DISPUTATIO XVIII,

In quatuor sectiones distributa.

DE GRATIA SANCTIFICANTE, SEU JUSTITIA CREATA ANIME CHRISTI.

Supponimus hoc loco, gratiam, de qua agimus, esse aliquid inhærens in anima; nam, licet extrinseca benevolentia, seu voluntas Dei soleat interdum gratia appellari, ut D. Thomas supra, q. 2, a. 10, et q. 6, a. 6, notavit, hic vero nihil est quod de hujusmodi gratia disseramus, non quod animæ Christi collata non fuerit, sed potius quia evidentissimum est uberrime fuisse collatam; tum etiam quia ratio et mensura hujus gratiæ, in donis et effectibus ejus relucet. Gratia vero inhærens in habitualem et actualem distingui solet de priori tantum disputavit hic D. Thomas; non videbitur autem extra rem, aliquid dicere de posteriori, ita tamen ut solum quæ ad Christum pertinent attingamus, supponendo universalia principia, quæ ad doctrinam de gratia pertinent, et quomodo in homine Christo locum habeant, explicando.

1. Constat inter Catholicos, Christum Dominum ab initio suæ conceptionis fuisse gratum Deo, sanctum, innocentem, juxta illud Joan. 1: Vidimus gloriam ejus, gloriam quasi Unigeniti a Patre, plenum gratiæ et veritatis, quæ verba inferius expendemus; et illud Luc. 1: Quod ex te nascetur sanctum, vocabitur Filius Dei, ut eleganter ponderat Bernard., homil. 4 in Missus est. Et illud Joan. 10: Quem Pater sanctificavit, et misit in mundum. Quanquam enim Augustinus, tract. 48 in Joan., et Beda ibidem, Filium secundum divinitatem intelligant dici sanctificatum a Patre per æternam generationem, quatenus ab illo accipit ipsam sanctitatem per essentiam, non tamen videtur posse negari, Christum eo loco de se, ut homine, fuisse locutum, cum se sanctificatum a Patre dixit, ut exponit Hilarius, lib. 7 de Trinit.; et Athanas., in lib. de Natur. hum. suscepta, prope initium; et Chrysostom., homil. 60 in Joan.; est ergo Christus sanctus, et sanctificatus a Patre, cui sanctitati Pater testimonium præbuit, cum

dixit: Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi bene complacui.

2. Hoc ergo firmo fundamento supposito, difficultas est an indiguerit Christus gratia accidentali, ut fuerit sanctus, et gratus Deo. Primam sententiam affirmantem hoc tenet Paludan., in 3, dist. 13, q. 2, opin. 4, concl. 1; unde infert indiguisse Christum hac gratia, etiam ad meritum, quia meritum supponit hominem perfecte gratum. Idem sentit Marsilius, in 3, q. 10, a. 1. Et fundamentum eorum esse potest, quia hic est effectus formalis gratiæ habitualis, qui sine sua forma esse non potest. Et ex hac radice ortæ videntur duæ aliæ extremæ sententiæ, quarum auctores pro hac parte citari possunt. Altera est quorumdam, qui dixerunt non posse Verbum assumere naturam humanam sine gratia habituali; nam quia videbant non posse Deum fieri hominem, quin ille homo esset sanctus, et existimabant non posse esse sanctum sine hac gratia, ideo concludebant hanc gratiam necessario conjunctam esse cum unione hypostatica. Ita refert et late tractat Henric., Quodlib. 13, q. 5, nec multum ab hac opinione discrepat Bonavent., in 3, d. 13, a. 1, q. 1, quanquam non loquatur aperte de necessitate absoluta. Indicat etiam Alens., 3 p., q. 11, memb. 1 et 3; et Gabriel, in 3, d. 1, q. 1, et d. 2, q. 2, quamvis ex alio fundamento supra impugnato, disput. 8, sect. 2. Altera extremal sententia est, posse fieri ut Deus sit homo, et tamen quod ille, ut homo, non sit sanctus, nec gratus Deo; cum enim gratia creata sit res omnino distincta a natura humana, et persona divina, potest Deus assumere naturam sine illa gratia; unde fit consequens, si per solam hanc gratiam fit homo sanctus, posse esse hominem Deum, et tamen ut hominem non esse sanctum nec gratum Deo. Quam sententiam videntur defendere aliqui ex discipulis D. Thomæ, et aperte Durand., in 3, dist. 12, q. 2.

3. Secunda principalis sententia est, non indiguisse Christum gratia aliqua creata, ut esset sanctus, et gratus Deo, etiam secundum. humanitatem. Hanc sententiam pauci ex scholasticis Theologis attingunt; videtur autem sumi ex communi sententia Sanctorum, asserentium, per gratiam unionis sanctificari animam et corpus Christi, quos statim referam; ex hoc enim fundamento concludi videtur, propter sanctificationem non fuisse Christo habitualem gratiam necessariam. Et hæc sententia est sine dubio vera.

4. Quid sit esse sanctum, gratum et justum. -Ne tamen in æquivoco laboremus, aperiamus quæ vis sit in his vocibus, scilicet esse sanctum, gratum, justum; multa enim in his prædicatis includuntur: primum, ut is, qui gratus dicitur, diligatur a Deo secundum præsentem justitiam, dilectione supernaturali, id est, ordinata ad communicationem supernaturalium bonorum; nam esse gratum aliquid addit supra naturam, profectum ex divina dilectione. Secundo, esse sanctum includit carentiam culpæ, vel mortalis, vel etiam venialis, si sit purissima et perfectissima sanctitas; hæc enim est vis illius vocis, ut constat. Tertio, esse perfecte justum et sanctum includit ut anima et facultates ejus sint bene dispositæ, et ordinatæ ad finem, et ad omne id quod honestum est; et, si justitia sit supernatura. lis, ut nunc loquimur, ut hæc bona habitudo et proportio sit in ordine ad finem et media supernaturalia. Et hinc consequenter fit, ut persona sic sancta et grata, sit de se accepta ad gloriam, et apta ad merendum.

5. Christus ex vi gratiæ unionis formaliter sanctus et gratus est. - Dico ergo primo, humanitatem Christi, seu Christum ut hominem, formaliter ex vi ipsius gratiæ unionis fuisse absolute et simpliciter sanctum, et Deo gratum. Probatur primo ex sanctis Patribus, qui, explicantes verba illa Psalm. 44: Unait te Deus, Deus tuus, oleo lætitiæ, et Isai. 61, ac Luc. 1: Spiritus Domini super me, propter quod unxit me, illa etiam Daniel. 9: Et ungetur Sanctus Sanctorum, et Act. 4 et 10: Unxit eum Spiritu sancto, et virtute, dicunt hanc unctionem, qua Christus homo fuit unctus, et a qua Christus est appellatus, esse ipsam divinitatem, seu Verbum per cujus præsentiam humanitas sanctificatur. Ita Nazianz., orat. 36, n. 7 et 93, et orat. 42, ubi humanitatem dicit delibutam, unctam, deificatam ipsa unione ad Verbum. Unde Cyrillus, 1. 4 in Jo., cap. 29, dicit Christum vocari unctum, non sicut alios reges aut Sanctos, sed quia Verbum caro factum est; et ideo lib. de Fide ad Theodos., prope finem: Cum Verbum, inquit, antea non esset Christus, in ipsa carnis assumptione dictum est Christus. Similia fere leguntur apud Originem, hom. 1 in Cant., ad med., et 1. 2 Periarch., c. 6, quos Patres imitatus est Damasc., orat. 1, de Imag., ante medium, et lib. 3 de Fide, c. 3, 4 et 17, et lib. 4, c. 6; et Nicet., lib. 3 Thesaur., c. 3: Ipse, inquit, seipsum unxil, divinitas enim humanitatis unctio est; quod fere eisdem verbis

antea dixerat Dionys. Alexand., in epist. contra Paul. Samosat., in princ., quem refert Turrian., in Oplotheca, dicens, Christum non indiguisse unctione externa, ut sit res quam nomen ejus præ se fert, id est, unctus: Quia per se unctus est, et sibi ipsi ipse est unclio. Ex Latinis vero Augustinus, lib. 15 de Trinitate, c. 26, tunc, ait, unctam fuisse invisibili Deo humanam naturam, quando divinæ est juncta persona; et idem fere scribit libro 3 contra Maximin., c. 16; et Hierony., in Psalm. 132; et Fulgent., de Incarnat. et grat., c.10; unde optime Anselm., in c. ad Hebr. 1: Non ante conceptus et postmodum unctus, sed hoc ipsum de Spiritu Sancto et carne Virginis concipi, Spiritu Sancto ungi fuit, quæ verba sumpta sunt ex Gregor., lib. 9 Registri, epist. 61.

6. Dicet aliquis, hæc omnia exponi posse non formaliter, sed causaliter, id est, non quia ipsum Verbum per se sit forma sanctificans humanitatem, seu hunc hominem, sed quia fuit radix et fons a quo sanctitas in illam animam manavit; sic enim dicunt iidem Sancti, animam Christi per ipsam unionem factam esse impeccabilem, quod hoc modo necessario exponendum esse infra quæst. 45, ostendemus; et Greg. Nazian., orat. 51, post medium, dicit etiam totum humanum genus fuisse, per humanitatis susceptionem, sanctificatum. Sed imprimis, si verba Sanctorum ponderentur, solutio non satisfacit; dicentes enim unctionem humanitatis fuisse divinitatem ipsam, non potuerunt clarius rationem formalem explicare, præsertim cum expresse dicant, per ipsammet unionem, qua Christus constituitur, esse divinitate unctum ; et llilar., 7 lib. de Trin., et Chrys., hom. 60 in Joan., exponentes, ut supra citavi, verba illa Joan. 10: Quem Pater sanctificavit, de sanctificatione Christi in humanitate, dicunt sanctificatum esse Christum a Patre, non ut alios homines, sed ipsa divinitate, in persona Filii humanitati unita, et ideo dicitur Pater sanctificasse et misisse, quia ipsa missio, quæ per incarnationem facta est, fuit humanitatis sanctificatio.

7. Deinde ita explicatur ex ipso nomine Christus; aiunt enim Christum eo oleo spirituali fuisse formaliter sanctificatum, quo fuit unctus, et a quo nomen Christi accepit; sed in ipsa unione præcise ac formaliter concepta est Christus, ut Christus et unctus; ergo. Minor constat ex citatis verbis Cyrilli, qui etiam lib. de Fid. ad Regin., ait, Verbum secun

dum se non esse Christum, sed, quando Verbum caro factum est, tunc esse Christum nominatum. Idem Athanasius, serm. de Epiph., quem Damascenus citat, lib. 4, c. 6: Quando Deus (ait) factus est homo, tunc hoc nomen, Christus, inductum est. Hinc Ambrosius, lib. 4 de Spiritu Sancto, c. 3, ait, in nomine Christi, et Patrem, qui unxit, et Filium, qui unctus est, et Spiritum Sanctum, quo unctus est, indicari. Quod etiam habet Irenæus, lib. 3 contr. hær., c. 20. Cum autem dicunt, Christum fuisse Spiritu Sancto unctum, non loquuntur de sanctificatione gratiæ habitualis, quæ Spiritui Sancto attribuitur, sed de ipsamet conceptione Filii Dei, quæ etiam Spiritui Sancto appropriatur, dum in Symbolo Christus de Spiritu Sancto conceptus dicitur. Et utrumque optime quadrat cum verbis Angeli, Luc. 1: Spiritus Sanctus superveniet in te, et virtus Allissimi obumbrabit tibi. Ecce auctorem mirabilis conceptionis, unde statim subdit Ideoque et quod ex te nascetur sanctum, vocabitur Filius Dei. Quia nimirum, ex vi talis conceptionis, quantumvis præcise ac formaliter sumatur, sanctus est. Et hæc est unctio de qua Petrus ait, Act. 10: Quomodo unxit eum Deus Spiritu Sancto, id est, excellenti dono gratiæ unionis, quod ex conceptione de Spiritu Sancto habuit. Et hoc est quod subdit, quoniam Deus erat in illo, scilicet, per intimam et substantialem unionem, sicut alibi Paulus dixit: Erat Deus in Christo, muridum reconcilians sibi, 2 Cor. 5, et ad Col. A: In ipso habitat omnis plenitudo divinitatis corporaliter.

8. Dices, licet his testimoniis recte probetur, Christum, ut hominem, seu ejus humanitatem fuisse unctam divinitate, non tamen, esse sanctificatam, sed solum evectam ad quamdam maximam dignitatem. Respondetur imprimis, nihil aliud per illam metaphoram, nisi sanctificationem, significari, juxta communem phrasim Scripturæ, Exod. 29 et 30, Levit. 10, 21, et sæpe alias, unde 1 Joan. 2: Unctionem habemus a Sancto. Unde Dionys., de Eccles. hier., c. 4, p. 3, ait, unguentum chrismatis, et omne divinum unguentum in cujusvis rei consecratione adhibitum, aperte monstrare Christum, qui illum, qui sanctificatur, sanctificavit, ut qui idem sit semper suique similis in omni bonitatis munere; quod late ibi prosequitur ac declarat. Et optime probatur ex loco illo Danielis 9: Et ungetur Sanctus Sanctorum, id est, tali unctione ungetur, quæ non solum Sanctum, sed Sanctum Sanctorum con

XVII.

stituat, ut eleganter, sicut cætera solet, ibi declarat noster Benedictus Pererius, q. 13, plures rationes reddens illius appellationis. Cui consonat illud Is. 51, quod de se Christus exposuit, Luc. 4: Spiritus Domini super me, eo quod unxerint me, unctione, nimirum, hypostaticæ unionis. Deinde propriis etiam verbis hanc metaphoram declararunt Patres; nou enim solum vocant unctionem, sed expresse sanctificationem, imo et impeccabilitatem et deificationem, ut loquuntur Nazian., Chrys., Hilarius, et Augustinus, cit. loc. Et videri etiam potest idem Augustinus. in Ench., c. 40; Athan., orat. 2 contra Arianos; Cyrillus Alex., 1. 1 in Isaiam, orat. 4, et l. de Incarn. Unig., c. 8; Damasc., 1. 3, c. 17, et plures afferemus infra, q. 15, Christi Domini impeccabilitatem declarantes. Denique ratione ita declaratur.

9. Humanitas non potest uniri Verbo, quin hic homo constituatur gratus.— Nam primum necesse est humanitatem assumptam, seu hunc hominem maximo amore supernaturali a Deo diligi, quia maximum supernaturale donum in sua humanitate a Deo suscepit, quod est effectus vel objectum divinæ dilectionis, totum naturæ ordinem superantis; ergo illa unio præcise per se ipsam reddit illam naturam maxime Deo gratam et dilectam, non quatenus hæc denominatio dilecti esse potest extrinseca ab actu diligentis, sed quatenus dicit objectum dilectionis, quod amor divinus et efficax non tam supponit quam constituit, per donum illud quod amando confert. Rursus boc donum gratiæ unionis tale est, ut nullam secum admittat peccati maculam in natura unita, unde per se habet constituere hunc hominem innocentem; constituit ergo sanctum, et gratum Deo, id est, supernaturaliter dilectum tali dilectione, quæ necessario omne odium excludat, et constituat objectum intrinsece dignum tali amore. Ad hæc, hoc donum tale est, ut ratione illius debeantur humanitati omnes supernaturales perfectiones, quibus ad vitam beatam et rectam operationem bene disponitur, ut inferius ostendemus; de ratione autem doni formaliler sanctificantis non est, ut præcise per seipsum conferat omnem perfectionem, sed satis est ut ipsum per se reddat animam dilectam et gratam, et secum afferat alia dona, ut in gratia ipsa habituali, quæ est in essentia animæ, necessario dicendum est. Unde fit tandem, hunc hominem Deum, ex vi unionis hypostaticæ, habere in se et in sua

37