in toto, et actu informata per formam, ita ut quamvis materia sit actualiter pars alicujus naturæ, nihilominus Deus uniatur soli materiæ, et non immediate ipsi formæ, nec toti naturæ ut sic, sed tantum ratione materiæ. Et hoc etiam existimo esse possibile, quia materia, etiam cum actu componit totum, et informatur forma, est entitas subsistens propria subsistentia partiali, quam semper retinet, quamvis forma varietur; sicut retinet suam partialem existentiam, quæ non est existentia in alio sustentante, sed in se et per se; talis enim modus existendi fuit necessarius ipsi materiæ, ut posset eadem substare transmutationi formarum; cum ergo materia sit distincta a forma, etiamsi sit illi conjuncta, nulla est repugnantia quod Deus solam materiam assumat ad subsistendum, non assumpta forma, et consequenter non assumpta tota natura. Quin potius in corpore Christi in triduo existimant aliqui, non improbabiliter, ita factum esse, quia non videtur illis necessarium ut forma cadaveris imperfectissima, et quæ statim abjicienda erat, immediate uniretur hypostasi Verbi Dei, sed tantum ratione materiæ, de quo infra dicetur.

4. De assumptione formæ sine materia. Dico secundo forma substantialis separata a materia uniri potest hypostatice Verbo Dei. Hæc conclusio explicari potest illis duobus modis, quibus præcedens explicata est. Primo, ut forma substantialis actu informans materiam præcise assumatur, non assumpta materia proxime et immediate, et consequenter nec tota natura; et hic modus est quidem possibilis in anima rationali, quia est forma subsistens, etiam cum actu informat corpus, ut infra dicam, et ita procedit illa ratio superius facta de materia; at vero in aliis formis materialibus est res difficilior, et videtur certe probabile non posse ita assumi, quia, cum non sint per se subsistentes, non possunt per se assumi ad subsistendum, nisi per se constituantur separate a materia, ut infra dicam; quamdiu autem sunt unitæ materiæ, non videntur capaces subsistentiæ, quia ille modus unionis et informationis intrinsece et essentialiter includit dependentiam formæ informantis a materia, tanquam a sustentante, et ideo non potest forma materialis simul ita informare materiam, et per se subsistere, sicut supra dicebam non posse accidens simul per se esse et inhærere; pari ergo ratione, hæc forma actu informans non videtur per se capax

propriæ unionis hypostaticæ, sed tantum in toto, seu ratione totius naturæ. Et hæc sententia est satis probabilis, quamvis opposita etiam possit probabiliter defendi, eo modo quem statim subjiciam.

5. Secundo ergo polest conclusio intelligi de forma substantiali, separata a materia, et per se constituta, et sic de anima rationali omnino certum et de fide est, separatam posse uniri hypostatice Verbo; ita enim in triduo factum est, quia illa, natura sua, est per se subsistens ; quod vero illa non subsistat ut perfecta natura, sed ut pars tantum, et consequenter quod ejus subsistentia naturalis imperfecta sit, et quasi partialis, non impedit quin Verbo uniri possit, quia illa imperfectio est per accidens ad rationem subsistendi ut sic, et solum se tenet ex parte ipsius naturæ. Et hinc probabilius concluditur, idem fieri posse de potentia absoluta in quacumque forma substantiali, si per se conservetur extra materiam, ut omnes fieri posse concedunt, multo facilius quam accidentia conservantur extra subjectum. Et ratio est, quia forma substantialis sic separata haberet modum per se existendi, qui modus substantialis esset, atque adeo ejusdem rationis cum subsistentia; quamvis ergo hæc forma natura sua non sit subsistens, tamen, de potentia absoluta, separata, est capax veræ subsistentiæ; ergo eadem ratione posset uniri hypostatice Verbo. Et hinc fit, si eadem forma in diversis locis constituatur, posse in uno, actu informare materiam, in alio vero, per se esse, vel hypostatice assumi. Addo denique, quia forma vel natura assumpta non omnino per se est, sed habet modum unionis ad personam assumentem, ideo probabile esse hanc unionem non ita repugnare cum actuali informatione materiæ, sicut repugnat modus per se essendi; et ideo probabile est hanc formam, hoc ipso quod capax est hujus unionis hypostatica, posse ad illam assumi, etiam si actu informet, quamvis fortasse propriam subsistentiam, seu per se existentiam habere non possit, dum actu informat, in eodem, scilicet tempore et loco, etc. Sic enim supra dicebamus, non posse eamdem naturam simul per se esse, et uniri alteri personæ, quamvis possit simul duabus personis uniri; et hoc modo potest facile defendi prior sensus hujus conclusionis.

6. Dico tertio pars integralis, ut cor, caput, etc., assumi potest sine aliis partibus. Hæc conclusio intelligi debet de parte actu

unita; nam si sit actu divisa, jam non est pars, sed aliqua completa natura, unde non est dubium quin possit assumi. Probatur ergo conclusio, quia hæc pars subsistit in tolo, saltem partialiter, habet enim suam partialem modum per se essendi, qui solum propter continuationem cum alia parte non est integra subsistentia; ergo potest illa pars uniri Verbo, et amittere illum partialem modum per se essendi; et Verbum poterit terminare, et quasi sustentare partem illam, non terminando reliquas. Neque propterea Verbum esset pars, sicut nec dicitur esse anima aut sanguis, quia denominatio partis non est denominatio suppositi, sed naturæ incompleta. Neque etiam subsistentia Verbi denominaretur partialis, quia ipsa non continuaretur, nec per se uniretur cum subsistentia aliarum partium; sed solum esset subsistentia unius partis, quæ continuaretur et uniretur cum aliis partibus, ad componendam unam naturam, non ad componendam unam subsistentiam. Contra has conclusiones nullas video objectiones alicujus momenti, et ideo prætermitto nonnulla, quæ hic inculcari possent; sunt enim parum utilia, et non difficile expediri possunt, perceptis his quæ dicta

sunt.

SECTIO IV.

Deum sibi hypostatice unire accidens separatum a subjecto. Ita tenet Marsil., in 3, q. 3, art. 1, quamvis sub dubio. Idem Almain., dist. 2, q. 2; Major, q. 3; Gabriel, dist. 1, q. 2, art. 2, ad 7, dicit, si Deus potest assumere irrationalem naturam, posse etiam assumere accidentalem. Fundamentum est, quia accidens separatum habet modum per se essendi, similem subsistentiæ; ergo potest Deus accidens sibi unire ad supplendum illum modum, non per inhærentiam, sed per modum hypostaticæ unionis; sic enim sustentare accidens, nullam imperfectionem dicit in sustentante, sed supponit potius perfectionem. Nec potest facile assignari repugnantia, vel implicatio quam hic modus involvat. Et confirmari hoc potest in opinione eorum qui existimant hanc unionem fieri ad existendum; si enim Deus facit ut anima existat existentia increata, cur non poterit facere ut eadem albedo existentia existat? Neque enim propterea existentia divina fieret accidentalis, sicut neque fit existentia creata aut materialis, etiamsi formam creatam vel materialem assumat. Nec sequitur in eo casu Deum denominari album, vel quid simile, sicut nec denominatur animatus, etiamsi animam hypostatice unitam habeat, quia illa denominatio sumitur a forma, ut informante vel inhærente, non ut subsistente. Neque etiam diceretur

postatice.

1. Duplex ratio unionis, secundum hypostasim et in hypostasi. Duobus modis intelligi possunt accidentia assumi: uno modo proxime et per se, ita ut vel immediate existant per ipsammet existentiam personæ assumentis, vel saltem ipsum Verbum per se terminet aliquo modo immediate et proxime existentiam ipsorum accidentium. Secundo modo possunt assumi tantum mediate, quia, videlicet, insunt in natura assumpta, quamvis non habeant immediatam aliquam unionem cum Verbo; et hic modus vocari potest, ut supra, q. 2, dicebamus, unio in hypostasi, prior vero secundum hypostasim; de unione ergo in hypostasi, non est dubium quin sit possibilis, quia de facto ita fuit in Christo, ut infra dicetur; quæstio ergo hic est de unione secundum hypostasim, et communiter tractatur de accidente separato a subjecto; et hoc sensu prius definietur, et inde facile constabit quid dicendum sit de accidente actu inhærente.

2. Prima ergo sententia affirmat posse

positi, sicut supra in simili dicebamus.

3. Accidens separatum quamvis per se sit, non subsistit neque assumi potest.-Nihilominus probabilius mihi videtur, formam accidentalem non posse uniri hypostatice Verbo. Hanc sententiam tenet Basolis, in 3, dist. 2, q. 1, art. 2; et Palacios, q. 1, qui afferunt plures rationes, quibus omissis, ita breviter illam probo: quia imprimis non potest forma accidentalis assumi ad existendum existentia Verbi, quia hic modus unionis omni naturæ repugnat, tam accidentali quam substantiali, ut infra, q. 17, late probabitur; quanquam fortasse quoad hoc non sit specialis repugnantia in forma accidentali, ut quædam confirmatio supra facta probabiliter ostendit. Deinde accidens existens non potest quoad modum existendi terminari subsistentia divina; quia quamvis accidens separatum per se aliquo modo constituatur, tamen ille modus per se essendi non est vera subsistentia, sed est modus in se accidentalis, quia entitas accidentalis non est capax modi substantialis; ergo forma accidentalis est omnino incapax

subsistentiæ, et consequenter etiam est incapax substantialis unionis; ergo non potest ad illam fieri unio secundum subsistentiam, quæ intrinsece et essentialiter substantialis est. Et confirmatur et explicatur variis modis. Primo, quia accidens non potest uniri ad componendum unum per se, et multo minus ad componendam unam personam; at vero unio cujuscumque naturæ creatæ cum Deo tantum esse potest per modum unius subsistentiæ vel persona. Secundo, quia substantia non potest ulla ratione poni in alio per modum inhærentis, quia hoc pugnat cum natura substantiæ, quæ omnino est incapax talis modi essendi (et ideo licet humanitas sit in Verbo divino, non tamen inhærendo, sed alio modo accommodato substantiæ); ergo, pari ratione, natura accidentalis non potest trahi ad subsistendum. Tertio, intelligi non potest punctum immediate terminare corpus et superficiem, quia non est proportio nec capacitas; ergo, simili modo, etc. Et per hæc satisfactum est fundamento contrariæ sententiæ, jam enim ostensum est hypostaticam unionem repugnare accidenti, quia non est capax substantialis unionis. Quod autem ibi dicitur, sustentare pertinere ad perfectionem, respondetur hoc esse quoddam commune et analogum, quod in re poni non potest, nisi in aliqua specie, seu particulari modo sustentandi; si ergo unum sustentet aliud per modum subjecti, imperfectum quid et potentiale esse necesse est, et ideo non potest hic modus convenire divinæ personæ; si autem sustentet per modum suppositi, est quidem hic perfectus modus, excedit tamen imperfectam naturam accidentis, quæ non est capax illius; alius autem modus sustentandi, qui sit per veram unionem et intrinsecam, nec intelligi, nec fingi potest.

4. Et ex his a fortiori colligitur accidens actu inhærens subjecto multo minus posse immediate uniri personæ divinæ, quia et ratione imperfectæ naturæ non est capax hujus unionis, ut dictum est, et ratione actualis inhærentiæ habet majorem quamdam repugnantiam cum hujusmodi unione.

QUÆSTIO V.

DE MODO UNIONIS EX PARTE PARTIUM HUMANE NATURÆ, IN QUATUOR ARTICULOS DIVISA.

Deinde considerandum est de assumptione partium humanæ naturæ.

Et circa hoc quæruntur quatuor:

Primo, utrum Filius Dei debuerit assumere verum corpus.

Secundo, utrum assumere debuerit corpus terrenum, scilicet carnem et sanguinem. Tertio, utrum assumpserit animam. Quarto, utrum assumere debuerit intellectum.

Res tota, quam in hac q. D. Thomas tractat, fere explicata fuerat quæstione præcedenti; solum enim ostendit partes physicas et essentiales humanæ naturæ assumptas fuisse a Verbo, quod fere ex superioribus constabat; quia non poterat humana natura assumi, nisi constans ex partibus essentialibus; tamen D. Thomas, ad refellendos aliquos errores, et uniuscujusque rei propriam rationem reddendam, hanc quæstionem movet, quæ adeo clara est, ut circa litteram nihil fere commentari oporteat.

ARTICULUS I.

Ulrum Dei Filius debuerit assumere verum corpus 1.

1. Ad primum sic proceditur. Videtur quod Filius Dei non assumpserit verum corpus. Dicitur enim Philip. 2, quod in similitudinem hominum factus est. Sed quod est secundum veritatem, non dicitur esse secundum similitudinem. Ergo Filius Dei non assumpsit verum corpus.

2. Præterea, assumptio corporis in nullo derogavit dignitati divinitatis; dicit enim Leo Papa, in sermone de Nativit. 2, quod nec inferiorem naturam consumpsit glorificatio, nec superiorem minuit assumptio. Sed hoc ad di

'Infra, art. 2, corp., et q. 14, articulo primo, corp.; et 3, d. 2, q. 1, a. 3, q. 1, et q. 2, et 4; contra, c. 29, 30 et 34, princ., et 35, fin.; et Pot., q. 6, ar. 7, corp., et opus. 2, c. 213 et 227.

In serm. 1, post med. illius: incipit hic sermo, Salvator noster.

gnitatem Dei pertinet, quod sit omnino a corpore separatus. Ergo videtur quod per assumptionem non fuerit Deus corpori unitus.

3. Præterea, signa debent respondere signatis. Sed apparitiones veteris Testamenti, quæ fuerunt signa apparitionis Christi, non fuerunt secundum corporis veritatem, sed secundum imaginariam visionem, sicut patet Isai. 6: Vidi Dominum sedentem, etc. Ergo videtur quod etiam apparitio Filii Dei in mundo non fuerit secundum corporis veritatem, sed solum secundum imaginationem.

Sed contra est quod dicit Augustinus, in lib. 83 Quæst. Si phantasma fuit corpus Christi, fefellit Christus; et si fefellit, veritas non est. Est autem veritas Christus. Ergo non fuit phantasma corpus ejus. Et sic patet quod verum corpus assumpsit.

Respondeo dicendum, quod sicut dicitur in libro de Ecclesiasticis dogmatibus 2, natus est Dei Filius, non putative, quasi imaginatum corpus habens, sed corpus rerum.

3

Et hujus ratio potest triplex assignari. Quarum prima est ex ratione humanæ naturæ, ad quam pertinet verum corpus habere. Supposito igitur ex præmissis 3, quod conveniens fuerit Filium Dei assumere humanam naturam, consequens est quod verum corpus assumpserit. Secunda ratio sumi potest ex his, quæ in mysterio incarnationis sunt acta. Si enim non fuit verum corpus, sed phantasticum, ergo nec veram mortem sustinuit, nec aliquid eorum quæ Evangelista de eo narrant secundum veritatem gessit, sed solum secundum apparentiam quamdam, et sic etiam sequeretur, quod non fuerit vera salus hominis subsecuta; oportet enim effectum cause proportionari. Tertia ratio potest sumi ex ipsa dignitate personæ assumentis, quæ cum sit veritas, non decuit ut in ejus opere aliqua fictio esset. Unde et Dominus hunc errorem per seipsum excludere dignatus est, Lucæ ultimo, cum discipuli conturbati et conterriti putabant se spiritum videre, et non verum corpus; et ideo se eis palpandum præbuit, dicens: Palpate, et videte quia spiritus carnem et ossa non habet, sicut me videtis ha

bere.

Ad primum ergo dicendum, quod similitudo illa exprimit veritatem humanæ naturæ in Christo, per modum quo omnes, qui vere in na

1 Q. 14, in princ., tom. 4.

tura humana existunt, similes specie esse dicuntur; non autem intelligitur similitudo phantastica. Ad cujus evidentiam Apostolus subjungit, quod factus est obediens usque ad mortem, mortem autem crucis, quod fieri non potuisset, si esset sola similitudo phantastica.

Ad secundum dicendum, quod per hoc, quod Filius Dei verum corpus assumpsit, in nullo est ejus dignitas diminuta. Unde Augustinus dicit, in libro de Fide ad Petrum1: Exinanivít seipsum, formam servi accipiens, ut fieret serrus; sed formæ Dei plenitudinem non amisit. Non enim Filius Dei sic assumpsit verum corpus, ut forma corporis fieret, quod repugnat divinæ simplicitati et puritati. Hoc enim esset assumere corpus in unitatem naturæ, quod est impossibile, ut ex supra dictis patet 2. Sed, salva distinctione naturæ, assumpsit corpus in unitatem persone.

Ad tertium dicendum, quod figura debet respondere rei quantum ad similitudinem, non quantum ad rei veritatem. Si enim secundum omnia esset similitudo, jam non esset signum, sed ipsa res; ut Damasc. dicit, in 3 lib. 3. Conveniens ergo fuit ut apparitiones Veteris Testamenti essent secundum apparentiam, quasi figuræ ; apparitio autem Filii Dei in mundo esset secundum corporis veritatem, quasi res figurata per illas figuras. Unde dicit Apostolus, 2 Colos. 2: Quæ sunt umbra futurorum, corpus autem Christi.

Hic articulus clarus est, et nulla expositione indiget.

ARTICULUS II.

Ulrum Dei Filius debuerit assumere corpus terrenum, scilicet carnem et sanguinem ♦.

1. Ad secundum sic proceditur. Videtur, quod Christus non habuerit corpus carnale site terrestre, sed cœleste; dicit enim Apostolus, prime ad Corinth. 15: Primus homo de terra terrenus; secundus homo de cælo cælestis. Sed primus homo, scilicet Adam, fuit de terra, quantum ad corpus, ut patet Genes. 1. Ergo

1 Cap. 2, declinando ad fin., tom. 3.

2 Quæst. 2, art. 2.

3 C. 26, circa fin.

4 Infr. q. 35, art. 3, c., et q. 37, a. 1, c., et q.

3 Quæst. 1, art. 1.

et q. 2, c.; et 4 contra, c. 30 et 34; et opus. 2, c. 214.