Obrázky na stránke
PDF
ePub
[blocks in formation]

19. Responsioni occurritur. Satisfit ultimæ confirmationi primæ sententiæ. - Congruentiæ secundæ opinionis respondetur.-Accedit, quod duæ priores sententiæ nullo firmo fundamento nituntur. Nam falsum est, Deum non posse peccatum remittere sine proprio motu peccatoris; estque hoc magis improbabile, intellectum de perfecta conversione peccatoris, et de potentia absoluta, ut supra tractando de virtute pœnitentiæ ostensum est; de potentia vero ordinaria est id verum extra sacramentum, non vero cum illo. Unde talis conversio per veram contritionem jam non est medium simpliciter necessarium ad salutem, sed tunc solum quando non potest hoc sacramentum applicari, vel quoties de facto non applicatur, ut remissio peccati mortalis statim conferatur. Neque hoc est contra legem naturæ, sed est quædam major gratia, quæ propter Christi meritum, jam exhibitum, nobis fit, quam antea facta fuisset, de qua gratia sufficienter nobis constat ex verbis Christi dantis sacerdotibus specialem potestatem ad remittenda peccata. Dices: non obstante hac potestate, est necessaria aliqua poenitentia interior ad obtinendam remissionem peccatorum per illam potestatem. Respondetur, pœnitentiam aliquam necessariam esse, et propter tollendum obicem, et propter veram accusationem faciendam; ad hos autem fines sufficit attritio: et ideo non est exigenda contritio contra vim et efficaciam talis potestatis. Unde ad ultimam confirmationem primæ sententiæ respondetur, peccatorem non necessario supponi ad hoc sacramentum diligentem Deum super omnia, sed per ipsum sacramentum effici, et constitui sic diligentem Deum, non actu, ut secunda opinio dicebat, sed habitu, qui habitus a Deo infusus sufficit ad tollendam illam maculam, et moralem permanentiam prioris peccati, ratione cujus dicebatur peccator diligere creaturam plus quam Deum. Et hoc modo sufficienter intelliguntur testimonia omnia, quæ dicunt sine charitate neminem salvum fieri. Congruentia vero, quæ in fine secundæ sententiæ addebatur, quod ille modus justificationis per sacramentum, mutando attritionem in contritionem, est possibilis, perfectissimus, etc., parum suadet; quia, quidquid sit de implicatione contradictionis, ille modus vix est humano modo possibilis, neque etiam juxta generales leges sa

cramentorum, ut explicatum est. Deinde est ille modus nimis rigorosus; alius autem est suavior, magisque commendat misericordiam Dei in peccatores.

Attritionem cognitam esse sufficientem dispositionem ad effectum hujus sacramenti. Assertio 3.

20. Dico tertio : vera et integra attritio est sufficiens dispositio ad effectum hujus sacramenti, quamvis sit cognita; neque oportet illam reputare contritionem, ut effectus conferatur. Hæc assertio est minus certa quam præcedentes; tamen censeo esse longe probabiliorem quam oppositam, et hoc tempore practice certam. Fundamentum ejus esse debet, quia post institutionem hujus sacramenti nullum extat præceptum negativum non accedendi ad hoc sacramentum cum conscientia peccati mortalis, nisi post veram contritionem; nam, secluso hoc præcepto, evidens est, existimationem contritionis necessariam non esse, nec per se quidquam conferre ad effectum hujus sacramenti. Probatur, quia existimatio contritionis, quæ vera non est, per se nihil boni affert homini; nam potius est quoddam malum, cum sit error quidam; unde per se non auget dispositionem pœnitentis, cum nec sit in voluntate, nec perficiat dolorem ejus; solum ergo posset deservire ad excusandum hominem a culpa omittendi contritionem, vel accedendi sine illa; secluso autem tali præcepto, non indiget homo tali excusatione, quia jam non erit contra præceptum omittere contritionem, seu accedere ad hoc sacramentum sine illa; ergo non erit peccatum, etiamsi ex certa scientia id fiat; ergo propter excusationem a peccato non est necessaria hæc existimatio; ergo sine illa obtinebitur effectus sacramenti; quia, si illa nec per se disponit, nec tollit impedimentum, non est cur sit necessaria.

21. Non dari præceptum negativum non recipiendi hoc sacramentum cum conscientia mor. talis sine contritione, suadetur. - Superest, ut probemus non dari tale præceptum negativum non accedendi ad hoc sacramentum cum conscientia mortalis sine contritione. Quod ita ostenditur, quia vel illud præceptum ex natura rei consequitur ex institutione hujus sacramenti, vel specialiter est additum a Christo Domino (Ecclesia enim per se id addere non potuisset, cum sit de actu mere interno); neutrum autem illorum dici potest. Probatur prior pars; nam potius ex institu

tione hujus sacramenti sequitur, non esse necessariam contritionem, ut digne et laudabiliter ad hoc sacramentum accedatur; nam hoc sacramentum institutum est ad suscitandos mortuos; ergo hoc ipso ex se non requirit talem dispositionem, quæ mortem expulerit, sed talem quæ sufficiat, ut sacramentum ipsum mortem expellat. Unde non potest dici aliquis indigne accedere ad hoc sacramentum, eo quod in peccato accedat, si venit ita dispositus, ut in gratia consummetur; sic enim non indigne, sed sancte tractat quæ sancta sunt. Quod aperte confirmatur exemplo baptismi, in quo veritas hæc certior est, ut in proprio loco declaravimus. Est autem quoad hoc eadem ratio de hoc sacramento, quia etiam est sacramentum mortuorum; secus vero est de reliquis, quæ dicuntur sacramenta vivorum, et specialiter in Eucharistia id late declaravimus, et infra circa extremam unctionem aliquid attingemus.

22. Posterior autem pars sufficienter probatur ex eo quod neque ex Scriptura, nec traditione, neque aliquo Ecclesiastico decreto ostendi potest tale Christi præceptum; nam, ex his omnibus principiis solum habemus, pœnitentiam interiorem esse necessariam ad consequendam veniam, etiam per sacramentum. Concilium autem Tridentinum salis declaravit nomine pœnitentiæ non solam contritionem, sed etiam attritionem comprehendi; evidenterque id ostenditur eodem exemplo baptismi, de quo Apostoli prædicabant: Pœnitentiam agite, et baptizetur unusquisque vestrum; et nihilominus certissimum est, ibi non esse propositum speciale præceptum habendi contritionem, ante susceptionem baptismi; ergo neque ante absolutionem. Nullum ergo extat de hac re præceptum; nulla ergo necessaria est excusatio de non habita contritione; impertinens ergo est existimatio contritionis. Et confirmari hoc potest, quia juxta probabilem opinionem D. Thomæ Eucharistia (et fortasse idem est de cæteris sacramentis) confert gratiam homini attrito, quando bona fide accedit, putans se esse contritum; ergo aliquid amplius dandum est huic sacramento, quod per se institutum est ad remittendum peccatum mortale.

Objectiones contra præcedentem assertionem.

23. Sed objicies, quia sola attritio non est vera detestatio offensæ divinæ; ergo non potest esse sufficiens dispositio ad justitiam, si cognita sit. Item, quia actuale peccatum, ad

quod delendum hoc sacramentum est institutum, est voluntaria aversio a Deo; ergo per se requirit perfectam conversionem in ipsum. Deum, quæ fit per solam contritionem; ergo non potest digne accedere, qui illam conversionem voluntarie omittit. Denique, quia alias posset homo esse tam certus de remissione peccatorum in hoc sacramento, quam est certus de sua contritione; potest autem de sua attritione esse certissimus, quia manifesto experimento illam novit ; ergo et de sua justificatione, quod est absurdum.

24. Solvuntur objectiones, simulque fundamenta tertiæ sententiæ. - Hæc vero difficultatem non habent. Nam primum et secundum argumentum, si valida essent, probarent attritionem nunquam esse sufficientem disposi. tionem, etiamsi intercedat existimatio contritionis; quia, ut dixi, hæc existimatio non reddit ipsam dispositionem meliorem. Probarent etiam, attritionem cognitam non sufficere in baptismo. Nam quod ait Soto, baptismum esse institutum propter delendum originale peccatum, propter quod contritio necessaria non est, et ideo non esse similem rationem de illo, non recte dictum est; tum quia, licet baptismus sit primario institutus propter originale peccatum, non tamen propter solum illud, sed etiam propter mortalia; ergo tunc eadem est de illo ratio. Tum etiam, quia, licet baptismus per se non requirat altritionem, quando homo adultus non debet nisi originale peccatum, tamen secluso ipso sacramento necessaria esset in tali homine conversio in Deum per amorem super omnia, ut posset justificari, et nihilominus quamvis quis sciens et videns baptizetur sine tali amore, per baptismum justificabitur; ergo est eadem proportionalis ratio.

25. Solutio ad primum.- Ad secundum. Ad tertium. - Respondetur ergo ad primum, attritionem, quamvis non sit formalis detestatio peccati quatenus offensa Dei est, esse tamen veram detestationem ipsiusmet offensæ divinæ, sub aliqua ratione honesta, et supernaturali, ut postea dicemus. Ideoque, quamvis ex se non sit sufficiens, habet sufficientem proportionem, ut ab ea procedat vera accusatio peccati; nam in confessionem exteriorem non cadit proprie illa formalitas, seu reduplicatio, quod sit de offensa Dei, quatenus offensa Dei est; nam confessio exterior non respicit hoc motivum, neque hoc spectat ad externos actus, sed ad internos; est ergo confessio de ipsa Dei offensione, quam homo

recognoscit et fatetur; sufficienter ergo procedit ab attritione. Ad secundum respondetur, perfectam conversionem in Deum per proprium actum peccatoris necessariam esse, seclusa institutione, vel usu hujus sacramenti; quando vero illud applicatur, per ejus efficaciam suppleri, quia Deus per id infundit suam justitiam, quæ hominem interius rectificat, et habitualiter convertit in Deum. Tertium argumentum nullius momenti est, quia veritas sacramenti, a qua justificatio pendet, ex multis aliis capitibus potest esse incerta, ex intentione ministri, ex jurisdictione, ex vera ordinatione, ex veritate baptismi, quæ ex parte utriusque, scilicet pœnitentis et absolventis, necessario supponi debet, ac denique ex debita diligentia ad integram confessionem faciendam. Quod si hæc omnia supponantur certa, nullum est inconveniens, quod pœnitens sit tam certus de sua justificatione, quam est certus de sua attritione ; hæc enim certitudo nunquam est tanta, quin admittat formidinem, quia homo non intuetur suam attritionem, nec evidenter discernit qualitatem, aut motivum sui doloris; sed est quædam certitudo, quæ ad pacem conscientiæ possit sufficere, et ad prudenter deponendos scrupulos et tollendam conscientiæ anxietatem; hic autem certitudinis modus etiam de ipsa justificatione per sacramentum haberi potest. Nam, sicut non cbstante efficacia sacramentorumanusquisque potest de sua dispositione formidare, ut Tridentinum dixit sess. 6, c. 9, ita ex hujus sacramenti efficacitate, si pœnitens moralem diligentiam adhibeat, consequi solet pax et conscientiæ serenitas, ut idem Concilium dixit sess. 14, c. 3.

26. Et per hæc satisfactum est fundamentis tertiæ sententiæ. Et ex concessis a Navarro, et aliis qui magis consequenter loquuntur, practicum argumentum desumere possumus. Nam negare non possunt, quin hæc opinio, quam defendimus, practice ac moraliter probabilis sit; ergo qui juxta illam confitetur cum attritione cognita, non peccat; ergo recipit effectum sacramenti; ipsi enim concedunt, et merito, quacunque ratione excusetur peccatum, non impediri effectum sacramenti.

[blocks in formation]

peccatorum omnium esse sufficientem dispositionem ad effectum hujus sacramenti consequendum. Nunc explicandum a nobis est, an talis attritio sit etiam necessaria, quod recte faciemus discurrendo per illas tres particulas, vera, supernaturalis et integra; nam in singulis aliquid dicendum occurrit.

An requiratur vera attritio ad effectum sacra

menti.

2. Prima sententia. Nam imprimis aliqui sentiunt, ad hunc effectum non esse necessariam veram attritionem in re existentem, sed inculpabiliter et probabiliter putatam sufficere. Quod sensit Cano, dicta Relec. de Pœnit., part. 5, dicens, quamvis imperfectus dolor per se non sufficiat, si tamen existimet pœnitens se præstitisse quod necessarium erat, justificari, etiam si in re ipsa imperfectum dolorem habeat, et insufficientem, si cognosceretur. Ratio ejus est, quia tunc pœnitens non ponit obicem effectui sacramenti; ergo consequitur effectum ejus. Eamdemque opinionem sequitur Vega, lib. 13 in Tridentinum, c. 34. Et ex illa inferunt aliqui, nunquam dari statum medium in receptione hujus sacramenti, id est, in quo nec pœnitens de novo peccet, nec gratiam recipiat.

[ocr errors]

3. Veram attritionem esse necessariam.· Probatur primo analogia baptismi. — Secundo ex Conciliis. Hæc vero sententia sine dubio falsa est ; nam ad consequendam remissionem peccati mortalis per hoc sacramentum, necessaria est vera attritio in re ipsa existens. Unde, si aliquis sine attritione illud recipiat, cum quacunque ignorantia invincibili, sive juris, sive facti, excusabitur quidem a nova culpa, non tamen consequetur effectum. Quod potest primo probari a fortiori, quia baptismus non potest peccatum mortale tollere sine vera attritione in re ipsa existente, ut supra suo loco ostensum est; multo ergò minus id potest hoc sacramentum efficere. Secundo probatur ex Concilio Tridentino et Florentino dicentibus simpliciter, dolorem, seu contritionem, vel attritionem esse partem, et a fortiori dispositionem necessariam in hoc sacramento; loquuntur de vera contritione, vel attritione, tum quia attritio tantum existimata simpliciter non est attritio, sicut homo pictus non est homo. Tum etiam, quia attritio tantum existimata non est donum Spiritus Sancti, nec est concepta ex gehennæ metu, vel turpitudine peccati, nec habet alias perfectiones et proprietates, quas Concilium

tribuit huic attritioni. Tum denique, quia alias, quando Concilium Tridentinum dicit contri tionem fuisse omni tempore necessariam ad remissionem peccati, posset exponi de contritione vera vel existimata, et consequenter dici posset justificari hominem etiam extra sacramentum per contritionem existimatam, quamvis in re vera non esset, quod est dictu absurdissimum.

4. Tertio ratione a priori. — Confirmatio Concilii Tridentini. Tertio est ratio a priori, quia existimatio invincibilis, licet excuset a culpa, tamen in re ipsa non adhibet medium necessarium, sicut existimatio fidei non ponit fidem; et ideo talis existimatio nunquam sufficit ad illum finem, vel effectum, ad quem tale medium est necessarium. Unde gentilis, qui habet infidelitatem negativam, quamvis existimet se bene credere, et excusetur ab speciali culpa infidelitatis, non salvabitur, sed propter alia peccata damnabitur, quia sine vera fide, et in re ipsa existente, impossibile est placere Deo. In præsenti autem, poenitentia interior est medium necessarium ad remissionem peccati, ut supra late ostensum est, quæ necessitas etiam in lege gratiæ durat, quamvis cum moderamine accommodata efficacitati sacramentorum, ut in superioribus et in materia etiam de baptismo late ostensum est; ergo existimatio talis pœnitentiæ, nisi in re ipsa supponat aliquem verum gra dum ejus, licet excuset a novo peccato, non tamen ponit remedium necessarium ad remissionem talis peccati; ergo non sufficit ad hunc effectum obtinendum etiam per sacramentum. Et confirmari hoc potest ex eodem Conc. Trid., sess. 6, c. 7, dicente, in justificatione adulti (de hac enim loquitur), etiam quando per sacramentum fit (hanc enim aperte comprehendit) necessariam esse aliquam dispositionem ex parte hominis, secundum quam gratia infundatur. At vero sola existimatio non est dispositio, neque illam perficit, ut sæpe dictum est; ergo oportet vere et in re illam supponere, alias deest medium, seu causa necessaria justificationis.

Atque hic fit, ut omnis dolor, qui non est absolutus et efficax, ita ut voluntatem peccandi excludat, seu (quod idem est) propositum absolutum non peccandi includat formaliter, vel virtualiter, nunquam sit sufficiens dispositio ad effectum hujus sacramenti, quanquam ipse pœnitens falso existimet se habere talem dolorem, cujus oppositum senserunt, Cano supra, et pro cadem sententia Corduba, lib. 1, q. 2, opin. 3, puncto 3, refert Durand., Palud., Capreol. et Antoninum, non tamen ad mentem illorum, ut existimo. Nam illi de substantia tantum sacramenti loquuntur, non de effectu. Cujuscunque tamen fuerit illa opinio, mihi improbabilis videtur, propter rationes adductas, et quia Concilium Tridentinum expresse requirit attritionem, quæ voluntatem peccandi excludat, non negative tantum, per solam cessationem a tali voluntate; hoc enim modo quælibet cogitatio alterius rei voluntatem peccandi excludit; sed positive, per formalem, aut virtualem repugnantiam, veramque mutationem voluntatis dissentientis peccato, et consentientis gratiæ Dei. Hæc autem dispositio non habetur sine efficaci detestatione, et absoluto proposito non peccandi; nam cum sola velleitate seu simplici affectu non repugnat simul esse voluntatem peccandi; ergo in intrinseca ratione veræ attritionis includitur, quod sit actus absolutus et efficax modo explicato; ergo, nisi in re talis sit, non est sufficiens ad effectum hujus sacramenti.

De necessitate supernaturalis attritionis ad effectum sacramenti.

7. Soti opinio. -Circa secundam particulam tractanda est opinio Soti in 4, d. 18, q. 3, art. 3, dicentis, ad effectum hujus sacramenti sufficere attritionem naturalem, id est, solis viribus naturæ elicitam, sive illa sit concepta ex motivo æterno et honesto, ut est fugere poenas inferni vel turpitudinem peccati, sive ex motivo temporali et indifferente, ut est vitare infamiam vel aliud temporale detrimentum, quia hæc etiam temporalia dam5. Fundamento Cani satisfit. - Ad funda- na dantur a Deo propter nostra peccata. Et mentum ergo Cani respondetur negando as- ex parte consentit in hanc sententiam Cano sumptum; nam, licet in eo casu recipiens sa supra ; nam putat dolorem de peccato propcramentum non ponat obicem actualis pecca- ter Deum naturaliter dilectum, ut finem nati, ipsummet peccatum prius commissum, turæ, esse sufficientem attritionem ad obtiet non satis retractatum, est sufficiens obex nendam gratiam, et remissionem peccati cum gratiæ, cum in eo statu non possit remitti hoc sacramento; imo idem dicit de dolore ex secundum ordinariam legem. motivo temporali, quando non cognoscitur a 6. Corollarium de proposito non peccandi. pœnitente. Sed hanc ultimam partem jam

improbavimus. Hujus autem sententiæ non invenio in his auctoribus alia fundamenta, nisi quia non aliter videntur distinguere contritionem ab attritione; et fortasse ex quadam pietate moti sunt, ut faciliorem redderent justificationem a peccato mortali in hoc sacramento.

8. Attritionem supernaturalem esse necessariam ad effectum hujus sacramenti.-Nihilominus tamen certum esse existimo, attritionem illam, quæ est sufficiens dispositio in hoc sacramento ad gratiam consequendam, debere esse supernaturalem, et ex principiis gratiæ provenientem. Similem assertionem probavi in superiori tomo tractando de dispositione ad effectum baptismi; ex quo a fortiori concluditur idem dicendum esse de hoc sacramento. Breviter tamen hic insinuabo præcipuum fundamentum, quod sumendum est ex doctrina Conciliorum, maxime Tridentini, sess. 14, cap. 4, ubi imperfectam contritionem, quæ attritio dicitur, et disponit hominem ad gratiam in hoc sacramento impetrandam, dicit esse donum Dei, et Spiritus Sancti impulsum ; et sess. 6, tractans de justificatione quæ fit per baptismum, requirit dispositionem procedentem ex gratia excitante et adjuvante, ut aperte patet c. 6 et 7, et c. 14, idem dicit de eo, qui gratiam baptismalem peccando perdidit, ad quam recuperandam dicit oportere divina gratia excitari; et can. 3 concludit, neminem sine gratia posse pœnitere, sicut oportet, ut ei justificationis gratia conferatur. Quod non potest exponi de sola justificatione extra sacramentum, cum in tota illa sessione loquatur de justificatione, quæ fit etiam per sacramentum, ut patet ex doctrina tradita in citatis capitibus, quibus respondent canonum definitiones. Ostendimus etiam in superioribus, hanc gratiam non solum requiri ad pœnitentiam propter fidem, quam supponit, vel propter spem veniæ, quam debet habere conjunctam, sed propter ipsam pœnitentiam; oportet ergo ut ipsa in se sit supernaturalis.

9. Concilium Arausicanum.—Ratione probatur. Quod etiam confirmari potest ex Concilio Arausicano II, definiente voluntatem efficacem, qua volumus purgari a peccato, esse in nobis ex Spiritus Sancti inspiratione; et idem dicit c. 5 et 8 de illa voluntate, qua homo ita se corrigit, ut in baptismo ab statu peccati ad statum gratiæ traducatur; et cap. 7, nihil, quod ad salutem vitæ æternæ pertineat, dicit posse fieri sine gratia ; sed dispo

sitio, per quam homo sufficienter se præparat ad comparandam gratiam in hoc sacramento, multum confert ad salutem æternam. Et eodem modo fere omnia, quæ in illis decretis docet, præsertim 24, hanc veritatem confirmant. Et ad idem faciunt omnia, quibus in materia de gratia probatur, ad justificationem impii necessariam esse dispositionem supernaturalem; et quibus supra probavimus, pœnitentiam veram esse supernaturale donum Dei. Ratio autem breviter reddi potest, quia dispositio ad formam semper debet esse proportionata, et ejusdem ordinis cum forma, a quocunque agente introducatur; forma ergo, etiamsi gratia fiat per sacramentum, semper requirit dispositionem supernaturalem, quæ illi præparet, et accommodet subjectum. Quod si hæc dispositio consideretur, ut removens contrarium obicem peccati, etiam ex hac parte requirit, ut ad ordinem supernaturalem aliquo modo pertineat ; quia peccatum mortale etiam a fine et ordine supernaturali hominem avertit.

10. Attritio debet esse ex motivo divino et supernaturali. — Atque hinc ulterius colligo, hujusmodi attritionem debere esse ex aliquo motivo divino et supernaturali. Et imprimis, quod non sufficiat motivum temporale et humanum, satis colligitur a Concilio Tridentino supra, nam describit vera et propria motiva hujus attritionis. Deinde est aperta ratio, quia tale motivum revera non avertit voluntatem ab effectu peccati, ut supra, tractando de attritione secundum se, late declaravi. Quod autem hoc motivum debeat esse supernaturale, probandum est ex generali principio horum actuum ita supernaturalium, ut ad illos efficiendos gratia excitans, et adjuvans simpliciter necessaria sit; nam tales actus in se, et non solum per aliquam determinationem extrinsecam, supernaturales sunt, quales esse non possunt sine motivo aliquo modo supernaturali, ut ex materia de gratia suppono; attritio autem hæc hoc modo supernaturalis est, et ad illam est simpliciter gratia necessaria, ut omnia dicta probant; debet ergo esse ex motivo supernaturali. Quale autem sit hoc motivum, et quomodo supernaturale sit, supra disputando de attritione secundum se, satis declaratum est.

De integritate attritionis ad effectum hujus sacramenti.

11. Circa tertium de integritate hujus attritionis certum est, necessarium esse, ut sit

« PredošláPokračovať »