cujus gratiam duo proxima capila, tanquam firmissima totius reliquæ disceptationis fundamenta, ante expositionem D. Thomæ duximus esse præmittenda.

DISPUTATIO I.

Contra Judæos, in quatuor sectiones distributa.

MESSIAM JAM VENISSE.

Messias quid significet.- Ac imprimis quid nomine Messiæ significetur explicandum est. In hoc enim nos cum Judæis convenimus, illo nomine appellari quemdam hominem ex gente Judæorum ducentem originem, a Deo et Prophetis prædictum et promissum in Regem et Salvatorem hominum, cujusmodi promissiones tam frequentes sunt et apertæ in Scripturis sacris, ut supervacaneum sit illas commemorare, præsertim quia ostendendo fuisse completas, necessario illas indicabimus; appellatus autem est Messias, utpote futurus verus Rex, et sacerdos, et Deus, et homo oleo divinitatis unctus., Psalm. 44. Messias enim hebraice idem significat quod græce Christus, latine unctus, ut late Eugubinus, lib. 3 de Arcanis, cap. 2.

Hunc ergo Messiam promissum jam venisse, nullus qui Christiano nomine gloriatur, quantumvis hæreticus, negare potest, tum quia hoc potissimum distat Christiana fides ab Judæorum 'perfidia; tum etiam quia Christus disertis verbis id affirmavit, Joan. 4; cum enim Samaritana dixisset: Scio quia Messias vexit, qui dicitur Christus. Dixit ei Jesus: Ego sum qui loquor tecum. Et hanc veritatem inter alias confessus est Petrus, illis verbis: Tu es Christus filius Dei vivi, Matth. 16. Itaque solum contra Judæos ex Veteri Testamento, quod ipsi dumtaxat admittunt, hæc veritas confirmanda est.

SECTIO I.

ejus, donec veniat Siloh. Unde quoniam in hebræo non est expressum nomen Messiæ, Hebræi in hoc eludendo testimonio divisi sunt. Nam quidam illorum, quamvis pauci, negant prophetiam hanc impletam esse, cum nondum tribus Juda sceptro suo ac regno privata sit; adhuc enim in Babylone transmigrationis capita, ut ipsi loquuntur, et locum regum tenent, atque in Judæos toto orbe dispersos potestatem dominandi. Sunt vero qui aliam rationem reddunt, scilicet, quia licet sceptrum ablatum fuerit a tribu Juda, non tamen est translatum ad aliam tribum. Hoc enim modo putant esse prophetiam intelligendam. Sed hæc irridenda potius sunt, quam impugnanda, quia in Scriptura nusquam reperitur in adventu Messiæ transferendum sceptrum ad aliam tribum, sed solum tribum Judæ sceptro carituram; dicere ergo aliud esse spectandum, et voluntarium, et vanum est; nec minus commentitium est fingere sceptrum nescio quod in civitate Ba bylonica, funditus enim eversa est, ut prædixit Isaias, cap. 13 et 14, quod ibi bene Hieronymus advertit; et quamvis in ea provincia Judæi multi dispersi reperiantur, tamen nec principatum aut regnum obtinent, nec illius in orbe terrarum ulla mentio aut fama circumfertur, aut certe vestigium invenitur.

2. Alia Hebræorum expositio.- Refutatio. -Major igitur recentiorum Hebræorum pars, cum negare non possit prophetiam hanc esse completam, negat tamen in ea esse sermonem de Messia. Siloh enim (ut ipsi aiunt) non personam aliquam, sed locum significat, in quo multo tempore mansit arca Dei, ut constat ex libro Regum 1. Unde quidam eorum de Saule intelligunt hunc locum, quia in Siloh unctus est in regem, quod significari dicunt illo verbo, donec veniat Siloh. Sed errant aperte, nam per id tempus sceptrum regium a domo Juda minime defuit, quippe usque ad David illud nunquam obtinuit. Quod si non de regno, sed de alia potestate judi

de Juda, etc.

ante Saulem, toto videlicet tempore Judicum, caruit hac dignitate tribus Juda; si autem tantum sermo sit de singulari quadam dignitate et nobilitate tribus Judæ inter omnes alias Judaici populi, ab hac non cecidit illa tribus, tempore Saulis, magis quam antea cecidisset. Præsertim quia verba prophetiæ nullo modo possunt Sauli accommodari, ut statim de illo aliisque dicetur. Denique sine Scripturæ fundamento dictum est Saulem unctum esse in

Siloh, quia eo tempore arca Domini jam non erat in Siloh, sed in Cariathiarim, 1 Reg. 7, unde cap. 9, unctus dicitur in terra Suph, seu in Masphat.

3. Tertia expositio. Quarta expositio. Refutatio. Alii dicunt impletam esse prophetiam tempore Jeroboam, quo tempore divisum est regnum; sed isti nec explicare possunt cur tempore Jeroboam dicatur venisse Siloh, cum nec ille fuerit coronatus aut unctus in Siloh, sed in Sichem, 3 Reg. 12, nec alia verba prophetiæ Jeroboam magis quam Sauli conveniant; adde eo tempore non fuisse ablatum sceptrum de Juda, licet fuerit aliquantulum imminutum. Alii denique referunt hoc vaticinium ad Nabuchodonosor, quando tempore Sedechiæ regis captivum duxit populum in Babylonem, et regnum Judæorum extinxit, 4 Regum 25; quam evasionem ex Juliano Apostata refert Cyrillus, lib. 8 contra illum; sed eisdem fere modis refellitur, tum quia nulla ratio reddi potest cur Nabuchodonosor dicatur Siloh, aut cur tempus regni ejus hac voce significetur; tum etiam quia (ut infra ostendetur) eo tempore sceptrum omnino ablatum non fuit, neque dux de Juda; tum denique quia nec Nabuchodonosor, nec Joroboam, nec Saul, gentium expectatio dici unquam potuit, nec in illos cadunt verba quæ subduntur statim: Lavabit in vino stolam suam et in sanguine uvæ pallium suum, pulchriores sunt oculi ejus vino, et dentes ejus lacte candidiores.

4. Vera expositio. -Messias et Siloh quid significent. Primum igitur omnium certum sit nomine Siloh significatum esse Messiam, ut omnes Catholici intelligunt, et Rabini etiam Christo antiquiores, ut Galatin. refert, lib. 4, cap. 4; et Chaldaica paraphrasis, quæ apud illos magnæ auctoritatis est, expresse posuit Donec veniat Messias; et quæ antecedunt omnia, quæque sequuntur, aptissime illi conveniunt. Nam propter Messiam illa tribus cæteris prælata est. Quod significavit Jacob cum dixit: Juda, te laudabunt fratres tui, et quæ sequuntur alia, quæ sine ullo negotio de Christo intelliguntur. Imo accommodari alteri nullo modo possunt, ut bene exponit Irenæus, lib. 4, cap. 33; et Cyprianus, epistol. 63, alias lib. 2, epistol. 3; Justin. Mart., Dialog. contra Triphon.; et auctor Quæstionum ad Antiochum, quæ referuntur nomine Athanasii, quæst. 103. Sed cur Messias nomine Siloh significatus est? Vulgatus interpres nomen Siloh a verbo Salah, quod mitto significat, de

duxit, quo quidem missum seu mittendum significat, quod nomen in Scriptura accommodatur Messiæ, quasi per antonomasiam, ut quemadmodum ille singulariter promissus est, ita nomine venturi singulariter significetur. Verum est tamen aliis litteris scribi apud Hebræos verbum Siloh, quando missum significat, quam in hoc loco Genesis habeatur, ut de nomine Siloh videre est Isai. 8. Fortasse tamen noster interpres eisdem litteris scriptum invenit; sed etsi scribatur eo modo quo nunc habetur in hebræo, abundantiam pacis significat, ut illius linguæ periti testantur; et ita Siloh idem erit quod pacificus, seu pacem adducens. Quod de Messia Zachar. 9, et sæpe ab Isaia prædictum est. Dicitur etiam vox illa significare specialiter filium mulieris. Unde Galatinus supra refert Hebræos etiam intellexisse eo verbo indicatum mysterium conceptionis Messiæ ex femina sine opere viri. Quam interpretationem Cajetanus super Genesin commendat. Alii denique in duas partes dividendam censent dictionem illam Siloh, ut significetur, quod illi, aut cui illi. Quam lectionem, seu interpretationem secuti videntur Septuaginta, qui ad explicandam concisam locutionem hebraicam addiderunt: Donec veniant reposita ei, seu donec veniat cui repositum est; et sensus in idem redit, scilicet, non defecturum temporale sceptrum Judæ, donec veniat ille cui æternum sceptrum reservatum est. Ut recte Athanasius, lib. de Incarnatione Verbi, in fine, et libro de cruce. et Passione Domini, in fine, et Hieronymus, in Epitaphio Paulæ, seu epist. 27, tom. 1.

5. Difficultas loci proponitur.—Donec quid significet.- Summa difficultas exponendɔrum.

Possent quidem hæc, quæ de hoc testimonio dicta sunt, contra Judæos sufficere, quoniam ostensum est signum certum, a Jacob prædictum ad Messiæ tempus dignoscendum, impletum atque exhibitum esse. Sed ad majorem nostræ fidei confirmationem, oportet exponere quomodo signum illud in tempore adventus Christi Domini impletum sit. Est enim hoc explicatu difficile, cum videatur multo antea defecisse sceptrum a domo Judæ, scilicet, tempore Sedechiæ, et ultimæ Babylonicæ captivitatis. In qua difficultate solvenda, etiam Doctores nostri multum inter se dissentiunt. Sed ut sententiarum varietas intelligatur, et comprehendatur res tota, advertendum est in illis verbis: Non auferetur sceptrum de Juda, unum explicari, scilicet, non esse auferendum sceptrum, aliud impli

cari seu virtute prædici. Non poterat enim auferri sceptrum a Juda, nisi prius illud habuisset. Cum ergo illo tempore nullum regaum esset in domo Judæ, tacite prædicitur illis verbis fore aliquando ut Juda regnaret; quinimo aliud etiam censetur implicite prædictum verbis illis, quod ex vi verborum explicite non affirmatur. Clare enim dicitur non esse auferendum sceptrum a domo Judæ, donec Messias veniat; fore tamen post adventum ejus auferendum, nec expresse asseritur, nec illa particula donec habet in Scriptura talem vim, ut satis constat ex Matth. 1: Non cognovit eam, donec peperit. Et Psalmo 109: Donec ponam inimicos tuos, etc. Quamquam vero id expresse non sit prædictum, tamen si in re ipsa ostenditur ablatum sceptrum a Juda, signum evidens est adventus Messiæ. Unde, licet vis verborum id non requirat, tamen, considerata intentione Spiritus Sancti ejusque Prophetæ, ut, scilicet, haberemus signum certum adventus Messiæ, recte dici potest hoc etiam in illa prophetia implicite contentum. Tria ergo explicanda supersunt, scilicet, quando tale sceptrum Judæ datum fuit, ut obiter etiam intelligatur qua ratione impleta fuit prophetia illa, ab eo tempore quo dicta est, usque ad David. Secundo, qua ratione duraverit illud sceptrum in Juda usque ad Christum. Tertium, qua ratione illo ipso tempore ablatum sit. Et in his explicandis, præcipue in secundo, dissidium est ortum, tum ex varia intelligentia illius sceptri vel ducatus, tum ex varia etiam explicatione sea acceptione nominis Juda.

6. Prima expositio. - Prima ergo expositio non de regno, seu regimine temporali, sed de speciali quadam dignitate et prærogativa, quam tribus Juda habitura erat in suo populo propter spem Messiæ ex illa venturi, intelligit hunc locum. Itaque solum ibi prædicitur tribum Juda fore digniorem inter omnes propter spem Messiæ. Unde fit, statim ab eo tempore, quo dictum fuit hoc vaticinium, incoepisse tribum illam habere sceptrum, et dignitatem hanc. Ita Cajetanus in Genes., qui addit, juxta expositionem hanc, in adventu Messiæ, non fuisse tribum Juda privandam illo sceptro, sed in illo potius confirmandam. 7. Refutatio. Sceptrum quid significet. - Unde videtur per sceptrum intelligere tantum spirituale regnum Christi in spe possessum, vel in re; sed hæc expositio in hoc sensu mihi non probatur. Nam juxta illam etiam nunc dicent Judæi se non esse privatos sce

ptro et dignitate, quia adhuc retinent illam spem ex illis venturi Messiæ, et ita nullum ex hoc loco poterit sumi argumentum aut signum adventus illius; quod est contra omnium Patrum expositionem, supponentium in adventu Messiæ defecisse sceptrum a domo Juda. Et hoc putant esse signum certum adventus ejus, et ideo explicant quomodo usque ad illud tempus in ea duraverit. Sit ergo certum nomine sceptri seu virga significari regiam potestatem, ut frequens est in Scriptura, juxta modum loquendi Hebræorum, ut Psalm. 44: Virga æquitatis, virga regni tui; Isai. 9: Virgam humeri ejus et sceptrum exactoris ejus superasti. Et quamvis aliquando significare soleat spirituale regnum, tamen hoc loco, ut visum est ex communi Patrum expositione, quæ apud antiquos etiam Hebræos communis fuit, ut Galatinus supra refert, significat temporale regnum illius populi, vel saltem generatim potestatem regendi et gubernandi populum, quæ etiam nomine ducis significata est; sive hæc duo idem significent in hoc testimonio, sive res diversas, quod nunc non refert, et in sequentibus amplius exponetur.

8. Secunda expositio. - Sceptrum quomodo manserit in tribu Juda. - Secunda ergo expositio est, hoc loco prædictum esse regnum Judæorum futurum fuisse in tribu Juda, et in illa permansurum usque ad Christum. Et primum quidem non fuit impletum usque ad David, nec amplius requirit veritas hujus prophetiæ, quia non dixit Jacob, statim dandum esse regnum illi tribui, sed solum aliquando futurum ut sceptrum regni ad tribum Juda perveniret, atque in illa ex eo tempore usque ad Messiæ adventum perseveraret. Hoc vero posterius, in quo consistit difficultas rei, quomodo a captivitate Babylonica usque ad Christum verum fuerit, ita explicatur. Nam etiam post trigesimum septimum annum captivitatis Jechoniæ, nomen et dignitatem regis obtinuit, 4 Regum 25, et postea in reædificatione templi, tempore Cyri, Zorobabel, princeps Juda, erat princeps et dux totius populi, Aggæi 1, et Zachar. 1; et, ut Hebræi tradunt, ut refert Genebrardus, lib. 2 Chronog., ab illo usque ad Machabæos nunquam defuerunt duces de tribu Juda, quamquam regio diademate propter Persas nunquam uterentur. Atque ita in historiis eorum successio et genealogia fere prætermissa est. Quia eo tempore major auctoritas in Pontificibus residebat, ut Josephus ait,

bæorum tempore summa reipublicæ Judaicæ ad eos translata est, et in eorum successoribus usque ad Christum perseveravit. Hos autem Machabeæos fuisse de tribu Juda, testes sunt Cyrillus, lib. 8 contra Julianum, in principio, ubi sic ait: Quomodo igitur cessasse dicitur regnum David in Sedechia, cum Zorobabel, post captivitatis tempus, in regni solio consederit, fueritque e tribu Juda et David, transmissumque sit sceptrum per posteros illius usque ad regnum Herodis, qui fuit ex patre alienigena?

9. Idem sentit Hieronymus, Sophoni. 1; Epiphanius, contra hæreses, in 29, prope ab initio. Et Augustinus, lib. 18 de Civitate, cap. 45, et sumitur ex Josepho, lib. 13, a cap. 15, usque ad lib. 18; et Nicephoro, lib. 1 Historiarum, cap. 9; et Galatinus supra refert idem ex Hebræorum traditione.

10. Refutatur expositio Genebrardi. — Quoniam vero constat ex libris Machabæorum, Machabæos fuisse sacerdotes, et summos Pontifices, et consequenter de tribu Levi, et familia A aron, ideo communis sententia est eos fuisse secundum lineam paternam ex tribu Levi, juxta maternam vero ex Juda; miscebantur enim illæ tribus, ut constat ex 1 Paralip. 2, et ex aliis vulgaribus Scripturæ locis, et dicemus infra latius, agentes de Christi genealogia; solum invenio Genebrardum asserentem e contrario illos fuisse de tribu regia per lineam paternam, de sacerdotali vero per maternam. Quod sine probatione affirmat, solum fortasse quod non satis illi visa est materna origo, ut posteri dicantur esse de tribu Juda, atque adeo nec ut ea ratione dicatur sceptrum in illa tribu permansisse. Unde etiam cap. 5, lib. 1 Machabæorum, de Machabæis dicitur: Et viri Juda magnificati sunt valde. Quamvis alia lectio habeat: Et vir Juda, et fratres, etc. Sed debuisset advertere Genebrardus multo minus posse sufficere maternam lineam ex tribu Levi, ut possent Machabæi esse sacerdotes. Paulus enim, ad Hebr. 7, simpliciter negat sacerdotium posse pertinere ad eos qui erant de tribu Juda, quod simpliciter et absolute intelligendum est, id est, secundum paternam originem, nam per maternam lineam nfhil obstabat quominus sacerdotes descenderent de tribu Juda; et ideo, ut ipse fatetur, communis traditio Hebræorum est, Machabæos solam maternam originem habuisse ex Juda. Sed hinc oritur insinuata objectio contra hanc

sceptrum dicatur durasse in domo Juda, alias pari ratione dici potuisset sacerdotium fuisse semper in tribu Juda, et e contrario regnum fuisse in domo Levi, ac denique eadem ratione dici posset beatam Virginem, solum secundum lineam maternam descendisse de tribu Juda, quia hoc satis erit ut Christus dicatur fuisse de eadem tribu.

11. Tertia expositio. Propter hæc non desunt qui prophetiam hanc: Non auferetur sceptrum de Juda, non absolutam, sed condi. tionatam esse intelligant, et per illam explicandam quæ habetur Psalm. 88 et Psalm. 131: De fructu ventris tui ponam super sedem tuam, si custodierint filii tui testamentum meum. Et juxta orationem Salomonis, quæ habetur 3 Regum 8: Conserva famulo tuo David patri meo, quæ locutus es ei, dicens : Non auferetur de te vir coram me, qui sedeat super thronum Israel, ita tamen si custodierint filii tui viam suam, etc. Ad hunc ergo modum intelligi potest quod Jacob ait, non discessurum sceptrum a domo Juda, si tamen testamentum Dei servaret.

12. Hanc expositionem refert noster Turrianus, in libr. 2 contra Antonium Sadeelem, cap. 3, ex Theophane, Episcopo Nicæno, in Symphonia Veteris et Novi Testamenti contra Judæos. Et hoc sensu facile intelligitur (quanquam tribus Juda fuerit regno privata) nibil tamen actum esse contra hanc prophetiam, quia propter peccata et scelera sua privata est, ut constat ex Jeremia 25, et 2 Paralipomen. 365, et 4 Reg., cap. 24 et 25.

13. Objectio. Solutio. At enim dicet. aliquis expositionem hanc auferre totam vim huic testimonio contra Judæos; quia si prædictio tantum erat conditionata, ex eo quod Judæi sceptro ac regno privati sint, non recte inferri potest Messiam venisse, sed solum illos peccasse. Propter hanc fortasse objectionem addit hic auctor, licet principatus regis interruptus sit, vel ablatus a Juda propter peccatum, tamen principatum ducis semper durasse, ut secunda et communis expositio affirmat. Unde indicat priorem partem hujus prophetiæ, quæ illis verbis continetur : Non auferetur sceptrum de Juda, conditionatam esse. Posteriorem vero, scilicet: Et dux de femore ejus, esse absolutam. Providens enim, inquit, Jacob sceptrum defuturum propter peccatum, addidit saltem ducem semper de Juda futurum. Et iterum hæc sententia multum distinguit inter sceptrum et ducem. Quo