Obrázky na stránke
PDF
ePub

liges Leben1), stets innigere Vereinigung mit der Wahrheit 2) und fortwährende Reinigung mittels der Wahrheit 3) deren Wissen errungen werden muß; daß im wahren Christen fein Zweifel möglich *), daß die Zweifelei vom Teufel 3), daß welche das Zweifeln

est improbandum studium, sed ad ordinem revocandum, ut a fide incipiat, et bonis moribus nitatur pervenire quo tendit. In eo quippe, quo versatur, est virtus laboriosa, in eo vero, quod appetit, luminosa sapientia. Faust. XXII, 83.

1) Athan. Or. cont. Arian. IV. c. XXXIV. Bas. in Princ. Provv. n. 4. Hil. in Ps. XCVIII. lit. II. n. 10. Hier. Ex quo animadvertimus regnante in nobis leproso rege (II Paral. XXVI.) nos dominum in sua majestate regnantem videre non posse, nec sanctae trinitatis nosse mysteria. In Jes. VI. Chrys. Πανταχοῦ ἴδοι τις ἂν τὸν διεφθαρμένον βίον πρὸς δου γμάτων ἀκρίβειαν ἐμποδιον γινόμενον. In Ps. IV. n. 7. Bernard. in Cantic. Serm. VIII. n. 9.

2) Orig. Ορα δὲ εἰ μὴ καὶ ἄλλως ἡ γραφὴ τοὺς ἀνακεκραμένους τινι καὶ ἑνωθέντας γινώσκειν ἐκεῖνο φασιν, ᾧ ἀνεκράθησαν καὶ κεκοινωνήκασι· πρὸ δὲ τῆς τοιαύτης ἑνώσεως καὶ κοινωνίας, καν τοὺς λόγους καταλαμβάνωσι περί τινος, οὐ γινώσκουσι ἐκεῖνο. In Joan. Τ. ΧΙΧ. n. 1.

3) Aug. Quod (die Reinigung) et nihil aliud praestat, quam fides primo. Quod enim adhuc et demonstrari non potest vitiis inquinatae atque aegrotanti, quia videre nequit nisi sana, si non credat aliter se non esse visuram, operam non dat sanitati. Soliloq. I, 6. n. 12. Chrys. Ὁ κεκαθαρμένος καὶ ὑπεραναβὰς πάντα ὑλικὰ νοῦς ἵνα ἀκριβώσῃ τὴν θεωρίαν τοῦ Θεοῦ, ἐν οἷς θεωρεῖ, θεοποιεῖται. In Joan. Τ. XXXII. n. 17. Cfr. Clem. Paed. II. 12. Macar. de charitate c. ΧΙ.

4) Chrys. "Αν τὸν Θεὸν μάθωμεν, ὡς εἰδέναι χρὴ, ἂν τὸν θεὸν μάθωμεν, παρ' οὗ μαθεῖν δεῖ, παρ' αὐτοῦ τοῦ πνεύματος, οὐκέτι περὶ οὐδενὸς ἀμφισβητήσομεν. In Eph. Hom. III. n. 1. Ἔνθα γὰρ πίστις, οὐ χρεία ζητήσεως· ἔνθα μηδὲν δεῖ περιεργάζεσθαι, τί δεῖ ζητήσεως; ἡ ζήτησις τῆς πίστεως ἐστιν ἀναιρετικὴ ὁ γὰρ ζητῶν οὐδέπω εὗρεν· ὁ ζητῶν πιστεῦσαι οὐ δύναται. . . . εἰ ζητοῦμεν, οὐκ ἔστι τοῦτο πίστις· ἡ γὰρ πίστις ἀναπαύει τὸν λογισμόν. In I Tim. Hom. I. n. 2. Πιστοὶ γὰρ διὰ τοῦτο κεκλήμεθα, ἵνα ἀνενδοιάστως τοῖς λεγομένοις πιστεύωμεν, ἵνα μηδὲν ἀμφιβάλλωμεν· εἰ μὲν γὰρ ἀνθρώπινα τὰ λεγόμενα ἦν, ἐχρῆν αὐτὰ βασανίζεσθαι· εἰ δὲ Θεοῦ, τιμᾶ σθαι αὐτὰ μόνον χρὴ καὶ πιστεύεσθαι. Ibid. n. 3.

5) Chrys. Πολλὰ ἐνίησιν ὁ διάβολος ἐμπυρίζων ἡμῶν τὴν ψυχὴν, καὶ εἰς ἀμφιβολίαν ἄγων. In Eph. Hom. XXIV. n. 2.

und Widersprechen als Kunst treiben, sich daran gewöhnt haben, die Fähigkeit zum Glauben einbüßen '), und die Kraft der Wahrheit in sich und Andern durch den Schein ihrer Sophismen vernichten 2); daß, welche der profanen Philosophie eine solche Herrschaft neben und über dem Glauben vindiziren, den Glauben auf ihre Vernunft basiren zu müssen vermeinen, damit einen Gögen im Allerheiligsten aufstellen, ihre fetten Kühe von den magern aufzehren lassen 3). Den Glauben erkennen als das Element und

1) Clem. Ἐπεὶ καὶ αἱ κύλικες πρὸς πολλῶν λαμβανόμενοι τῶν ὤτων καταρυπανθεῖσαι, ἀποβάλλουσι μὲν τὰ ὦτα, πρὸς δὲ τούτοις ἀποπίπτουσαι κατάγνυνται καὶ αὐταὶ· τὸν αὐτὸν γὰρ τρόπον καὶ οἱ ταῖς πολλαῖς φλυαρίαις καταρυπάναντες τὴν ἁγνὴν τῆς πίστεως ἀκοὴν τέλος ἤδη ἐκκουρούμενοι πρὸς τὴν ἀλήθειαν, ἀχρεῖοί τε γίγνονται καὶ εἰς γῆν ἀποπίπτουσιν. Str. V, 1. Bas. in Princ. Prov. n. 7.

2) Basil. in Princip. Proverb. n. 7.

3) Greg. IX. Tacti dolore cordis intrinsecus amaritudine repleti sumus absynthii, quod sicut nostris est auribus intimatum, quidam apud vos, spiritu vanitatis ut uter distenti, positos a patribus terminos profana transferre satagunt novitate, coelestis paginae intellectum SS. Patrum studiis certis expositionum terminis limitatae, quos transgredi non solum est temerarium, sed profanum, ad doctrinam philosophicam naturalium inclinando, ad ostentationem scientiae, non profectum aliquem auditorum, ut sic videantur non Theodidacti seu theologi, sed potius Theophanti. Cum enim theologiam, secundum approbatas traditiones sanctorum, exponere debeant, et non carnalibus carnis sed deo potentibus destruere omnem altitudinem extollentem se adversus scientiam dei et captivum in obsequium Christi omnem reducere intellectum, ipsi doctrinis variis et peregrinis abducti redigunt caput in caudam et ancillae cogunt famulari reginam, videlicet documentis terrenis coeleste, quod est gratiae tribuendo naturae.... O improvidi et tardi corde in omnibus, quae divinae gratiae assertores, prophetae videlicet, evangelistae ac apostoli sunt locuti! cum natura per se quicquam ad salutem non possit, nisi gratia sit adjuta. Dicant praesumtores hujusmodi, qui doctrinam naturalem amplexantes, verborum folia et non fructus auditoribus suis apponunt, quorum mentes quasi siliquis pastae vacuae remanent et inanes, et eorum anima non potest in crassitudine delectari, eo quod sitibunda et arida aquis Syloë currentibus cum silentio non potatur: sed eis potius, quae de torrentibus philosophicis hauriuntur, de quibus dicitur: «Quo plus sunt polae, plus sitiuntur aquae, » quia satietatem non afferunt, sed anxietatem

eigenthümliches Wesen der Christen die Väter'). Daß sie mit dem Glauben, der Auctorität anfangen, deß rühmen sich die Katholiken 2), das ist der Vorwurf, welchen die Heiden den Christen +),

potius et laborem. Nonne dum ad sensum doctrinae philosophorum ignorantiam, dum sacra eloquia divinitus inspirata extortis expositionibus, imo distortis inflectunt, juxta Dagon arcam foederis collocant et adorandam in templo domini statuunt imaginem Antiochi? Et dum fidem conantur plus debito ratione astruere naturali, nonne illam reddunt quodammodo inutilem et inanem? Quoniam fides non habet meritum, cui humana fides praebet experimentum. Credit denique intellecta natura, sed fides ex sui virtute gratuita intelligentia credita comprehendit, quae audax et improba penetrat, quo naturalis nequit attingere intellectus. ... Ne igitur hujusmodi dogma temerarium et perversum ut cancer serpat et inficiat plurimos, oporteatque filios plorare Rachelem, praesentium vobis auctoritate mandamus et districte praecipimus, quatenus praedicta vesania penitus abdicata sine fermento mundanae scientiae doceatis theologicam puritatem: non adulteran es verbum dei philosophorum figmentis, ne circa altare dei videamini lucum velle contra praeceptum divinum plantare et mellis commixtione sacrificium fermentare doctrinae, in sinceritatis et veritatis azymis exhibendum: sed contenti terminis a patribus institutis, mentes auditorum vestrorum fructu coelestis eloquii saginetis, ut foliis verborum semotis limpidas aquas et puras . . hauriant de fontibus salvatoris. Epl. ad profess. theol. univ. Paris. (1. II. Epl. XX.) bei Raynald. ann. 1228. n. 29 sqq. Aehnlich in einem andern Schreiben ap. Raynald. ann. 1231. n. 48. und Joan. XXI. Epl. ad Paris. scholas. (ap. Raynald. ann. 1317. n. 15.)

1) Hier. Fides, quae proprie Christianorum est. adv. Jovin. 1. I. 2) Aug. Unde illud exoritur, quod ab initio satagimus, nihil in ecclesia catholica salubrius fieri, quam ut rationem praecedat auctoritas. Mor. Eccl. cath. 1, 28. n. 47. Chrys. Πιστεύειν ἔμαθον ἀδελφοὶ, οὐ που λυπραγμονεύειν· ἀνάγνωθι σου τὴν ὁμολογίαν αἱρετικὲ τὴν ἐν τῷ κρυπτῷ καὶ φοβερῷ μυστηρίῳ συμφωνηθεῖσαν· ὅτε προσῆλθες βαπτισθῆναι, τί εἶπες ; ζητῶν, πολυπραγμόνειαν ἐρευνῶν, ἤ πιστεύων . . . . εἴγε κατηξιῶσαι τοιαῦτα φρονῶν καὶ παρεσπονδήσας τὰς συνθήκας καὶ ἐπὶ μὲν τῶν φοβερῶν καὶ φρικτῶν μυστηρίων γενόμενος περιγραφεὶς τὴν πίστιν καὶ προςφέρεις ζήτησιν ἀλλ' ὅρα τί φησιν ὁ ἔχθρος τῆς ἀληθείας" μὴ γὰρ ἀργῶς ἡμῖν Θεὸς δέδωκεν λογισμούς; μὴ γὰρ ἁπλῶς εἰλήφαμεν τοῦ νοῦ τὸ κριτήριον ; δεῖ καὶ λογι σμοῖς ἐρευνῶν τὴν πίστιν καὶ μὴ ἀνεξέταστοι εἶναι τὴν εὐσεβείαν· καλῶς ἀλλὰ τῆς ἐξετάσεως ὅρον εἶναι διὰ τα θεῖα λόγια καὶ τοὺς παρ ̓ αὐτοῦ ἡμῖν

[ocr errors]

die Häretiker den Katholiken') machten, und dagegen ihr freies und vernünftiges Denken rühmten, bei all dem, daß sie nur auf die möglichst schlechte und falsche Weise glaubten, einer schlechten Auctorität menschlicher Meinungen und Schulen, sich ergaben 2), freie Prüfung zu hindern, und freies Handeln nach dem Resultate unbefangener Betrachtung auf alle Weise unmöglich zu machen und zu rächen bedacht waren. Dagegen bemerken die Väter von dem Glauben der Christen, daß er nichts weniger denn blind sey, denn

δοθέντας τῆς εὐσεβείας κανόνας· σὺ δὲ τοὺς κανόνας ὑπερβαίνων οὐ στοι χεῖς ταῖς θεοπνεύσταις γραφαῖς, ἀλλὰ πολυπραγμονεῖς τὰ θεῖα καὶ βιάζει τὴν ἀλήθειαν. In Matth. XXI. 23. (in Cot. Mon. E. Gr. III. p. 130.)

+) Clem. Πίστις, ἣν διαβάλλουσι κενὴν καὶ βάρβαρον νομίζοντες ἔλληνες, πρόληψις ἑκούσιος ἐστι. Strom, I, 2. Orig. Cels. I, 10, 1V, 54. Eus. P. E. I, 1. D. E. I, 1. Theod. Gr. affect. cur. disput. I. Cfr. Galen. diff. puls. II, 4.

1) Aug. Catholicam maxime criminantur (Haeretici), quod illis, qui ad eam veniunt, praecipitur ut credant, se autem non jugum credendi imponere, sed docendi fontem aperire gloriantur. Util. cred. c. IX. n. 21. Chrys. Λέγουσιν οὖν τινες τῶν ἀντιπιπτόντων τῇ πίστει ὅτι τὸ ἀλόγι στον αὐτῆς βλαβερὸν καν μὴ ἐξητασμένος λογισμός συνημμένος ᾖ τῇ πίστει, οὐδαμοῦ κέρδος φέρει τῷ πιστεύοντι πόθεν γὰρ φησὶν ἐξετάσαι βούλει τῆς πίστεως τὴν φύσιν; Θέλεις ἄνωθεν ἐξ αὐτῆς, φησὶν, τῆς δημιουργίας; ζήτη σον ὃν λέγετε πρωτόπλαστον· εὑρίσκω ἀπὸ πίστεως πεσόντα· βλέπε τοῦ πονηροῦ δαίμονος τὰ ῥήματα, τοῦ πάντα τολμῶντος ραδίως ἐπιχειρεῖν, οἷα τολμᾷ, οἷα φθέγγεται, οἷα προστείνει . . . . ἐπίστευσεν τῷ ὄφει, πιστεύσας ἀπώλετο· ἀρχὴ οὖν τῶν κακῶν πίστις. In Matth. ΧΧΙ, 23.

2) Orig. 'Excivol de Toûto (daß sie glauben ohne Untersuchung) un ὁμολογοῦντες, τοῖς ἔργοις αὐτὸ ποιοῦσι· τίς γὰρ προτραπεὶς ἐπὶ φιλοσοφίαν καὶ ἀποκληρωτικῶς ἐπί τινα αἵρεσιν ἑαυτὸν φιλοσόφων ρίψας ἢ τῷ εὐπορη κέναι τοιοῦδε διδασκάλου ἄλλως ἐπὶ τοῦτο ἔρχεται, ἢ τὴν αἵρεσιν ἐκείνην κρείττονα εἶναι; οὐ γὰρ περιμείνας ἀκοῦσαι τοὺς πάντων φιλοσόφων λόγους καὶ τῶν διαφόρων αἱρέσεων καὶ τὴν ἀνατροπὴν μὲν τῶνδε, κατασκευὴν δὲ ἑτέρων, οὕτως αἱρεῖται ἤτοι Στοικὸς ἤ Πλατωνικώς κ. τ. λ. Cels. I, 10. Theod. erinnert, wie bei den Pythagoräern das avròs ëpa Alles entschied. Gr. affect. cur. disput. I. (cfr. Cic. Nat. deor. I, 5. Quintil. inst. or. XI, 1.) Hier. Qui (haeretici) tantum sibi assumant auctoritatem, ut seu dextera doceant, seu sinistra, id est sive bona sive mala, nolint discipulos discutere, sed se praecessores sequi. In Jes. c. ΧΧΧ.

wer dem Logos glaubt, weiß, daß die Sache wahr ist (Clem. Str. II, 4.). Dieser anerkannten Priorität des Glaubens haben die Alten auch constant in der Praxis gehuldigt. Allen ihren Untersuchungen und Erpositionen ward immer die Tradition zum Grund gelegt, und Viele lassen das Bekenntniß ihrer Anhänglichkeit an den tradirten Glauben vorausgehen '), und wer nicht auf dem apoftolischen Grund blieb, dem weissagten sie den Untergang 2). Wenn nun auf dem christlichen Gebiete und nach dem kirchlichen Standpuncte das, was durchaus neu und ganz eigenthümlich dem Alterthum und der Allgemeinheit fremd und zuwider ist, für falsch und verkehrt gehalten werden darf und muß, so kann. Niemand auch nur einen Augenblick darüber zweifelhaft seyn, ob er der Zweifelsmethode huldigen, oder aber auf das entschiedenste sie perhorresciren müsse 3).

2) Die Methode des Zweifels ist das ärgste uɛDodećɛiv was es geben kann *); eine Sünde gegen das Object, welches in seinem Recht auf unsern Glauben suspendirt, als für uns nicht eristirend erflärt wird, gegen die Auctorität Chrifti, der Apostel und der Kirche, deren Eristenz und Charakter man in Zweifel stellt, denen man seine eigene private Vernunft an die Seite und zum Gerichte vorsezt, gegen Gott, da man sein Werk im Menschen +), den

1) Iren. adv. Haer. I, 10. n. 1. Orig. Princip. praef. Tert. veland. virg. c. I. Praescr. c. XIII.

2) Bas. in Jes. c. I. n. 19.

3) Was Descartes anbelangt, so hat er auf das Bestimmteßte erklärt, daß sein methodischer Zweifel fich durchaus nicht auf geoffenbarte Lehren und Sittengebote erstrecken solle, und von dem Glauben an Gott bekannt, daß derselbe die erfte wesentlichste Vorausseßung alles vernünftigen Denkens sey, daß also Diejenigen, welche wir hier bekämpfen, ihn nicht zu den ihrigen rechnen können. Uebrigens ist leider nur zu wahr, daß sehr Viele in Descartes das starke gläubige Element absichtlich oder nicht absichtlich übersehen, und dagegen das skeptische um so fleißiger ausgebildet, auch über die von ihm als heilig und unverleßlich erklärten Gränzen ausgedehnt haben.

4) Μεθοδεῦσαι ἐστι τὸ ἀπατῆσαι, καὶ διὰ μεχανῆς ἑλεῖν, ὅπερ καὶ ἐπὶ τῶν τεχνῶν γίνεται καὶ ἐν τοῖς λόγοις, καὶ ἐν ἐργοῖς καὶ ἐν παλαίσμασιν ini tŵv napayóvtwv hus. Chrys. in Eph. Hom, XXII. n. 3.

« PredošláPokračovať »