segten Sinne, da doch, wie Irenäus bemerkt, Christus sie Alle zu Heilsboten bestellte, durch sie Alle seine Wahrheit und Gnade in die Welt einführen wollte (Iren. III, 13. n. 1 sq.) und Alle Chrifti und der andern Apostel Zeugniß für sich haben, Petrus in Paulus, dieser in Petrus seine Besiegelung hat (III, 13. n. 1.); oder fie sagen, die Kirche selbst habe sich der Verfälschung schuldig gemacht, von den Aposteln die Lehre nicht treu aufgenommen 1), oder im Laufe der Zeit dieselbe verlassen 2). Sie seyen die Träger oder Hersteller, und wie die Entdecker der Wahrheit, durch sie werde dieselbe zu Tage gefördert 3); gegen die Ueberlieferung hegen sie Verachtung und bringen und verlangen Beweise nur aus der Schrift *), welche sie aber nicht nach allen

1) Tert. Si ergo incredibile est, vel ignorasse apostolos plenitudinem praedicationis, vel non omnem ordinem regulae omnibus edidisse, videamus ne forte apostoli quidem simpliciter et plene, ecclesiae autem suo vitio aliter acceperint, quam apostoli proferebant. Omnia ista scrupulositatis incitamenta invenias praetendi ab haereticis. De Praescr. c. XXVII. So schalten auch die Eunomianer die Katholiken vewrEPOTOLOÙS, XALVOTÓμους, ἐφευρέτας ῥημάτων. Bas. Sp. S. c. VI. n. 13.

2) Eus. Τιτηρῆσθαι τὴν ἀλήθειαν τοῦ κηρύγματος (fagten sie urtemo= niten) μέχρι τῶν Βίκτορος χρόνων, ὃς ἦν τεσσαροκαιδέκατος ἀπὸ Πέτρου ἐν Ῥώμη ἐπίσκοπος· ἀπὸ δὲ τοῦ διαδόχου αὐτοῦ Ζεφερινοῦ παρακεχαράχθαι Thy úλý Selav. H. E. V, 28. Bas. de Sp. S. c. VI. n. 13.

....

tot

3) Tert. Tamdiu regnavit utique error, quamdiu haereses non erant interea perperam evangelizabatur, perperam credebatur, et millia hominum perperam tincta, tot opera fidei perperam administrata sacerdotia perperam functa. Praescr. c. XXIX. Greg. Naz. * tñs åtoπίας, τὴν ἀποκεκρυμμένην μετὰ Χριστὸν σοφίαν σήμερον ἡμῖν καταγγέλλου σιν· ἐφ ̓ ᾧ καὶ δακρύειν ἄξιον· εἰ γὰρ πρὸ τριάκοντα τούτων ἐτῶν ἡ πίστις ἤρξατο, τετρακοσίων σχεδὸν ἐτῶν γεγονότων, ἀφ' οὗ Χριστὸς πεφανέρωται, κενὸν ἐν τοσούτῳ χρόνῳ τὸ εὐαγγέλιον ἡμῶν, κενὴ δὲ καὶ πίστις ἡμῶν, καὶ μάτην δὲ τοῦ λαοῦ προέστησαν οἱ τοιοῦτοι καὶ τηλικοῦτοι προστάται, καὶ τῶν μέτρων ἡ χάρις ἀλλ ̓ οὐ τῆς πίστεως. Or. LII. adv. Apollinar.

4) Iren. Mendacium abscondens (diabolus Matth. IV.) per scripturam, quod faciunt omnes haeretici. V, 21. n. 2. Hier. Alioquin et diabolus et qui loquitur de scripturis et omnes haereses secundum Ezechiel (XIII.) inde sibi consuunt cervicalia, quae ponant sub cubito universae aetatis. lib. I. in Gal. I, 1. Tert. Sed ipsi de scripturis agunt, et de scripturis

ihren Theilen annehmen, sondern einige Bücher ganz, andere theilweise verwerfen 1), bald an dem äußern Buchstaben hängen und ihn ganz fleischlich deuten2), bald ihm sich entgegensegen +),

suadent. Aliunde scilicet loqui possent de rebus fidei, quam ex literis fidei. . . . . Scripturas obtendunt et hac sua audacia statim quosdam movent. in ipso vero congressu firmos quidem fatigant, infirmos capiunt, medios cum scrupulo dimittunt. De Praescr. XV. Bas. Πίστις δέ ἐστι τὸ πολεμούμενον, καὶ κοινὸς σκοπὸς ἁπᾶσι τοῖς ἐναντίοις καὶ ἐχθροῖς τῆς ὑγιανούσης διδασκαλίας τὸ στερέωμα τῆς εἰς Χριστὸν πίστεως κατασεῖσαι ἐκ τοῦ τὴν ἀποστολικὴν παράδοσιν ἐδαφισθεῖσαν ἀφανισθῆναι. Διὰ τοῦτο ὡς τῶν χρεωφειλετῶν οἱ δῆθεν εὐγνώμονες τὰς ἐκ τῶν ἐγγράφων ἀποδείξεις ἐπιτ βοῶνται, τὴν ἄγραφον τῶν πατέρων μαρτυρίαν ὡς οὐδενὸς ἀξίαν ἀποπεμπόμενοι. Sp. S. c. X. n. 25. Greg. Naz. Or. XXXVII.

1) Epiph. Η. XLIV. n. 4. Dion. (Cor.) Καὶ ταύτας (feinen Brief) οἱ τοῦ διαβόλου ἀπόστολοι ζιζανίων γεγέμικαν, ἃ μὲν ἐξαιροῦντες, ἃ δὲ προςτιθέντες, οἷς τὸ οὐαὶ κεῖται· οὐ θαυμαστὸν ἄρα, εἰ καὶ τῶν κυριακῶν ραδιουργῆσαι τινες ἐπιβέβληνται γραφῶν. Epl. ad Soter. (ap. Eus. IV. 23.) Tert. Alius manu scripturas, alius sensus expositione intervertit. Neque enim si Valentinus integro instrumento uti videtur, non callidiore ingenio quam Marcion manus intulit veritati. Marcion enim aperte et palam machaera non stilo usus est, quoniam ad materiam suam caedem scripturarum confecit. Valentinus autem pepercit, quoniam non ad materiam scripturas, sed materiam ad scripturas excogitavit, et tamen plus abstulit et plus adjecit auferens proprietatem singulorum quoque verborum et adjiciens dispositiones non comparentium rerum. Praescr. XXXVIII. (cfr. Marc. IV, 4. 5.) Clem. Πρῶτον μὲν οὐ πάσαις (χρῶνται), οὐ τελείαις, οὐδὲ ὡς τὸ σῶμα καὶ τὸ ὕψος τῆς προφητείας ὑπαγορεύει, ἀλλ ̓ ἐκλεγόμενοι τὰ ἀμφιβόλως εἰρημένα εἰς τὰς ἰδίας μετάγουσι δόξας, ὀλίγας σποράδην ἀπαν θεζόμενοι φωνάς· οὐ τὸ σημαινόμενον ἀπ ̓ αὐτῶν σκοποῦντες, ἀλλ' αὐτῇ ψιλή ἀποχρώμενοι τῇ λέξει· σχεδὸν γὰρ ἐν πᾶσιν, οἷς προφέρονται ῥητοῖς, εὕροις ἂν αὐτοὺς ὡς τοῖς ὀνόμασι μόνοις προςανέχουσι τὰ σημαινόμενα ὑπαλλάτο τοντες· οὐδ ̓ ὡς λέγονται γινώσκοντες, οὔθ ̓ ὡς ἔχειν πεφύκασι χρώμενοι αἷς καὶ δὴ κομίζουσιν ἐκλογαῖς· ἡ ἀλήθεια οὐκ ἐν τῷ μετατιθέναι τὰ σημαι νόμενα εὑρίσκεται· οὕτω μὲν γὰρ ἀνατρέψουσι πᾶσαν ἀληθῆ διδασκαλίαν. Str. VII, 16. Chrys. Κέχρηται μὲν γὰρ αὐτῷ ἀποστόλῳ) καὶ Μαρκίων καὶ Μανιχαῖος, ἀλλὰ κατατέμνοντες· ἀλλ' ὅμως καὶ οὕτως ἐλέγχονται ἀπὸ τῶν μελῶν. In II Cor. Hom. XXI. n. 3. Aug. Epl. CCXXXVII. n. 2 sq.

2) Iren. Οὔτε τὴν δύναμιν τῶν λεγομένων προερευνήσαντες, ψιλὰς δὲ

sophistisch Gewalt anthun '), Stücke überspringen), unlogisch und unhistorisch, überhaupt auf ganz willkürliche und gräuliche Weise auslegen 3). Vielfach suchen sie sich durch künstliche Versegungen, Abtheilungen, Accentuation und grammatische Subtilitäten zu helfen *), legen ihren Sinn mit Gewalt hinein †), und

ἑαυτοῖς μόνον τὰς λέξεις ἀπαρτίζοντες περὶ αὐτὰς ἀποθνήσκουσι. V, 13. n. 2. Hier. in Gal. V, 13.

+) Greg. Νaz. Ἐπεὶ δὲ λίαν περιέχῃ τοῦ γράμματος, καὶ τοίγε πολεμῶν τῷ γράμματι. Or. XXXVII.

1) Iren. Κατατρέχουσι τῶν γραφῶν. Ι, 9. n. 3. Tert. Hae sunt argutiae et subtilitates haereticorum simplicitatem communium verborum torquentes in quaestionem. Adv. Hermog. XXVII. (cfr. ΧΙΧ.) Cajus. Γραφὰς μὲν θείας ἀφόβως ῥεραδιουργήκασι πίστεως δὲ ἀρχαίας κανόνα ἠθετήκασι Χριστὸν δὲ ἠγνοήκασι· οὐ τί αἱ θεῖαι λέγουσι γραφαὶ ζητοῦντες, ἀλλ' ὁποῖον σχήμα συλλογισμοῦ εἰς τὴν ἀθεότητος εὑρεθῇ σύστασιν, φιλοπόνως· καν αὐτοῖς προτείνῃ τις ῥητὸν γραφῆς θεϊκῆς ἐξετάζουσι, πότερον συνημμένον ἢ διεζευγμένου δύναται ποιῆσαι σχῆμα συλλογισμού. ap. Eus. H. F. V, 28. Ἔνιοι δὲ αὐτῶν οὐδὲ παραχαράσσειν ἠξίωσαν αὐτὰς, ἀλλὰ ἁπλῶς ἀρνησάμε καὶ τὸν τε νόμον καὶ τοὺς προφήτας ἀνόμου καὶ ἀθέου διδασκαλίας προφάσει χάριτος εἰς ἔσχατον ἀπωλείας όλεθρον καθωλίσθησαν. Id. ibid. Hil. Quam vim affers (der Arianer) dictis gloriosis. (Matth. XVI.) Trin. VI, 37.

2) Chrys. Παραγραφόμενοι τὰς γραφὰς τὰ μὲν ἄλλα παρατρέχουσι, ζη τοῦσι δὲ εἴ που εὔροιεν λῆμμα δοκοῦν τι συντρέχειν αὐτῷ τῷ νοσήματι καὶ μή μοι λέγε, ὅτι ἡ γραφὴ αἰτία· οὐχὶ ἡ γραφὴ αἰτία, ἀλλ ̓ ἡ ἀγνωμοσύνη αὐτῶν. In S. Phoc. M. n. 3.

3) Iren. Cogentur itaque haec tanta male interpretari, qui unum nolunt bene intelligere. V, 13. n. 5. Ραδιουργοῦντες τὰ λόγια τοῦ κυρίου. I. I. prooem. n. 1. (eben fo I, 3. n. 6.) Orig. Εἰ οὐκ . . . ἐφαρμόσομεν τὰ τῆς ἱστορίας, δόξομεν ὅμοιόν τι τοῖς ἀπὸ τῶν αἱρέσεων ἐν τούτῳ ποιεῖν, τὴν συμφωνίαν τῆς διηγήσεως τῶν γραφῶν ἄρχηθεν μεχρὶ τέλους μὴ φυλάττον τες. In Joan. Τ. Χ. n. 16. Eus. Ιδίως ἑρμηνεύοντες τῶν ἱερῶν τὰ νοήματα γραφών (bie Batianer). IV, 29. Chrys. Τοῦτο καὶ τὰς αἱρέσεις εἰςήγαγε, τὸ μὴ βούλεσθαι ἅπαν ἐπιέναι τὸ σῶμα, τὸ νομίζειν εἶναί τι περιττὸν καὶ πάρεργον. Διὰ τοῦτο τὰ μὲν ἀλλὰ ἅπαντα ἡμῖν διεσπούδασται, οὐχὶ τὰ περ ριττὰ μόνον ἀλλὰ καὶ τὰ ἀνόνητα καὶ βλαβερὰ τῶν γραφῶν δὲ ἡ ἐμπειρία ἡμέληται καὶ παρῶπται. In illud: Salutate Aquil. et Prisc. Hom. I. n. 1. Aug. Epl. CCXXXVII. n. 3.

4) Iren. Τὴν μὲν τάξιν καὶ τὸν εἱρμὸν τῶν γραφῶν ὑπερβαίνοντες καὶ

drehen den Sinn der Schrift nach ihren Meinungen 1), oder schmücken diese, welche ihnen von vorneherein schon fest stehen, nur mit Schriftstellen (Iren. 1, 9. n. 4. Nil. 1. I. Epl. 247.), und wollen lieber die Schrift als ihre Meinung dran2) geben, ja meistern die Schrift, um Unwissenden zu imponiren 3), segen ὅσον ἐφ' ἑαυτοῖς λύοντες τὰ μέλη τῆς ἀληθείας μεταφέρουσι δὲ καὶ μεταπλάττουσι καὶ ἄλλο ἐξ ἀλλοῦ ποιοῦντες ἐξαπατῶσι πολλοὺς τῇ τῶν ἐφαρμο Boneva aupraxi hogay aaour to copia. Adv. Haer. I. 8. n. 1. Clem. Οὗτοι εἰσιν οἱ κατὰ τὴν ἀνάγνωσιν, φωνῆς τόνῳ διαστρέφοντες τὰς γραφὰς πρὸς τὰς ἰδίας ἡδονὰς, καί τινων προσωδιῶν καὶ στιγμῶν μεταθέσει τὰ παραγγελθέντα σωφρόνως τε καὶ συμφερόντως βιαζόμενοι πρὸς ἡδυπαθείας τὰς iauty. Str. III, 4, (Cfr. VII, 16. Phot. ad Amphil. q. I. n. 32.33.

+) Clem. Strom. VII, 16. Orig. Cui (scripturae) haeretici alienum ignem imponentes, hoc est sensum et intelligentiam alienam a deo et veritati contrarium introducentes, incensum domino non suave sed execrabile offerunt. In Num. Hom. IX. n. 1. Greg. Mor. in Job. XVIII, 13. n. 20.

1) Orig. Disserunt quippe quasi in Evangeliis (haeretici) et quasi de apostolis aivov suorum fabulas proprio corde exponentes, non in corde spiritus sancti. In Ez. Hom. II. n. 2. Athan. Eynuari govtat de καὶ λέγειν τὰς λέξεις, ὡς ὁ πατὴρ αὐτῶν διάβολος, ἵνα ἐκ τῶν λέξεων δό ξωσιν ὀρθὸν ἔχειν καὶ τὸ φρόνημα, καὶ λοιπὸν πείσωσι παρὰ τὰς γραφὰς

.movg. Lit. encycl. ad Epp. Lyb. Aegypt نام ppovery tous Talatpous v

....

n. 4. Cf. cont. Arian. Or. I. n. 1. Hilar. ad Constant. Aug. II, 9. Memento tamen, neminem haereticorum esse, qui se nunc non secundum scripturas praedicare ea, quibus blasphemat mentiatur. Omnes scripturas sine scripturae sensu loquuntur, et fidem sine fide praetendunt. Scripturae enim non in legendo sunt, sed in intelligendo. Vincent. (Lerin.) Heu fortassis aliquis interroget, an et haeretici divinae scripturae testimoniis utuntur. Utuntur plane, et vehementer quidem. ... Nihil unquam paene de suo proferunt, quod non etiam scripturae verbis adumbrare conentur . . . . Sed tanto magis cavendi et pertimescendi sunt, quanto occultius sub divinae legis umbraculis latitant. Commonit. XXV.

2) Clem. Str. VII, 16.

3) Aug. Quoniam duae maxime sunt illecebrae Manichaeorum, quibus decipiuntur incauti, ut eos velint habere doctores, una, cum scripturas reprehendant, vel quas male intelligunt vel quas male intelligi volunt, altera, cum vitae castae et memorabilis continentiae imaginem praeferunt. Mor. Eccl. cath. I, 1. n. 2.

einen Apostel dem andern entgegen1) und sich selber über die Apeftel). Sie berufen sich auf Schriften, die von der Kirche. nicht angenommen find 3) und die sie selber geschmiedet (Iren. I, 20. n. 1.). Und wenn sie sich mitunter auch auf Tradition berufen, so ist's nicht die öffentliche und allgemeine, in der Kirche lebendig bewahrte, sondern eine geheime, wie sie vorgeben, von den Aposteln oder den Erleuchtetern aus denselben esoterisch erhaltene und fortgepflanzte, allein in ihrer Secte fortlebende *);

1) Tert. Praescr. XXIII.

2) Iren. Semetipsum (Marcion) esse veraciorem, quam sunt hi, qui evangelium tradiderunt, apostoli, suasit discipulis suis non Evangelium, sed particulam Evangelii tradens eis. I, 27. n. 3.

3) Orig. in Matth. Comm. Ser. n. 46.

4) Iren. Cum enim ex scripturis arguuntur, in accusationem convertuntur ipsarum scripturarum, quasi non recte habeant neque sint ex auctoritate, et quia varie sunt dictae et quia non possit ex his inveniri veritas ab his, qui nesciant traditionem. Non enim per literas traditam, sed per vivam vocem; ob quam causam et Paulum dixisse, sapientiam autem loquimur inter perfectos, sapientiam autem non mundi hujus, et hanc sapientiam unusquisque eorum esse dicit, quam a semetipso adinvenerit, fictionem videlicet, ut digne secundum eos sit veritas, aliquando quidem in Valentino, aliquando autem in Marcione, aliquando in Cerintho, postea deinde in Basilide fuit, aut et in illo, qui contra disputat, qui nihil salutare loqui potuit. Unusquisque enim ipsorum omnimodo perversus, semetipsum, regulam veritatis depravans, praedicare non confunditur. Cum autem ad eam iterum traditionem, quae per successionem presbyterorum in ecclesiis custoditur, provocamus eos, adversantur traditioni, dicentes, se non solum presbyteris, sed etiam apostolis existentes sapientiores, sinceram invenisse. Apostolos enim admiscuisse ea, quae sunt legalia, salvatoris verbis, et non solum apostolos, sed etiam ipsum dominum, modo quidem a demiurgo, modo autem a medietate, interdum autem a summitate fecisse sermones: et se vere indubitate et intaminate et sincere absconditum scire mysterium, quod quidem impudentissime est blasphemare suum factorem. Evenit itaque, neque scripturis jam, neque traditioni consentire eos. Adversus tales certamen nobis est, o dilectissime, more serpentum lubricos undique effugere conantes. Quapropter undique resistendum est illis, si quos ex his retusione confundentes ad conversionem veritatis adducere possimus. Adv. Haer. III, 2. n. 1-3.