carnis vel humanitatis, imo nunquam aliis verbis fit mentio hujus mysterii, nisi his quæ habitudinem ad carnem seu humanitatem involvant; et pro eodem reputatur quod Verbum vel Deus venerit ad homines redimendos sanguine suo. Unde Sancti omnes supra citati eodem modo loquuntur de incarnatione Verbi et unione Dei, et specialiter Leo Papa universalissimis terminis usus est, cum dixit: Si homo in sua naturæ integritate mansisset, creator hominum creatura non fieret; non ergo consequenter loquuntur, nec sensum Sanctorum aut D. Thomæ declarant, qui in hac re aliter Verbo, et aliter de Deo loquuntur.

27. Tertia conclusio. Dico tertio: licet Christus Dominus fuerit dilectus seu prædestinatus in primo signo et primo decreto liberæ voluntatis divinæ, non tamen solus, sed simul cum ipso fuerunt præordinatæ aliæ creaturæ, quæ ad essentialem et consummatam perfectionem universi pertinent, tam in ordine naturæ quam gratiæ. Explicatur prius hæc assertio, et deinde probabitur. Dupliciter enim concipere possumus, Deum voluisse Christum Deum hominem in illo primo signo, quo se voluit ad extra communicare. Primo, ut nullum aliud objectum creatum in illo decreto fuerit comprehensum, ut sensisse videtur Catherinus; et Lychetus, in 3, dist. 7, q. 3, videtur in hunc modum sententiam Scoti interpretari. Secundo, ut in illo primo decreto intelligantur etiam alia comprehendi, cum quibus habet Christus aliquam connexionem, non tam ex natura rei, quam ex intentione Dei, ita omnia disponentis, ut per modum integri objecti voluerit hoc totum universum constans ex illo triplici ordine rerum, naturæ, gratiæ, et unionis hypostaticæ, et similiter simul voluerit totum beatitudinis et prædestinatorum regnum, cujus Christus est caput. Dicimus ergo hanc Christi prædestinationem non priori, sed hoc posteriori modo esse intelligendam. Primo quidem, quia omnia testimonia Scripturæ et Sanctorum, quibus supra ostendimus Christum habuisse primum locum in illo primo decreto divinæ voluntatis, eumdem nobis proponunt ut principem et caput omnium, et ut auctorem salutis et gloriæ prædestinatorum ; ergo non fuit (ut ita dicam) solitarie prædestinatus et electus, sed cum habitudine et connexione ad res alias.

28. Secundo, hic modus prædestinationis est magis conformis divinæ sapientiæ et bonitati, magisque in Christi gloriam cedit. Quod

sic ostendo, nam communicatio Dei ad extra per naturam, gratiam, et unionem hypostaticam, comparari potest ad Deum, seu ad manifestationem divinæ gloriæ, tanquam medium ad finem, vel tanquam finis proximus actionum seu operum Dei. Si priori modo concipiatur, quamvis incarnatio sit opus quo Dei sapientia et bonitas summe manifestatur intensive, ut sic dicam, tamen extensive et adæquate magis manifestatur in toto universo, illo triplici rerum ordine constante; ergo hoc adæquatum medium elegit Deus in illo primo signo juxta perfectam rationem sapientiæ suæ ad manifestandam gloriam suam; si autem posteriori modo objectum illud concipiatur, sic etiam perfectior et exactior erit intentio illius finis, si in objecto illo hæc omnia comprehendantur, nam, qui perfecte et adæquate intendit aliquem finem, non solum substantiam finis, ut sic dicam, sed etiam accidentia, et debitas circumstantias, nimirum tempus, locum, modum et similia, subtali intentione comprehendit. Sic ergo, licet Deus in illo signo voluerit Christum ut finem aliarum rerum, tamen voluit illum cum Angelorum et hominum societate et imperio, et consequenter etiam voluit cœlestem locum, totumque universum in quo perpetuo regnaret; atque hac ratione totum hoc cedit in majorem Christi gloriam, magisque divinam sapientiam declarat.

29. Dubium primum. Responsio.- Quomodo Christus primus prædestinatus intelligitur. Dices: quomodo ergo Christus dici potest primus prædestinatus, seu præordinatus ante omnem creaturam. Responderi potest Christum appellari in eo ordine primum negative tantum, quia nullus ante ipsum, non tamen positive, quia cum eo fuerunt simul alii prædestinati, et æque primo voluit Deus omnes illos tres modos communicandi se per naturam, gratiam et unionem hypostaticam, quia omnes sunt per se amabiles, et per se ac proxime ordinabiles ad manifestationem divinæ gloriæ. Addo deinde, Christum fuisse primo prædestinatum prioritate finis, quamvis non sine connexione cum rebus aliis; unde, cum dicimus simul cum Christo fuisse res alias in eo decreto comprehensas, illa particula simul excludit prioritatem in subsistendi consequentia, et indicat connexionem aliarum rerum cum Christo, non vero excludit prioritatem in ratione finis. Sine causa enim aliqui negant Deum in illo primo decreto formaliter et expresse retulisse omnia ad Chris

tum, ut ad finem proximum, sub Deo, cæterarum rerum omnium, sed solum virtute et implicite; hoc enim neque ex parte Dei est necessarium aut rationi consentaneum, quia perfectissime omnia habet præsentia, et omnia ordinat ac disponit; et ideo non est illi necessaria implicita ordinatio, cum simul possit explicite ac formaliter id præstare. Neque etiam ex parte Christi aut aliarum rerum id est necessarium, nam, licet omnes potuerint immediate ad manifestationem divinæ gloriæ referri, tamen perfectius hoc fit cum habitudine et ordinatione ipsarum rerum inter se. Et maxime cum habitudine naturæ et gratiæ ad unionem hypostaticam ut ad finem, quia, cum ipsamet divina persona in ea communicatione unionis hypostaticæ intrinsece comprehendatur, illi debitum est ut cætera omnia ad illam ut ad finem referantur. Neque illa duo repugnant, scilicet, Christum esse primum in genere finis, et habere connexionem cum aliis, nam, ut supra dixi, prioritas rationis in genere causæ finalis non semper infert prioritatem in subsistendi consequentia. Atque hinc confirmari potest assertio posita, quia alias sequeretur, ex vi præsentis decreti, Verbum Dei fuisse incarnandum, etiam si universum creandum non esset, neque homines vel Angeli prædestinandi aut beatificandi; consequens autem est per se incredibile, et nullum habet fundamentum; melius ergo intelligimus Christum ita fuisse prædestinatum ut finem aliarum rerum, ut tamen sine illis non fuerit futurus ex vi talis decreti.

30. Objectio. Responsio. Dices: hæc connexio non est nisi inter finem et media necessaria; at vero res aliæ, ut, verbi gratia, Angeli vel homines prædestinati non comparantur ad Christum ut media ad finem, sed potius se habent ut partes ejusdem finis, quatenus constituunt unum integrum regnum vel universum. Item objici potest, quia Christus ordinatur ad alia ut ad finem, scilicet, ut ea perficiat vel glorificet, etc.; ergo etiam alia potuerunt dici priora Christo in genere finis. Respondetur: sicut in humano corpore per se primo intenditur totum, et omnes partes ordinantur ad totum ut ad finem; et similiter partes ipsæ inter se secundum diversas rationes et munera possunt ad invicem ordinari; nihil enim obstat quominus hoc modo possint duo esse sibi invicem fines secundum diversos respectus vel rationes, ut supra etiam declaratum est; simpliciter tamen omnes partes corporis ad caput ut ad finem præcipuum

ordinantur; ita dicendum est de toto universo, in quo Christus Deus homo sub Deo est caput et finis præcipuus cæterarum rerum, quamvis simul ad eas perficiendas ipse ordinetur. Unde sub hac ratione res omnes, quatenus ad gloriam Christi ordinantur, media vocari possunt, quamvis habitudo ad finem latius extendi possit, quam medium proprie et in rigore sumptum; subjectum enim, quod fine fruitur, ordinatur ad illum, non proprie ut medium, sed ut recipiens finem formalem, et attingens finem objectum; et similiter pars ordinatur ad totum, non proprie ut medium, sed ut componens ipsum finem; sic ergo omnia possunt dici ordinari ad Christum, non quia sint proprie media, sed quia omnia Christo inserviunt, et in ejus gloriam et ho norem cedunt; ipse vero ordinatur ad alia, ut ea perficiat potius quam ut ab eis perficia tur; et ipsamet earumdem rerum perfectio in ejusdem Christi gloriam tandem redundat; et ideo ipse est simpliciter primus in genere finis.

31. Alia objectio. - Sed potest tandem ob. jici, quia ordo naturæ est prior essentialiter quam ordo gratiæ, cum gratia naturam supponat, et uterque ob eamdem causam est prior quam unio hypostatica; ergo non possunt hæc omnia esse simul in illo primo signo rationis, quo voluit Deus se ad extra communicare. Patet consequentia, quia dictum est, per illam particulam simul, excludi prioritatem in subsistendi consequentia; at vero in præsenti, ordo gratiæ infert ordinem naturæ, et non e converso; et similiter unio hypostatica infert ordinem gratiæ, et non e contrario. Quod si dicas hoc esse verum considerando hos rerum ordines sccundum se, seu in esse possibilis, non vero ut cadunt sub talem intentionem agentis, nec ut futuri ex vi talis divini decreti, contra hoc est, quia etiam hoc modo gratia supponit naturam, non enim potest aliquid ordinari ad aliquem finem, quin supponatur ut præexistens, vel prævolitum ante talem finem; sicut non potest intelligi, Deum aliquos homines eligere ad gloriam, nisi prius intelligatur præscire illos esse futuros, juxta illud: Quos præscivit, hos prædestinavit.

32. Responsio. Unio hypostatica non supponit ordinem gratiæ. — Respondetur imprimis, quod attinet ad ordinem gratiæ et unionis hypostaticæ, illum nullo modo huic supponi, neque ex natura rei, neque ex intentione Dei agentis, neque in eodem sub

jecto, neque in diversis, quin potius in eodem subjecto seu eadem natura unio hypostatica supponitur gratiæ sanctificanti, tam in ordine executionis, ut infra, q. 2, videbimus, quam in ordine intentionis, ut ex dictis constat, quia gratia data illi naturæ ad unionem hypostaticam ut ad finem ordinatur, ut sit veluti decus et ornamentum ejus; atque eadem ratione in diversis subjectis ordo gratiæ supponit etiam ordinem unionis hypostaticæ in genere finis, quia, ut dictum est, omnis gratia, tam Angelorum quam hominum, ad Christum ut ad finem ordinatur, quamvis in ordine executionis ordo gratiæ in multis subjectis antecesserit unionem hypostaticam, non solum tempore, sed etiam per modum dispositionis, aut alicujus meriti, ut videbimus quæstione sequente.

33. Ordo naturæ an sit prior ordine gratiæ et unionis hypostaticæ.-Quod vero attinet ad ordinem naturæ, respectu ejusdem subjecti, unio hypostatica supponit quidem naturalem entitatem humanitatis assumendæ ; respectu vero aliarum rerum, esse naturale illarum, vel per accidens se habet ad hypostaticam unionem humanitatis, vel ad summum requiri potest, ut ab eis talis humanitas aliquo modo causetur. Sed nihil horum obstat senten tiæ a nobis propositæ, quia ex eis ad summum sequitur, in eodem primo signo, in quo fuit prædefinita incarnatio, fuisse etiam prædefinitam creationem vel productionem animæ seu humanitatis assumendæ ; et similiter fuisse simul præordinatos ordines naturæ et gratiæ, tam in Christi humanitate, quam in rebus aliis, præsertim quatenus cum hoc mysterio habent connexionem; non tamen est necesse ut prædefinitio aut præscientia ordinis naturæ antecesserit prædefinitionem hujus mysterii; sed satis est quod in una prædefinitione habeant connexionem, ita ut sub eam altera cadat ut finis qui, seu cujus gratia; altera ut finis cui, seu ut subjectum quod ordinatur ad finem, aut alium similem modum connexionis habeant. Atque hinc fit, ut præscientia talis rei ut futuræ ad illam prædefinitionem non supponatur, sed potius consequatur. Unde cum dicitur, non posse aliquid ordinari ad aliquem finem, vel ad aliquod bonum, nisi supponatur vel præsciatur existens, si intelligatur de existentia possibili, verum est, sed non ad rem; si vero intelligatur de existentia ut futura, est falsum, quia satis est quod ipsamet existentia subjecti simul ad talem finem ordinetur, quod quoad hoc habet

cum illo necessariam connexionem in intentione agentis; imo habet quamdam rationem finis cui formalis et objectivus finis intenditur, quod idem est ac esse subjectum ordinatum ad finem obtinendum seu illo fruendum. Quocirca, majorem connexionem habet subjectum cum fine assequendo, respectu intentionis agentis, quam habeat cum mediis per quæ acquirendus est, quia finis non intenditur nisi alicui subjecto, neque subjectum nisi in ordine ad talem finem, et ita quasi integrat unum finem, et adæquatum objectum illius intentionis ut sic, et expresse sub illam cadunt cum mutua habitudine inter se in ratione causæ materialis et finalis, seu in ratione finis ut qui, seu cujus gratia; media vero magis extrinsece comparantur ad intentionem finis tanquam effectus ejus, et ideo non est necesse ut in ea formaliter includantur, sed virtute tantum. Hac ergo ratione voluntas, qua aliquod subjectum ordinatur in finem, non necessario supponit, etiam secundum rationem et præcisionem mentis, præscientiam futuræ existentiæ talis subjecti, aut aliam voluntatem qua illius subjecti existentia præordinata sit, sed illomet actu quo ordinatur ad talem finem, ordinatur etiam ad existendum sub illo; ut in illo exemplo de dilectione prædestinatorum, non est necesse ut talis dilectio supponat prævisam existentiam eorum ut futuram, sed ut possibilem tantum, qui per illammet dilectionem ordinantur ad existendum sub tali fine, neque aliter est amata eorum existentia, quam propter talem finem. Eodem ergo modo in præsente voluntas creandi mundum in esse naturæ, non est prior simpliciter quam voluntas perficiendi illum per esse gratiæ, vel quam voluntas exaltandi illum per unionem hypostaticam, sed hæc omnia habuerunt inter se connexionem, et constituerunt unum veluti adæquatum objectum illius primi decreti divini, ut explicatum cst.

rus, et consequenter præscivisse prius se voliturum incarnationem per modum finis ad quem erant cuncta referenda.

36. An vero hæc prioritas inter voluntatem incarnationis et præscientiam peccati sit etiam cum independentia unius ab alio, vel cum connexione, ac alia, quæ in tertia opinione tangebantur, in sequentibus sectionibus tractanda sunt, et ideo nihil de illa amplius dicere oportet, quia in reliquis a nobis non discordat. De quarta vero opinione satis dictum est. Fundamentum vero primæ opinionis solvendum est ex illa distinctione data, de ordine intentionis et executionis. Fatemur enim Deum operatum esse mysterium incarnationis propter remedium peccati, quod solum probant omnia quæ in suum favorem congerit illa sententia. Negamus tamen inde fieri ordine intentionis hanc fuisse primam rationem, quæ Deum moverit ad volendum seu prædestinandum incarnationis mysterium; quod quia specialem habet difficultatem, commodius in quarta sectione tractabitur, in qua distinctius omnibus argumentis illius sententiæ satisfaciemus.

SECTIO III.

Utrum in primo signo rationis, in quo prædestinatus est Christus Deus homo, sit etiam prædestinatus redemptor hominum per passionem etmortem

suam.

4. Prima sententia. Difficultas hujus quæstionis oritur ex dictis in secunda dubitatione. Dictum est enim Christum esse prædestinatum Deum hominem ante permissionem originalis peccati; sed ante prævisum peccatum non indigebamus redemptore; ergo in illo signo non fuit prædestinatus redemptor. In contrarium vero est, quia prædestinatio versatur circa res singulares cum circumstantiis earum, et ita per eam definiuntur ut futuræ sunt; sed Christus Deus homo futuras fuit passibilis et redemptor; ergo hoc modo fuit prædestinatus per illam primam voluntatem, per quam incarnationem primo intentam intelligimus.

2. Hæc quæstio solum habet locum inter eos qui ponunt Christi prædestinationem in primo signo rationis, ut a nobis explicatum est. Nam qui sentiunt illum fuisse prædestinatum post prævisionem et permissionem originalis peccati, consequenter affirmant illum non prius fuisse prædestinatum hominem, quam passibilem vel redemptorem. At

vero Scotus, et multi alii, qui priori modo constituunt hanc prædestinationem, dicunt pro illo signo nihil definiisse Deum de redemptione vel passione, sed solum de substantia mysterii; abstraxisse autem nostro modo intelligendi pro eo signo a modo passibili vel impassibili, et a munere redemptoris. Quod non specialiter in Christo, sed in aliis prædestinatis videre licet; cum enim Deus elegit, verbi gratia, Sanctum Petrum ad gloriam, in primo signo, quo intelligitur elegisse illum, non est necesse intelligere decrevisse eum per mortem et crucem ad gloriam perducere, neque summum Ecclesiæ Pontificem illum constituere. Et si verum est (ut ego existimo) prædestinatos fuisse electos ante peccatum originale prævisum et permissum, in eo signo non est definitum an illi nascituri essent mortales aut immortales, nisi fortasse sub conditione, scilicet, si Adam peccasset, nascituros mortales, si autem non peccasset, immortales; ergo idem dici poterit de Christo in primo signo electo vel prædestinato. Et potest hæc sententia confirmari primo, quia tota ratio, ob quam Christus prædestinatus est passibilis et redemptor, fuit peccatum et indigentia humanæ naturæ; ergo ante prævisum et permissum hunc lapsum non potest intelligi Christus passibilis prædestinatus nam (ut dictum est) in voluntate Dei prius est finis quam medium: permissio autem peccati non est finis passionis aut mortis Christi, sed e contrario remedium peccati fuit unicus finis proximus passionis et mortis, alias non esset Christus prædestinatus passibilis propter remedium peccati, sed potius ideo peccatum esset permissum, ut Christus haberet quod per suam passionem curaret, quod videtur nec Scripturis, nec rationi satis consentaneum. Confirmatur secundo, quia hic modus incarnationis, scilicet in carne passibili, non est bonum propter se intentum. Ergo nɔn cadit in primam voluntatem, quæ in genere causæ finalis habet primum locum in divina prædestinatione.