P simul cum corpore, in quo est appetitus; habitus vero existentes in voluntate, vel in ipso instanti mortis auferuntur, aut per actus contrarios divina virtute factos, aut per abstractionem divini influxus conservantis, aut certe in primo ingressu gloriæ ratione status infunduntur per accidens omnes virtutes etiam naturales, quæ habitus repugnantes expellunt, sicut infunditur etiam scientiæ generales, quæ omnem expellunt ignorantiam. Animas purgandas in instanti mortis in gratia confirmari. Conclusio tertia. 6. Tertio dicendum est animas justas indigentes purgatione, in ipso instanti mortis et separationis a corpore confirmari in gratia et in bono, ita ut amplius peccare non possint. Est res certa de fide contra Lutherum, qui dixit illas animas semper peccare horrendo et fugiendo pœnas illas justas, in quo seipsas suumque commodum quærunt, ut refert Rofens., art. 38. Sed hoc vanum est, nam licet illæ animæ voluntate simplici refugiant pœnas illas, et cupiant finiri, hic tamen actus per se non est malus; sed potest esse, tum ex bono affectu naturæ, tuin ex propensione charitatis ad videndum Deum; aliunde vero hunc eumdem affectum divinæ ordinationi subjiciunt, et absoluta voluntate nolunt inde liberari, donec aliqua via divinæ justitiæ satisfactum sit. Conclusio ergo ex illo principio certa est, quod via hominis ad merendum vel demerendum in morte finitur; et ideo in eo statu, in quo tunc invenitur, immobilis permanet, vel per obstinationem in malo, si sit in peccato, vel per confirmationem in bono, si in gratia sit, juxta illud Ecclesiast. 11: Si ceciderit lignum, sive ad austrum, sive ad aquilonem, ubicunque ceciderit, ibi erit. Quem locum in sect. 1 hujus materiæ cum Hieronymo ita exposuimus, et alia loca adduximus, quibus hæretici abutuntur ad impugnandum purgatorium; probant autem hanc veritatem, ut ibi ostensum est. Et significarunt Gregor., 12 Moral., cap. 3 et 4; Bernardus, serm. 49, ex parvis; August., lib. de Prædestinatione Sanctorum, c. 14, ubi ait, nullum fidelem dubitare posse, cum hac vita finiri pericula peccandi, citatque Cyprianum, libro de Mortalitate, qui totus est de hac re. 7. Plura in sequenti sectione referam ; eadem enim quoad hoc ratio est meriti et demeriti, imo quodammodo major; nam si animæ illæ extra statum merendi constituuntur, ut ibi ostendemus, multo magis demerendi, tum quia pronior est Deus ad reddendum præmium quam pœnam ; tum etiam quia valde miscra esset conditio animarum, quæ relinquuntur in periculo peccandi, et sine spe fructus vel meriti. Dicere autem (ut hæretici insinuant) posse animas illas peccare, non autem demereri, absurdum est, cum peccatum ex se sit dignum pœna, absque alio pacto vel promissione. Dices: etiam damnati prave operantur, et non semper merentur novam pœnam. Respondeo: illi sunt jam deserti, et obstinati in malo, et in ultimo supplicio; ideoque verisimile est non crescere eorum pœnas propter opera quæ ibi committunt ; at si animæ purgatorii peccarent, mere libere peccarent, puramque ac veram justitiam amitterent pro ratione culpæ, ideoque novam mererentur pœnam; imo inde transirent ad æternam, si culpa esset mortalis ; quia hæc simul esse non potest cum vera justitia et gratia Dei. 8. Unde habeant animæ illam confirmationem in bono. - Sed quæret aliquis, unde habeant illæ animæ talem confirmationem in bono. Respondeo, non habere illam ab intrinseco ex aliqua interna perfectione actuali, habituali, vel naturali; quia non vident Deum, ut inde confirmentur in bono, nec soli habitus possunt tantam perseverantiam, et immutabilitatem conferre ; nec anima separata natura sua est impeccabilis, potius quam Angelus. Divina ergo gratia, et protectio est, quæ illas animas in bono confirmat ratione illius status, ad quem duo spectant: unum est, ut pœna illa temporalis tantum esse possit; aliud est, ut inde sit transitus infallibilis ad gloriam; ad utrumque autem necessaria est confirmatio in bono, et carentia omnis peccati ; nam per mortale amitteretur gratia; per veniale posset poena illa semper magis ac magis protrahi. Est autem facile Deo hanc confirmationem tribuere, sicut illam tribuit animabus sanctorum Patrum in sinu Abrahæ, et alicui viatori interdum illam contulit. Denique, si animæ, quæ in peccato mortali decedunt, statim per divinam desertionem confirmantur in malo, juxta illud Matt. 22: Clausa est janua, et alia snpra adducta, et communem Ecclesiæ sensum ac traditionem, quid mirum est, quod animæ decedentes in gratia statim confirmentur in bono, vel per beatitudinem, vel per specialem Dei favorem ac protectionem? Nulla ergo in hac re superest difficultas. SECTIO II. est, ita et in hominibus finitur morte. Addere item possumus illud Lucæ, c. 18: Facite voSintne animæ purgatorii in statu merendi, atque defeceritis, recipiant vos in ælerna tabernabis amicos de mammona iniquitalis, ut cum adeo an sint omnino extra vium. 1. Rationes dubitandi pro utraque parte.Animæ quidem purgatorii nondum sunt in termino, nec omnino extra viam, quia cum Deum non videant, adhuc per fidem ambulant; et alioqui justæ sunt, et ex gratia ac libera voluntate operantur; nihil ergo eis deesse potest, quominus opera meritoria faciant; ergo vere merentur. In contrarium autem est, quia si mereri possent, etiam possent demereri; licet enim absolute et in aliqua persona non repugnet ita confirmari in bono, ut peccare non possit, et nihilominus possit mereri, at vero ex parte status, et seclusis privilegiis, ille status, qui est sufficiens ad meritum, est etiam capax demeriti. Unde qui unum asseruerunt de animabus purgatorii, etiam aliud affirmarunt, ut referunt Hieronym., Ecclesiastes 9, circa illa verba: Mortui nihil noverunt amplius, neque habent ultra mercedem. 2. Has animas non posse in gratia crescere. -Prima assertio. Suadetur ex Patribus. - Dicendum vero imprimis est, animas purgatorii non esse in statu, in quo possint in gratia vel charitate crescere, aut in jure ad gloriam. Est conclusio certa de fide, ut sentiunt Cajetan., tom. 1, Opusc. tract. 23, q. 1; Roffensis, dicto art. 37; Soto, in 4, d. 19, q. 3, art. 2. Et fundamentum est, quia tempus merendi gloriam, vel gratiæ augmentum, in morte finitur; quod principium communi totius Ecclesiæ consensu receptum est, illudque variis sacræ Scripturæ et sanctorum Patrum testimoniis confirmavi supra, in 4 tom., disp. 29, sect. 1 et 3, tractando de Christi merito, et in 2 tom., disp. 42, sect. 1, traclando similem quæstionem de animabus sanctorum Patrum, quæ in sinu Abrahæ ante Christi mortem detinebantur. Quibus addi polest Chrysost., hom. 37 in Matth., dicens: Fratres, nolite pueri effici sensibus, sed malitia parculi estote; præsens enim hæc vita recte vivendi occasionem et opportunitatem habet; postquam vero diem tuum obieris, judicium et pæna consequitur. Facit etiam vulgare dictum Damasceni, lib. 2 de Fide, c. 4, quod in angelis malis fuit lapsus, adde, in bonis perfecta conversio, hoc esse in hominibus mortem, quia, sicut in eis una deliberatione perfecta, via et status merendi aut demerendi finitus cula. Nam opera, in hac vita facta, post mortem utilia sunt; post mortem autem facta non prodessent ad vitam æternam capessendam ; sic fere exponit Augustinus, 21 de Civit., cap. 27; et insinuat Hieronym., epist. 151 ad Algas., quæst. 6. Quamvis aliæ etiam esse possint illius loci interpretationes. Facit etiam illud Eccl. 11: Facile est coram Deo in fine obitus retribuere unicuique secundum opera sua. - 3. Ratione probatur.-Primo.-Secunda ratio. Tertia ratio. - Unde sumitur prima ratio, quia priusquam animæ illæ ad purgatorium deferantur, judicium ac finalem sententiam recipiunt ; ergo post illud judicium non faciunt opera, de quibus iterum judicandæ sint, atque adeo nec meritoria. Cui consonat illud Lucæ, c. 16: Redde rationem villicationis tuæ, jam enim non poteris villicare. Ubi videri possunt Theophylactus, et Euthymius, suo c. 58. Sic etiam in parabola de talentis, Matth. 25, reddita ratione, unusquisque accepit mercedem, seu præmium, juxta opus suum. Item in parabola vineæ, et similibus. Denique ob hanc causam dictum est, Ecclesiast. 18: Ne verearis usque ad mortem justificari, quia tempus justitiæ acquirendæ est ante judicium, nam de his, quæ postea sequuntur, nulli judicantur. Unde nec animæ damnatæ de malis actibus, quos in inferno faciunt, nec beatæ de his, quos faciunt in patria, judicantur; idem ergo est de animabus purgatorii. Secundo, est ratio a priori divina lex, quæ ita statuit terminum viæ hominis. Congruentia vero est, quia humana anima unitur corpori, ut mediante illo suam perfectionem, vel etiam beatitudinem consequatur, et ideo ex supernaturali providentia spatium illud ei præfixum est ad supernaturalia dona promerenda. Tertio, est ratio a posteriori, quia alias fieri posset ut animæ illæ commodum ex negligentia, quam in hac vita habuerunt, reportarent, quia ea occasione crescere possent in gratia et gloria perpetua. Unde fieret ut duæ animæ hinc decedentes cum æquali gratia, tandem in gloria perpetua essent inæquales, solum quia una, quæ plura peccata habuit, vel minus in hac vita satisfecit, in purgatorio crescere potuit, alia vero purior ac diligentior, statim rapta est in paradisum; id vero absurdum est, et recta providentiæ minime consentaneum. quando habet omnes gradus suæ intensionis, 4. Objecta quædam contra præcedentem as- et in hoc sensu dicendum cst habere animas sertionem solvuntur.— Animas purgatorii non illas gratiam consummatam. Quia in intenhabere gratiam per operationem consumma- sione nunquam crescere potest in tali subjectam. Sed objici potest, quia vel illæ to; nam in instanti mortis habuit omnes graanimæ habent gratiam consummatam, vel dus, quos in hac vita aliquo titulo bomo pronon; si habent, jam sunt gloriosæ; si non ha meruit; postea vero nec mereri potest, nec bent, cur non possunt crescere et consum- intensius operari, quam ipsi habitus connamari? Similiter, vel habent charitatem per- turali modo operari valeant. Et ideo nec ibi fectam, et sic fruuntur Deo, vel non habent, augeri potest gratia, nec est verisimile in inet sic perfici poterunt. Respondeo, dupliciter gressu gloriæ aliquam intensionem gratiæ dici posse gratiam consummatam: primo, addi sine merito, vel alio titulo; hoc enim quia jam est actualiter conjuncta suo fini, nec fundamentum habet, nec consonat Scripquod est esse consummatam per operatio- turis dicentibus, quod unusquisque referet nem, et hoc modo animæ illæ non habent prout gessit in corpore, et similia. gratiam consummatam, quia non conjunguntur Deo per visionem claram, nec illum possident, ut supponimus ex supra dictis de loco purgatorii, unde adhuc per solam fidem illum cognoscunt. Nam secundum legem ordinariam omnis vera justitia, quandiu non est consummata per visionem, in fide fundatur, sine qua impossibile est placere Deo. Nec in illis animabus est aliquid fidei repugnans, vel ex parte voluntatis, ut per se patet, quia sunt justissimæ, nec ex parte intellectus, quia nondum vident, nec habent novam scientiam supernaturalem infusam, id enim nullo fundamento affirmari potest. Nec refert quod per aliquam rerum experientiam videntur comparasse quamdam evidentiam veritatis fidei, quia illa, licet fortasse sufficiat suo modo ad impediendam libertatem in credendo saltem quoad specificationem actus, ut sensit Chrysost., hom. 55 in Joan., dicens, velint, nolint, omnes post mortem acquiescere veritati, nihilominus neque ad gratiæ consummationem satis est, ut per se constat, neque excludit veram fidei rationem, tum quia non habent experimentum omnium veritatum, et articulorum, quos crediderunt, eorum præcipue, quæ ad Deum pertinent; tum maxime quia non assentiuntur illis altioribus mysteriis propter talem evidentiam vel experientiam, quam de ipso purgatorio habent, sed propter firmiorem propheticum ac divinum sermonem, cui bene faciunt attendentes, et propter illud firmius ac supernaturaliter credentes. In hoc ergo sensu concedendum est non habere gratiam consummatam. 5. Animæ purgatorii habent gratiam consummatam in intensione.-Alio vero modo potest dici gratia consummata quoad intensionem, quam in tali subjecto habere potest aut debet; sicut dicitur calor in summo, XXII. 6. Hæ animæ habent charitatem perfectam essentialiter.-Non tamen accidentaliter.-Similiter dicendum est ad aliud de perfectione charitatis. Potest enim charitas dici imperfecta essentialiter et hoc modo nulla charitas est imperfecta, si est vera, juxta illud 1 Joan. 2: Qui servat verbum ejus, vere in hoc charitas Dei perfecta est. Omnis enim charitas unit Deo animam, ut ultimo fini supernaturali, estque essentialiter virtus et forma virtutum, et hoc modo imperfectio essentialis ei repu. gnat. Potest autem esse imperfecta accidentaliter, idque dupliciter. Primo quoad statum, et hoc. modo dicitur charitas imperfecta eo ipso, quod non est conjuncta actualiter et immobiliter suo ultimo fini; et hoc modo verum est charitatem animarum purgatorii esse imperfectam, id est non consummatam, sicut de gratia dictum est. De qua imperfectione videtur locutus Paulus ad Philippenses 3, dicens: Non quod jam perfeclus sim; nam subdit: Sequor autem si quo modo comprehendam. Non tamen inde fit posse augeri, quia est in supposito, quod jam est extra statum merendi. Unde alio modo potest charitas esse imperfecta, quia non habet totam intensionem, quam in tali subjecto habere potest, et debet; et sic charitas illarum animarum imperfecta non est, sed perfecta, sicut de gratia dictum est; eadem enim est utriusque ratio. 7. Animas purgatorii non esse in statu satis faciendi, sed satispatiendi. — Corollarium primum. - Atque ex his ulterius colligitur, animas purgatorii non esse in statu satisfaciendi proprie, sed tantum satispatiendi. Hoc erit manifestum, si termini propositi explicentur, quod erit facile supposita doctrina supra tradita de satisfactione. Ex peccato enim remisso primo et per se relinquitur rea 59 tus pœnæ ignis et afflictionis purgatorii, et hanc sustinere possunt animæ purgatorii; et quia illa poena temporalis est, per sufficientem durationem illius dicuntur posse satispati juxta qualitatem seu quantitatem reatus, ad quod illis sufficit esse in statu gratiæ. Rursus vero concessum est hominibus justis et viatoribus, ut possint quodammodo mereri remissionem illius pœnæ per alias pœnas voluntarias hujus vitæ moraliter æquivalentes, juxta divinam legem et justam institutionem; et hæc vocatur propria satisfactio. Hanc ergo dicimus exhibere non posse animas purgatorii, quia sicut tempus merendi fuit tantum in hac vita, ita etiam status satisfaciendi per voluntarias poenas, vel afflictiones. Quod eisdem testimoniis, rationibus et Ecclesiæ traditione ostendendum est; est enim eadem ratio. Nam hic priusquam feratur ultima sententia, est tempus misericordiæ; tunc autem lata jam sententia, est tempus rigorosæ justitiæ, et executionis pœnæ, prout fuit per sententiam declarala. Item, quia alias per ferventem actum contritionis, detestationis peccati, et amoris Dei, posset homo brevissimo tempore satisfacere, nec pœna ignis purga. torii esset vere utilis, nedum necessaria. Accedit, quod licet illa pœna purgatorii sit voluntaria concomitanter per conformationem cum divina voluntate, non tamen est voluntarie assumpta ; nec ex tali voluntate habet valorem compensandi debitum culpæ, sed ex sua acerbitate juxta mensuram divinæ legis. Quamvis, ut sit fructuosa, requirat ut conditionem necessariam, statum amicitiæ divinæ, quia quantumvis illa pœna rigorosa videatur, est pœna amici, quem Deus ut pater, non ut inimicus, castigat, ut tandem suo conspectu dignus, et ad illum omnino purus inveniatur. Unde ipsæmet animæ sanctæ hanc divinam justitiam considerantes, nolunt inde exire, donec perfecte purgatæ inveniantur. Hoc autem non impedit, quominus suffragiis fidelium juvari possint, de quo seq. disput. dicturi sumus. sionem in præsenti vita sibi a Deo concessam ad satisfaciendum, amittit etiam omnem congruitatem, ut sic dicam, obtinendi a Deo post hanc vitam remissionem aliquam circa pœnam illam per actiones suas. Et hinc D. Augustin., in Enchir., c. 110, dixit, suffragia viventium prodesse illis animabus defunctorum, qui prius in hac vita sibi meruerunt, ut suffragia pro illis oblata Deo essent accepta. Quamvis enim hoc diversas habeat expositiones, de quibus disputatione sequenti, tamen clare supponit Augustinus in ipsomet purgatorio nihil posse ab eis fieri, quod ad hunc effectum per se conferat. Unde concludo animas illas ex vi actuum, quos ibi faciunt, mereri aut impetrare non posse remissionem aliquam concedendam omnino gratis per liberalem applicationem satisfactionis Christi, absque alio medio hic enim modus remissionis etiam in hac vita fortasse nunquam fit, vel nonnisi ex magna dispensatione; ergo in purgatorio locum non habet, propter solam petitionem ipsarum animarum. Unde verisimile non est ipsas animas hoc petere; esset enim inordinata petitio. Aliqui vero putant posse impetrare remissionem aliquam per satisfactionem aliorum, ita ut ea ratione Deus illam acceptet pro illis animabus, aut certe tales satisfactiones provideat, aut inspiret ipsis viventibus; quod est probabile, sed incertum ; si tamen aliquid hujusmodi ibi invenitur, debet potius fundari in meritis hujus vitæ, quam illius status. Dixi autem, non posse impetrare aliquid pertinens ad liberationem ab illa poena, quia fortasse impetrare ibi possunt solatium aliquod, vel consolationes per Angelos, vel aliquid simile, quia hoc non repugnat illi statui, quamvis incertum nobis sit quid in hoc Deus statuerit. Secus autem est de remissione culpæ venialis, nam ad hanc se disponere possunt in instanti mortis ; an vero dicenda sint illam mereri, supra in propria disp. visum est. 9. Orentne pro nobis animæ purgatorii, possintque aliquid nobis de congruo mereri, aut impetrare.-D. Thomæ opinio.- Communior opinio.-Hic vero occurrebat quæstio, an ibi orent pro nobis, possintque aliquid nobis de congruo mereri, vel saltem impetrare, ut alii loqui malunt. Nam D. Thom., 2. 2, q. 93, art. 11, ad 3, ait, eos, qui sunt in purgatorio, non esse in statu orandi, sed magis ut oretur pro eis, propter pœnas quas patiuntur. Et art. 4, ad 3, sentit nos non implo rare suffragia existentium in purgatorio, quia nondum fruuntur visione Verbi, ut possint cognoscere ea, quæ nos cogitamus, vel dicimus. Sentit ergo animas illas non orare pro aliis, quia non decet earum statum, eo quod sint debitrices, et quasi in carcere propter propria debita, et non esse orandas a nobis, quia cum Deum non videant, non cognoscunt quæ hic aguntur, nec speciales de his rebus revelationes accipiunt, cum eorum statui non debeantur, juxta ea quæ tradit D. August., lib. de Cura pro mortuis agend., cap. 13. Hanc sententiam D. Thomæ impugnant aliqui, quia legimus aliquando Deum fecisse miracula, propter Sanctos adhuc in purgatorio existentes, ut de Paschasio refert Gregor., 4 Dialog., c. 40. Responderi vero potest, id fecisse Deum in honorem illius Sancti, propter merita quæ in hac vita habuit, ipso etiam tunc nihil petente, vel sciente. Sed certe si hoc fieri potuit, quod negare non possumus, et ad hoc non est impedimentum status pœnalis, etiam non impediet quominus animæ illæ pro nobis orare possint et impetrare. Maxime quia illæ animæ sunt sanctæ et caræ Deo, nosque ex charitate diligunt, et nostri recordantur, noruntque saltem generaliter ea pericula, in quibus versamur, et quantum indigeamus divina ope et auxilio cur ergo non orabunt, etiamsi alias suis poenis solvant quod debent? Nam etiam nos in hac vita debitores sumus, et pro aliis oramus; et Patres qui erant in sinu Abrahæ pro viventibus orabant, ut de Onia et Jeremia refertur, 2 Machab. ult. Neque etiam est incredibile SS. Angelos aliqua revelare illis animabus, quæ hic fiunt a viventibus amicis vel alio titulo illis conjunctis, vel propter aliquod earum solatium, vel ut etiam in particulari pro nobis orent, vel sciant a nobis pro illis orari. Quæ quidem omnia probabilia sunt, sed incerta; et ideo D. Thomæ opinio contemnenda non est, licet alia satis pia sit et verisimilis. Præsertim quia D. Thomas nec constanter, nec absolute oppositum docet, sed comparative ait, magis esse in statu in quo pro eis oretur, quam orandi. Unde practice non dubito quin honeste possint a nobis orari animæ illæ, et quod possimus etiam fructum aliquem talium orationum media illarum intercessione sperare. 10. Sintne illæ animæ in via. ex dictis constat, an illæ animæ dicendæ sint esse in termino, vel in via; simpliciter enim non sunt in termino, quem nondum possi dent, et quoad hanc negationem sunt in via, et quoad aptitudinem solvendi debitum alicujus pœnæ per satispassionem, item quoad statum fidei; absolute tamen non sunt in via, sicut nos sumus, scilicet, quoad omnes conditiones, et effectus viatorum; sunt ergo veluti in statu medio. Dicique possunt esse in termino gratiæ, nondum vero in termino gloria. SECTIO III. Utrum animæ purgatorii certæ sint de sua præsenti justitia et futura æterna salute. 1. Ratio dubitandi. Ratio dubitandi esse potest, quia illæ non sunt certæ per evidentem cognitionem ipsius gratiæ, vel justitiæ in seipsa, quia hæc pertinet ad superiorem scientiam, quæ illi statui debita non est ; unde multo minus possunt hanc evidentiam habere de sua impeccabilitate in futurum. Neque etiam harum rerum certitudinem habent per fidem, quia tale objectum particulare non spectat ad fidei revelationem. Ponere autem in illis animabus speciales revelationes voluntarium est. Confirmatur, quia alias non possent ibi timere, et consequenter nec sperare, sunt enim hæc duo necessario conjuncta ; sicut enim malum apprehensum ut inevitabile, jam non timetur, ita bonum apprehensum ut inamissibile, jam non speratur, quia non apprehenditur ut arduum, imo neque ut moraliter absens. Hac enim ratione animæ beatæ non habent propriam spem de resurrectione et gloria suorum corporum, licet illam nondum actu habeant. 2. Proponuntur quorumdam errores.-Antiqua fuit sententia, illas animas non solum non habere hanc certitudinem, verum potius versari in quadam eximia animi anxietate et perturbatione, et interdum etiam desperationis motibus agitari, ex gravissimis doloribus, quos patiuntur. Ita refert D. Thom., d. 21, q. 1, a. 1, q. 4. Quem errorem Lutherus, priusquam purgatorium negasset, amplexus est, dicens, animas illas vere ac proprie desperare de sua salute, et in hoc gravissime peccare. Alii vero dixerunt non quidem desperare, nec peccare, simpliciter tamen incertas esse de statu suo, et an sint perpetuo puniendæ, necne; imo hanc putant esse maximam pœnam, quam patiuntur. Ita sentit Mi. chael Baius, lib. 2 de Meritis oper., cap. 8. Qui in eo fundatur, quod peccatum veniale dignum de se est æterna poena, quam licet |