietät? oder wächst er vielmehr dem Fruktuar zu? Eine ausdrückliche Entscheidung dieses Falls findet sich nicht, aber gewiß muß das Leßtre angenommen werden, weil ja sonst der Proprietar einen usus sine fructu haben würde, was nach der obigen Regel nicht vorkommen darf, cf. Loebell, de usu et fructu pag. 15 sqq.

3) Hierher gehört auch der berüchtigte Ausspruch Ulpian's in 1. 13. §. 3. de acceptil. (46, 4):

,,Si quis usumfructum stipulatus usum accepto tulerit, si quidem sic tulerit acceptum, quasi usu debito, liberatio non continget; si vero quasi ex usufructu, quum possit usus sine fructu constitui, dicendum est, acceptilationem valere“.

« PredošláPokračovať »