Obrázky na stránke
PDF
ePub

werden, daß man auch (Gen. I, 1.) in □me, mit dem Singular X, einen Refler des Geheimnisses gefunden hat 1).

Auch in den Büchern der Propheten find Spuren des Trinitätsgeheimnisses zu finden, z. B. bei Jesajah, wo Jehovah fragt: ,,wen werde ich senden und wer wird uns gehen" (VI, 7. Cfr. XLI, 21.), ferner, wo Jehovah sich als von Jehovah und dessen Geiste gesandt darstellt 2), und wiederum, obwohl nicht so klar, wo Jehovah als Schöpfer und Herrscher Israels in der mehrfachen Zahl bezeichnet wird '), und wo Gott sich als fruchtbaren charakterifirt *). Weiter hat man dessen Anklang in Michäas V, 5. 3), und Ps. XXXIII, 6.6), endlich in dem ternarischen Lobpreis) und

mit

1) So Abael. epit. theol. christ. c. IX. Uebrigens ficht dem Plural des Adjectivs Deut. V, 23. Jos. XXIV, 19, I Sam. XVII, 26. 36. Jerem. X, 10. XXIII, 36. Psalm. LVIII, 12. eben so mit dem Plural des Zeitworts Gen. XX, 13. XXXIV, 7. II Sam. VII, 23., wofür in der Parallele I Chron. XVII, 21. die einfache Zahl. I Regg. XX, 10. fteht mit dem Plural des Zeitworts, worüber man jedoch sagen könnte, daß hier ein Ungläubiger redend eingeführt ist.

2) Jes. XLVIII, 12. Audi me Jacob et Israel, quem ego voco: Ego ipse, ego primus et ego novissimus. 16. accedite ad me, et audite hoc, non a principio in abscondito locutus sum; ex tempore, antequam fieret, ibi eram, et nunc dominus Deus misit me, et spiritus ejus.

.8 .Jes. LIV בעליך עשיך יהוה צבאות שמו (3

4) Jes. LXIX, 9. Numquid ego, qui alios parere facio, ipse non pariam ? dicit Dominus; si ego, qui generationem caeteris tribuo, sterilis ero? ait Dominus Deus tuus. Athan. adv. Ari. II. n. 2.

5) Suscitabimus super eum septem pastores, wozu Hier. (h. 1.) suscitabimus autem ego et filius meus, et spiritus sanctus juxta illud, quod in Genesi scriptum est: faciamus hominem ad imaginem et similitudinem nostram.

6) Ps. XXXIII, (Vulg.) 6. Verbo Domini coeli firmati sunt, et spiritu oris ejus omnis virtus eorum. Cfr. Eus. Bas. h. 1. Theod. graec. affect. cur. disp. II.

7) Jes. VI, 3. Sanctus, sanctus, sanctus Dominus Deus exercituum (Vgl. Hier. Orig. h. 1. Athan. hom. in illud: omnia mihi. Theod. graec. affect. cur. disp. II.), worin aber nur eine den Superlativ der Heiligkeit ausdrückende Repetition enthalten ist. Vgl. die emphatischen Repetitionen Jer. VII, 4. Templum Demini, templum Domini, templum Domini est.

Segen '), in der ternaren Nennung Gottes 2) finden zu dürfen geglaubt.

-

V. Den immerlebenden Glauben der Kirche an das Geheimniß der Dreieinheit bekunden 1) der Ritus der Taufe, als welche nach dem Befehle Christi auf den Namen des Vaters, des Sohnes und des heiligen Geistes3) -früher auch mit dreimaliger Untertauchung ertheilt zu werden pflegte, weshalb die Väter im Kampfe gegen die Antitrinitarier sich constant hierauf als den augenfälligsten Beweis des Glaubens der Kirche an dieses Geheimniß berufen *); wie Julian andererseits die Anschuldigung eines neuen Polytheismus gegen die Christen hierauf gründen zu können glaubte. 2) Der alte dorologische Gebetsschluß: Ehre sey dem Vater durch den Sohn im heiligen Geiste, oder, wie er auch lautete, Ehre sey dem Vater und dem Sohne und dem heiligen

XXII, 29. Terra, terra, terra, audi vocem Domini. XXXII, 17. Heu, heu, heu, Domine Deus. XXIV, 18. 19. Ps. XCIII, 3. XCVI, 7. 8. CIII, 20 sq. etc.

.Jes .עוה עוה עוה אשימה .32 .Ez. XXI

25.

1) Num. VI, 24. Benedicat tibi Dominus et custodiat te. Ostendat Dominus faciem suam tibi et misereatur tui. 26. convertat Dominus vultum suum ad te, et det tibi pacem. Ps. LXVI, (Vulg.) 7. 8. Benedicat nos Deus, Deus noster, benedicat nos Deus. Cfr. Abael. epit. theol. christ. c. X.

2) Jerem. XXIII, 36 Pervertistis verba Dei viventis, Domini exercituum, Dei nostri. Cfr. Hier. h. 1.

3) Justin. Apol. I, 61. 4) Tert. Prax. c. XXVI. Hil. Trin. II, 1. 5. XII, 57. Ath. ad Serap. Epl. I. n. 11. 30. II. n. 6. 7. IV. n. 12. de fide c. IV. contr. Ari. or. II. n. 41. Bas. de Sp. S. c. X. Greg. Nyss. de Sp. S. in Maj. Coll. VIII, II. p. 21. cont. Eun. or. XI. (p. 706. T. II. Mor.) Greg. Naz. or. XIV. XV. arcan. carm. III, 47. Amphil. Epl. Synod. Didym. Alex. de Sp. S. n. XXIII. XXIV. LXVIII. Epiph. Haer. XX. n. 3. Ancor. VIII. XX. n. 3. 4. Ambr. de myst. c. V. n. 28. Aug. cont. Maximin. Arian. II, 13. n. 2. Fulgent. pro fid. cath. adv. Pintam. Epp. Arian. c. VIII. Severian. Gabal, de mund. creat. or. V. n. 2. Cyr. Alex. de trin. capitul. XX. de rect. fide ad regin. II, 82. Epl. XLVI. in S. Symbol. T. VI. P. II. p. 189. ed. Aub. de trin. dial. II. T. V. p. 422. Aub.

Tert. Praesc. XX. Cyp. Ep. LXXIII.

Ephr. adv. Scrut. LIX.
Chrys. in I Cor. Hom.

Geifte'); eben so die andere dorologische Formel: Chriftus, welchem mit dem Vater und dem heiligen Geifte die Ehre in Ewigfeit 2). 3) Das dreimalige Gebet der ältesten Kirchen 3). 4) Das apostolische Symbolum in seinen ältesten Gestaltungen. 5) Die

1) Justin. Καὶ οὗτος (ὁ προεστώς) λαβών (δις εκφατίλίφen Gle= mente) αἶνον καὶ δόξαν τῷ πατρὶ τῶν ὅλων διὰ τοῦ ὀνόματος τοῦ υἱοῦ καὶ τοῦ πνεύματος ἁγίου ἀναπέμπει. Apol. I. n. LXV. Ἐπὶ πᾶσι δὲ, οἷς προφερόμεθα, εὐλογοῦμεν τὸν ποιήτην τῶν πάντων διὰ τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, καὶ διὰ πνεύματος τοῦ ἁγίου. ibid. n. LXVII. Can. apost. XXXIV. Δοξασθήσεται ὁ θεὸς διὰ κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ, καὶ ὁ πατὴρ διὰ κυρίου ἐν ἁγίῳ πνεύματι· ὁ πατὴρ καὶ ὁ υἱὸς, καὶ τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον. Eben fo δις Const. apl. VIII, 5-12. in ben Gebeten; in ber Messe selbst aber steht das wiederholte xai, desgleichen in den Ordinationsformeln VIII, 18–22.

[ocr errors]

2) Polye. Κύριε ὁ Θεὸς ὁ παντοπράτωρ, ὁ τοῦ ἀγαπητοῦ καὶ εὐλογη τοῦ παιδός σου Ἰησοῦ Χριστοῦ πατὴρ αἰνῶ σε, εὐλογῶ σε, δοξάζω σε σὺν τῷ αἰωνίῳ καὶ ἐπουρανίῳ Ἰησοῦ Χριστῷ, ἀγαπητῷ σου παιδί, μεθ' οὗ σοι καὶ πνεύματι ἁγίῳ ἡ δόξα καὶ νῦν καὶ εἰς τοὺς μέλλοντας αἰῶνας. So der Martyrer auf dem Scheiterhaufen. Smyrn. Eccl. Epl. de Martyr. S. Polyc. n. XIV. Ibid. n. XXII. spricht die Smyrnenfische Kirche selbst: Μεθ' οὗ (Χριστοῦ) δόξα τῷ θεῷ καὶ πατρὶ, καὶ ἁγίῳ πνεύματι, unb n. ΧΧΙV. ᾧ (Χριστῷ ἡ δόξα σύν πατρὶ καὶ ἁγίῳ πνεύματι εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Das Martyrium des heil. 3gnatius schließt (n. VII.): ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ κυρίῳ ἡμῶν, δι' οὗ μεθ ̓ οὗ τῷ πατρὶ ἡ δόξα καὶ τὸ κράτος σὺν τῷ ἁγίῳ πνεύματι εἰς αἰῶνας. Act. MM. S. Felicit. n. 3. Qui (Christus) cum patre et spiritu sancto vivit et regnat in saecula saeculorum. Eben so die Passio S. Symphor. (180.) n. VIII., die Act, procons. MM. Scyllit. (200.) n. V. etc.

3) Clem. Τὰς τῶν ὡρῶν διανομὰς τριχῇ διεσταμένας καὶ ταῖς ἴσαις εὐχαῖς τετιμημένας ἴσασιν οἱ γνωρίζοντες τὴν μακαρίαν τῶν ἁγίων τρίαδα μονῶν. Str. VII, 7 Cyp. In orationibus vero celebrandis invenimus observasse cum Daniele tres pueros in fide fortes et in captivitate victores horam tertiam, sextam, nonam, sacramento scilicet trinitatis, quae in novissimis temporibus manifestari oportebat. Nam et prima hora in tertiam veniens consummatum numerum trinitatis ostendit. Itemque ad sextam quarta procedens declarat alteram trinitatem, et quando a septima nona completur, per ternas horas trinitas perfecta numeratur. De orat.

Bekenntnisse der ersten Martyrer 1), die für kein bloses Philosophumenon oder Theologumenon, sondern für den Kirchenglauben starben. 6) Die Zeugnisse der ältesten Väter und Lehrer, wie eines Clemens von Rom2), Ignatius von Antiochia 3), Justin *),

....

1) Vincent. (304.) Dominum enim Christum confiteor, filium altissimi patris unici unicum, ipsum cum patre et spiritu sancto unum solum deum esse profiteor. (Pass. S. Vincent. n. V.) Afra (304.) Domine Jesu Christe . . . . tibi offero sacrificium meum, qui cum patre et spiritu sancto vivis et regnas deus in saecula saeculorum. (Pass. S. Afr. n. III.) Julitta. (303.) Benedicat spiritus meus patrem tuum omnium conservatorem ac universorum opificem, sanctumque spiritum in saeculum. Amen. (Epl. Theod. Epp. de martyrio S. Cyrici ac matris ejus Julittae. n. IV.)

2) Ζῇ ὁ Θεὸς καὶ ὁ κύριος Ἰησοῦς Χριστός, καὶ τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον. ap. Basil. de Sp. S. c. XXIX. n. 72. Οὐχὶ ἕνα θεὸν ἔχομεν, καὶ ἕνα Χριστὸν, καὶ ἔν πνεῦμα τῆς χάριτος τὸ ἐκχυθὲν ἐφ' ἡμᾶς; Ι Cor. XLVI.

3) Σπουδάζετε οὖν βεβαιωθῆναι ἐν τοῖς δόγμασι τοῦ κυρίου καὶ τῶν ἀποστόλων, ἵνα πάντα, ὅσα ποιῆτε, κατευοδωθῆτε σαρκὶ καὶ πνεύματι, πίστει καὶ ἀγάπῃ, ἐν υἱῷ καὶ πατρὶ καὶ πνεύματι ἁγίῳ... ὑποτάγητε τῷ ἐπισκόπῳ καὶ ἀλλήλοις, ὡς Ἰησοῦς Χριστὸς τῷ πατρὶ κατὰ σαρκα, καὶ οἱ ἀπόσολαι τῷ Χριστῷ, καὶ τῷ πατρὶ, καὶ τῷ πνεύματι. ad Magn. n. XIII. Die Gläubis gen follen bie 3rrichter niφt bören: ὡς ὄντες λίθοι ναοῦ πατρὸς ἀναφερό μενοι εἰς τὰ ὕψη διὰ τῆς μηχανῆς Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὅ ἐστι σταυρός, σχοινίῳ χρώμενοι τῷ πνεύματι ἁγίῳ. Eph. n. IX. Εἰ γὰρ ἤδεις, ὅτι θεοῦ υἱὸς ἦν, ἐγίνωσκες ὅτι τεσσαράκοντα ἡμέρας ἀνενδεὶς ποιήσας τὸ φθαρτόν σῶμα, καὶ εἰς τὸ διηνεκὲς ἡδύνατο τοῦτο ποιῆσαι· διὰ τί οὖν πεινᾷ ; ἵνα δείξῃ, ὅτι ἀληθῶς ἀνέλαβε σῶμα ὁμοιοπαθὲς ἀνθρώποις. διὰ μὲν γὰρ τοῦ πρώτου ἔδειξεν ὅτι θεὸς, διὰ δὲ τοῦ δευτέρου, ὅτι καὶ ἀνθρωπος. Epl. ad Tarsens. fragm. ap. Anast. (Presb.) antiquorum PP. doctrina de incarn. c. XIV.

4) Υἱὸν αὐτοῦ τοῦ ὄντως θεοῦ μαθόντες (Ἰησοῦν Χριστόν) καὶ ἐν δευτέρα χώρα ἔχοντες· πνεῦμά τε προφητικὸν ἐν τρίτῃ τάξει, ὅτι μετὰ λόγου τιμῶμεν, ἀποδείξομεν. Apol. I. n. XIII. Den Berwurf bes Mtheismus und der Cultlosigkeit zu beseitigen, bekennt er, fie verehren die Gößen nicht, ἀλλὰ ἐκείνον πατέρα τε καὶ τὸν παρ' αὐτοῦ υἱὸν ἐλθόντα, καὶ διδάξαντα ἡμᾶς ταῦτα, καὶ τὸν τῶν ἄλλων ἑπομένων καὶ ἐξομοιουμένων ἀγαθῶν ἀγγέλων στράτου, πνεῦμά τε τὸ προφητικόν σεβόμεθα, καὶ προσκυνοῦμεν λόγῳ καὶ ἀληθείᾳ τιμῶτες. Ibid. n. VI.

Frenäus 1), Athenagoras 2), Theophilus von Antiochia 3), Tertullian), wie ungelenk und fast tritheistisch klingend bisweilen

1) Ecclesia per universum orbem usque ad fines terrae seminata accipit eam fidem, quae est in unum Deum patrem et filium et spiritum sanctum. Adv. Haer. I, 10. n. 1. Progenies et figuratio sua (dei) id est filius et spiritus sanctus. IV, 7. n. 4.

2) Τὸ μὲν οὖν ἄθεοι μὴ εἶναι ἕνα τὸν ἀγέννητον, ὑφ ̓ οὗ γεγέννηται τὸ πᾶν διὰ τοῦ αὐτοῦ λόγου καὶ διακεκόσμηται καὶ συγκρατεῖται, Θεὸν ἄγον τες, ἱκανῶς μοι δέδεικται. νοοῦμεν γὰρ καὶ υἱὸν τοῦ Θεοῦ

καίτοι

καὶ αὐτὸ τὸ ἐνεργοῦν τοῖς ἐκφωνοῦσι προφητικῶς ἅγιον πνεῦμα, απόρροια εἶναι φάμεν τοῦ Θεοῦ, ἀπόῤῥεον καὶ ἐπαναφερόμενον ὡς ἀκτῖνα ἡλίου. τίς οὖν οὐκ ἂν ἀπορήσαι, λέγοντας θεὸν πατέρα καὶ υἱὸν Θεὸν καὶ πνεῦμα ἅγιον, δεικνύντας αὐτῶν καὶ ἐν τῇ ἑνώσει δύναμιν, καὶ τὴν ἐν τῇ τάξει διαίρεσιν, ἀκούσας ἀθέους καλουμένους. leg. n. Χ. unb: ὡς γὰρ Θεόν φάμεν καὶ υἱὸν, τὸν λόγον αὐτοῦ καὶ πνεῦπα ἅγιον, ἐνούμενα μὲν κατὰ δύο ναμιν, τὸν πατέρα, τὸν υἱὸν, τὸ πνεῦμα, ὅτι νοῦς, λόγος, σοφία, υἱὸς τοῦ πατρός, καὶ ἀποῤῥοια, ὡς φῶς ἀπὸ πυρὸς, τὸ πνεῦμα, pauptbefireben ber Chriften ift: Θεὸν καὶ τὸν παρ ̓ αὐτοῦ λόγον εἰδέναι, τίς ἡ τοῦ παιδὸς πρὸς τὸν πατέρα ἑνότης, καὶ ἡ τοῦ πατρὸς πρὸς τὸν υἱὸν κοινωνία, τί τὸ πνεῦμα, τίς ἡ τοσούτων ἔνωσις, καὶ διαίρεσις ἐνουμένων τοῦ πνεύματος, τοῦ παιδὸς, τοῦ πατρὸς. n. ΧΙ.

n. XXIV. Das

3) Ἔχων οὖν ὁ Θεὸς τὸν ἑαυτοῦ λόγον ἐνδιάθετον ἐν τοῖς ἰδίοις σπλάγχνοις, ἐγέννησεν αὐτὸν μετὰ τῆς ἑαυτοῦ σοφίας (ber heilige Geift), ἐρευξάμενος πρὸ τῶν ὅλων. 3n ber Belt war anfange nur: σοφία ἡ ἐν αὐτῷ (κόσμῳ) οὖσα ἡ τοῦ Θεοῦ, καὶ ὁ λόγος ὁ ἅγιος αὐτοῦ, ὁ καὶ συμπαρὼν αὐτῷ...... αἱ τρεῖς ἡμέραι πρὸ τῶν φωστήρων γεγονυῖαι τύποι εἰσὶ τῆς τριάδος, τοῦ Θεοῦ, καὶ τοῦ λόγου αὐτοῦ, καὶ τῆς σοφίας αὐτοῦ. Ad Autol. II. n. XV.

4) Trinitas unius divinitatis pater et filius et spiritus sanctus. Prax. c. XXI. Unicum Deum non alias putat credendum (Praxeas), quam si ipsum eundemque et patrem et filium et spiritum sanctum dicat, quasi non sic quoque unus sit omnia, dum ex uno omnia per substantiae scilicet unitatem, et nihilominus custodiatur oeconomiae sacramentum, quae unitatem disponit, tres dirigens patrem et filium et spiritum sanctum, tres autem non statu, sed gradu, nec substantia, sed forma, nec potestate, sed specie unius potestatis, quia unus deus, ex quo et gradus isti, et formae et species in nomen patris et filii et spiritus sancti deputantur. Prax. II. Unitas ex semetipsa derivans trinitatem. Adv. Prax. c. III. Sohn und Geist find consortes substantiae patris, die Engel dagegen a substantia

« PredošláPokračovať »