284 D. J. JUVENALIS SATIRA DECIMA QUINTA.
Assueti coquere, et marris ac vomere lassi
Nescierint primi gładios excudere fabri.
Adspicimus populos, quorum non sufficit iræ
170 Occidisse aliquem, scd pectora, brachia, vultum
Crediderint genus esse cibi. Quid diceret ergò,
Vel quò non fugeret, si nunc hæc monstra videret
Pythagoras cunctis animalibus abstinuit qui,

Tanquam homine, et ventri indulsit non omne legu-
men ?

etiam gentes integras, quibus parùm sit hominem mactasse, nisi etiam ejus artubus vescantur. Quas igitur in voces non erumperet, si hac portenta cerneret, Pythagoras? quò se non abderet, qui carnibus animalium vesci non magis quàm hominum ipsorum, timuit? Immò etiam qui omnibus oleribus prcmiscuè uti discipulos suos vetuit.

173. Pythagoras. Sat. III, notá 214. Philosophus insignis, oriundus insulâ Samo, venit in Italiam, et Crotone docuit. Idcircò animalium carne abstine

bat Pythagoras et ea vetabat occidi, quòd in eorum corpora

migrare censeret animas humanas.

174. Non omne legumen. A fabis abstinere dicebatur, quòd ventrem inflarent, hebetarentque mentem, etc.

ARGUMENTUM ET SYNOPSIS.

MILITIA commoda.

QUIS
UIS numerare queat felicis præmia, Galle,
Militia? Nam si subeantur prospera castra,
Me pavidum excipiet tironem porta secundo
Sidere. Plus etenim fati valet hora benigni,
Quam si nos Veneris commendet epistola Marti,
Et Samia genitrix quæ delectatur arenâ.

Commoda tractemus primùm communia, quorun
Haud minimum illud erit, ne te pulsare togatus
Audeat immò et, si pulsetur, dissimulet, nec
Audeat excussos prætori ostendere dentes,

:

5

10

QUI vis possit, Galle, varias fortunatæ militiæ utilitates recensere? Ego certè si qua daretur occasio militandi fortunatis in castris, licèt imperitus admodùm belli ac tiro planè sim, non dubitem nihilominùs ea subire faustis ominibus et fato annuente, cujus opportunitas et numen majoris ad felicem militiam est momenti, quàm si commendatitias a Venere aut Junone ad Martem litteras haberemus. Ac primò quidem videamus militiæ utilitates omnibus militibus communes. Inter illas hæc ultimo loco numeranda non est, quòd nullus civis audeat injuriam inferre militi et ei negotium facessere? Immò quamvis a milite injuriam acceperit, sileat, nec ausit judici monstrare dentes sibi cxtusos, ac lividum tuberibus nigris vultum, oculosque non effossos omninò, sed ita vulneribus attritos ac defor inatos, ut medicus eos in integrum restitui ac sanari posse

3. Porta. Porta in castris Romanorum erant imprimis due, altera hosti adversa, quæ præœtoria dicebatur: altera quasi postica et priori opposita, quæ decumana vocabatur.

Secundo. Prospera quælibet appellantur secunda, quia sequuntur quasi vota nostra, et illis obsecundant.

5. Veneris. Hæc Marti amica

erat,

ut fabulis proditum.

6. Samid, etc. Juno, Martis mater, maximè colebatur in insulâ Samo: est illa in Ægeo mari.

S. Togalus. Toga civium propria vestis erat, ut sagum militum. Sat. 1, notâ 81; 11, notâ 45; III, notâ 115.

Et nigram in facie tumidis livoribus offam,
Atque oculos medico nil promittente relictos.
Bardaïcus judex datur hæc punire volenti :
Calceus, et grandes magna ad subsellia suræ,
15 Legibus antiquis castrorum, et more Camilli
Servato, miles ne vallum litiget extra,
Et procul a signis. Justissima centurionum
Cognitio est igitur de milite; nec mihi deerit
Uitio, si justæ defertur causa querelæ.

20 Tota cohors tamen est inimica, omnesque manipli

diffidat. Quod si tamen civis militem in jus vocet ad pœnas expetendas, statuetur controversice judex tribunus militum, Bardaica indutus veste. Huic assident centuriones cum suis grandibus calceis, et magnis torosisque cruribus, ac vasto corpore subsellia tota implent : nempè ut serventur priscæ leges, et Camilli præscriptum, quo vetantur milites extra vallum causam dicere. Æquissimum est, inquis, ut de militis causá cognoscant centuriones, qui sunt illius germani judices, quorum est spectata probitas et justitia; atque adeò fieri non potest, quin poenas mihi det miles, si me ab eo injuriá affectum, et justas esse meas querelas ostendero. Esto sanè, at cohors tamen integra est infesta, et omnes manipuli und voce adversantur, atque obstrepunt. Quid igitur proficietis tu ac togati quicumque militem accusabunt? Efficietis hoc utique unum, ut dùm vindicare vultis injuriam, milites omnes habeatis inimicos, et

11. Offam. Propriè significat frustum carnis, panis, etc. hic pro tubere, pro carne livida, et plagis contusa sumitur.

13. Bardaïcus. Vox deducta a Bardis, Galliæ pridem populis. Bardaïcus est judex vestitus bardaïco, que vestis erat Bardorum, crassa et villosa. Bardi porrò erant Gallorum cantores quidam et philosophi, sel crassa et pingui Minerva eruditi. Hâc veste utebantur vulgò iidem Galli, præsertim in Santonibus, itemque Romani milites.

Datur. A prætore, qui jus dicit civibus.

14. Calceus, etc. Subaudi apparet, aut aliquod ejusmodi verbum. Adsunt ad litem diju

dicandam, et sedent in subselliis centuriones calceis militaribus et caligis induti.

15. Camilli. Sat. 11, notâ 112, Camilli. *

17. Justissima, etc. Fingitur hæc civis dicere.

18. Cognitio. Litem cognoscere dicuntur judices, cùm testes, cùm circumstantias facti exquirunt expenduntque.

20. Cohors. Pars legionis. Decem in singulis legionibus cohortes peditum erant, totidem equitum turme. Sat. 1, notâ 45.

Manipli. Cohors tres manipulos complectebatur: manipulus duas militum centurias. Erant igitur in quâlibet cohorte manipuli triginta. Legio modò quatuor, modò quinque,

Consensu magno officiunt. Curabitis ut sit
Vindicta gravior quàm injuria? Dignum erit ergò
Declamatoris Mutinensis corde Vagelli,

Cùm duo crura habeas, offendere tot caligatos,
Millia clavorum. Quis tam procul absit ab urbe?
Prætereà quis tam Pylades molem aggeris ultra
Ut veniat? Lacryina siccentur protinus, et se
Excusaturos non sollicitemus ainicos.
Da testem, judex cùm dixerit : audeat ille
Nescio quis, pugnos vidit qui, dicere, Vidi;
Et credam dignum barba, dignumque capillis
Majorum. Citiùs falsum producere testem
Contra paganum possis, quàm vera loquentem

25

30

graviora vobis arcessatis mala, quàm ipsa fuerat injuria, pro quá judicem interpellastis. Itaque tam stolide facis, quisquis militem vocas in jus, quàm Vagellius ille Mutinensis causidicus, qui pessimas semper causas suscipit defendendas. Quàm est enim temerarium, cùm duo tibi tantùm sint crura, eaque minimè ocreis munita, offendere tot centuriones, tot milites quorum caliga ferreis clavis omni ex parte sunt præfixe? Age verò, quem reperias tam hebetem ac rusticum, tam ignarum urbani moris, quem adeò tibi amicum, tam prisco illi Pylada similem, ut vallum transire, et in cast media tecum progredi, ad dicendum contra militem testimonium, audeat? Omitte igitur lacrymas, noli amicos urgere, qui te rogaturi sint ut sẽ habeas excusatos. Cùm judex testem proferri petet, ubi reperietur aliquis tam audax et præfidens, tametsi rixam

Contra fortunam armati, contraque pudorem.
35 Præmia nunc alia atque alia emolumenta notemus
Sacramentorum. Convallem ruris aviti

Improbus, aut campum mihi si vicinus ademit,
Aut sacrum effodit inedio de limite saxum,
Quod mea cum vetulo coluit puls annua libo :
40 Debitor aut sumptos pergit non reddere

numinos

Vana supervacui dicens chirographa ligni :
Expectandus erit, qui lites inchoet, annus
Totius populi: sed tunc quoque mille ferenda
Tædia, mille moræ : toties subsellia tantùm
45 Sternuntur; jam facundo ponente lacernas
Caditio, et Fusco jam micturiente, parati
Digredimur, lentâque fori pugnamus arenâ.

totam et pugnos militis in tuo recentes ore viderit, qui se vidisse affirmet? Ego verò, si quis sit ejusmodi, hunc dignum prisca majorum nostrorum probitate barbáque judicabo. Longè faciliùs, mihi crede, falsus testis in civem invenietur_quàm verus in militem, qui ejus fortunas aut famam lædat. Expendamus alia non pauca militiæ commoda. Si vicinus nequam et avarus abstulit mihi agrum collibus cinctum, a majoribus mihi relictum : si emovit lapidem, quo limites agrorum ac termini notantur, quem certis sacrificiis, pultem ac placentas ipsi imponens, veneror quotannis ; si debitor negat mihi restituere mutuos, a me quos accepit nummos et chirographum, quod ipsius manu appositum illi ostendo, falsum esse dictitat: hæc, inquam, si apud judices persequi velim, expectandum erit dùm annus integer elabatur, dùm totius populi decisa sint lites, quæ ante meam fuerint ad forum delatæ : ubi verò meæ tempus advenerit, sexentas moras ac tædia perferre oportebit. Modò subselliis imponuntur duntaxat tapetes: modò Cœditius, eloquens ille patronus, lacerná depositá, se ad perorandum accingit; modò Fuscus ad mittendum lotium discedit: aderamus parati, abeundum, causa in alium diem procrastinanda. Sic more gladiatorum segniter dimicantium, lentè lis inchoata

quibus agri definiebantur ; pultem ac liba imponebant.

Vetulo. Qui vetus agri possessor sum ac dominus.

41. Vana, etc. Lege satiram XIII, V. 137.

45. Lacernas. Vel ut æstum depositâ graviori veste levet, vel ut togam judicum propriam sumt.