Obrázky na stránke
PDF
ePub

§. 4. Verhältniß des Geistes zu Vater und Sohn.

Der Geist geht vom Vater aus 1), wird darum Geist des Vaters2) genannt, als Verheißung des Vaters3) und als von ihm gesandt) dargestellt. Er geht vom Vater nicht in Weise der Generation *) aus; denn dieser Ausgang wird nirgends Generation, der Geist nie Sohn, die zweite Person hingegen schlechthin Sohn und der Eingeborene genannt; sondern er geht von ihm aus in einer uns unbekannten ®), nicht näher zu charakterisirenden, oder eben mit Ausgang '), oder aber Spiration schlechtweg zu bezeichnenden Weise.

Dann яvεüμa Geoй I Joan.
I Cor. II, 12.

1) Joan. XV, 26. Qui a patre procedit. 2) Matth. X, 20. Cf. Rom. VIII, 11. IV. 13. I Cor. II, 10. 11. пvεйμa èx Jεo 3) Luc. XXIV, 49. Ego mitto promissum patris mei in vos. Act. I, 4. 4) Joan. XV, 26. Quem ego mittam vobis a patre, spiritum veritatis, qui a patre procedit. XIV, 16. Ego rogobo patrem, et alium paraclitum dabit vobis. 26.

5) Bas. Sp. S. c. XVIII. n. 46. Greg. Naz. or. XXVI. Greg. Naz. ἀφίσταται πάλιν (bet Gohn vom 5. Geife ) ἐν τῷ ἰδιάζοντι ἐν τῷ μήτε μονογενῶς ἐκ τοῦ πατρὸς ὑποστῆναι καὶ ἐν τῷ δι' αὐτοῦ τοῦ υἱοῦ πεφηνέναι. adv. Eunom. I. I. p. 343. Tom. II. Mor.

β) πρόοδος ἄρρητος Greg. Νaz. or. XXXII. Bas. c. Sabell. Ar. Anom. n. 7. Epiph. Haer. LXIX. n. XVIII. Der Unterschied von Generation und Procession unbekannt Didym. trin. I, 9. II, 1. Cyr. trin. c. IX. Joan. Dam. Orth. fid. I, 8.

7) ixnópεvoi Clem. (Rom.) fragm. (Gall. I, 44.) Eulog. Alex. fragm. (Mai. VII. p. 19.) рóodos Greg. Naz. or. XXIX. Der Geist heißt tò SZTOрEUTÒν Greg. Naz. or. XXI. Caesar. dial. I. resp. ad interr. III. ἐκπόρευμα τοῦ πατρὸς Athan. exp. id. n. 4. προελθεῖν Bas. Sp. S. c. XVIII. n. 46. Epl. XXXVIII. n. 4. LII. n. 4. c. Sabell. Ari. Anom. n. 7. Didym. Alex. (2les ift aus Bott) ἀλλ ̓ οὐ γεννητῶς, ὡς ὁ υἱὸς, οὐδ ̓ ἐκπορευτικῶς καθὰ τὸ πνεῦμα τοῦ θεοῦ. de trin. I. 9. άμφω αἱ ὑποστά σεις ἐξ αὐτοῦ (bem Bater) κατὰ φύσιν συμφυῶς εἰσὶν, ἡ μὲν τοῦ υἱοῦ γεν νητικῶς, ἡ δὲ τοῦ πνεύματος αὐτοῦ ἐκπορευτικῶς. trin. I, 35. Cyr. γεγέ νηται μὲν γὰρ ὁ υἱὸς ἐκ τοῦ πατρὸς .... ἐκπορεύεται τε καὶ τὸ πνεῦμα. adv. Jul. I. ἅγιον δὲ τὸ πνεῦμα προςερεῖς τὸ ἐκ τοῦ πατρὸς δι' υἱοῦ προχεόμενον φυσικῶς καὶ καθάπερ ἐν τύπῳ τῆς ἐκ στόματος διεκπνοῆς· trin. dial. II. Tom. V. p. 423. Aub. Anast. (Antioch.) èxπopevtǹ úñóKlee's Dogmatit. II. Dritte Xuf.

12

Aber auch vom Sohne geht der Geist aus; denn

1. Nur in Bezug auf diesen Ausgang kann verstanden werden, was Christus sagt: „Er wird mich verherrlichen, weil er von dem Meinigen empfangen wird" (Joan. XVI, 14. cf. 15.). Wie der Sohn von dem Vater empfängt, von ihm hört, ihn sieht und verherrlicht, so empfängt und hört der Geist von dem Sohne in seinem ewigen Ausgange von demselben und verherrlicht ihn in der Creatur. Daß der Sohn den Geist in die Welt gesandt 1) und ihn den Einzelnen schenkt 2), daß der Vater denselben in des Sohnes Namen sendet3), hat eben des Geistes Hervorgehen aus dem Sohne zum Grunde. So hat man auch in der Anhauchung der Jünger durch den Sohn (Joan. XX.) *) einen Beweis und Refler dieses Ausgangs gefunden.

2. Die Apostel heißen die dritte Person Geist des Sohnes (Gal. IV, 6.), Geist Christi°), und sagen bald, daß der Geist durch Christus (Tit. III, 6.), und bald, daß er von Christus (Act. II, 33.) über alle ausgegossen worden.

3. Den Ausgang des Geistes auch von dem Sohne haben die Väter bald indireet bekannt, da sie ihn Geist des Sohnes nennen "), als den vom Sohne empfangenden †) und zu empfan

OTROLS. De illo quod ad imag. dei. etc. (Mai. IX. p. 619.) Joan. Dam. ἐνυπόστατον ἐκπόρευμα καὶ πρόβλημα. Epl. de Trisag. c. XXVIII.

1) Luc. XXIV, 49. Joan. XV, 26. XVI, 7.

2) Joan. IV, 10. 13. 14. Cf. VII, 38. 39.

3) Joan. XIV, 26. Quem mittet pater in nomine meo.

4) Aug. C. D. XIII, 24. n. 3. Cyr. Alex. in Joan, XIV, 17. Abael. epit. theol. Christ. c. XVII.

5) Rom. VIII, 9. II Cor. III, 17. Phil. I, 20. I Pet. 1, 21.

6) Ath. c. Ar. or. I. n. 49. 50. Bas. Epl. XXXVIII. n. 4. Ephr. Par. ad poenit. XXII. T. III. p. 455. ed. Syr. Par. XXXVII. ibid. p. 492. Greg. Nyss. τὸ δὲ ἅγιον πνεῦμα καὶ ἐκ τοῦ πατρὸς λέγεται καὶ τοῦ υἱοῦ εἶναι μαρτυρεῖται. εἰ γάρ τις τὸ πνεῦμα τοῦ Χριστοῦ οὐκ ἔχει, οὗτος οὐκ ἐστιν αὐτοῦ, φησὶν ἡ ἁγία γραφὴ. οὐκοῦν τὸ μὲν πνεῦμα τὸ ἐκ τοῦ Θεοῦ ὄν, καὶ Χριστοῦ πνεῦμα ἐστὶν. In orat. domin. in antiqq. PP. doctrin. de incarn. verb. c. I. in Mai. Coll. T. VII. p. 6. Aug. Deum, verbumque, et utriusque spiritum. Gen. lit. VIII, 19. n. 38. de Praed.

genden '), von dem Sohne getragenen3), in dem Sohne ruhenden ) und als Bild des Sohnes bezeichnen *), bald direct, da sie den Geist entweder aus dem oder durch den Sohn ausgehen lassen. So Tertullian ), Origenes "), Athanasius 7), Hilarius von

VIII. n. 13. Cyr. ἐκπορεύεται δὲ καὶ τὸ πνεῦμα ἴδιον ἂν τοῦ Θεοῦ καὶ πατρός, καὶ ὁμοίως τοῦ υἱοῦ. c. Jul. 1. I. (cfr. Joan. XIV. 16. 17.)

+) Greg Nyss. ἐκ πατρὸς ἐκπορευόμενον, ἐκ τοῦ υἱοῦ λαμβανόμενον. De Sp. S. in Mai. VIII, II. p. 15. Epiph. ἐκ τοῦ πατρὸς ἐκπορευόμενου καὶ τοῦ υἱοῦ λαμβανόμενον. Haer. LXIX. n. 18. 52. LXVII. n. 7. LXXIV. n. 10. Ancor. VI. LXXIII LXXVII. Jacob. Sarug. in Assem. Biblioth. Orient. c. XXVII. T. I. p. 302.

1) Germin. Et in spiritum sanctum, id est paraclitum, qui nobis a deo patre per filium datus est. Epl. adv. Arian. (ap. Hil. op. hist. fragm. XIII.)

[ocr errors]

2) Dion. Alex. ἅγιον πνεῦμα προςέθηκα, ἀλλ ̓ ἅμα καὶ πόθεν καὶ διὰ τίνος ἧκεν, ἐφήρμοσα . . . οἱ δὲ οὐκ ἴσασιν ὅτι μήτε ἀπαλλοτρίωται πατὴρ υἱοῦ, ἡ πατὴρ, προκαταρκτικὸν γὰρ ἐστι τῆς συναφείας τὸ ὄνομα, οὔτε ὁ υἱὸς ἀπῴκισται τοῦ πατρὸς . ἐν δὲ ταῖς χερσὶν αὐτῶν ἐστι τὸ πνεῦμα, μήτε τοῦ πέμποντος, μήτε τοῦ φέροντος δυνάμενον στερεῖσθαι. lib. II. ad Dion. Rom. (ap. Athan. sent. Dion. n. 17.) Ath. τὸ δὲ ἅγιον πνεῦμα ἐκε πόρευμα ἂν τοῦ πατρὸς ἀεὶ ἔστι ἐν ταῖς χερσὶν τοῦ πέμποντος πατρὸς καὶ τοῦ φέροντος υἱοῦ, δι ̓ οὗ ἐπλήρωσε τὰ πάντα. expos. fid. n. 4.

3) (Pseudo) Cyr. δύναμιν οὐσιώδη (ἐννοοῦμεν αὐτὴν ἐφ ̓ ἑαυτῆς, ἐν ιδιαζούσῃ ὑποστάσει θεωρουμένην, ἐκ τοῦ πατρὸς προερχομένην, καὶ ἐν τῷ λόγῳ ἀναπαυομένην, καὶ αὐτοῦ οὖσαν ἐκφαντικήν. Trinit. c. VI. IV. ΙΧ. Andreas Cret. ὁ παρὰ τοῦ πατρὸς ἐκπορεύεται μὲν, υἱῷ δὲ κατ ̓ οὐσίαν ἐμφιλοχωρεῖ καὶ ἀναπαύεται. Or. in transfg. Joan. Dam. ἐκ τοῦ πατρὸς ἐκπορευόμενον, καὶ ἐν υἱῷ ἀναπαυόμενον. Orth. fid. I, 8.

4) Greg. Nyss. vita Greg. Thaumat. T. III. Mor. p. 546.

5) Spiritum non aliunde puto, quam a patre per filium. adv. Prax. c. IV.

6) In Joan. T. 11. n. 6. wo er sagt, der Geist sey burch den Sohn geworden.

7) Ἑνὸς γὰρ ὄντος τοῦ υἱοῦ, τοῦ ζῶντος λόγου, μίαν εἶναι δεῖ τέλειαν καὶ πλήρη τὴν ἁγιαστικὴν καὶ φωτιστικὴν ζῶσαν ἐνέργειαν αὐτοῦ καὶ δω ρεάν, ἥτις ἐκ πατρός λέγεται πορεύεσθαι, ἐπειδὴ παρὰ τοῦ λόγου τοῦ ἐκ πατρὸς ὁμολογουμένου ἐκλάμπει καὶ ἀποστέλλεται καὶ δίδοται. Ser. I. n. 21. οὐκοῦν εἰ ὁ υἱὸς διὰ τὴν πρὸς τὸν πατέρα ἰδιότητα καὶ τὸ εἶναι αὐτοῦ τῆς

Poitiers'), Bafilius 2), Didymus von Alerandrien "), Severian von Gabala*), Epiphanius), Augustin ®), Zachäus †), Cyrillus

οὐσίας ἴδιον γέννημα, οὐκ ἐστι κτίσμα, ἀλλ ̓ ὁμοούσιος τοῦ πατρὸς· οὕτως οὐκ ἂν εἴη οὐδὲ τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον κτίσμα, ἀλλὰ καὶ ἀσεβὴς ὁ λέγων τοῦτο διὰ τὴν πρὸς τὸν υἱὸν ἰδιότητα αὐτοῦ, καὶ ὅτε ἐξ αὐτοῦ δίδοται πᾶσι, καὶ ἅ ἔχει, τοῦ υἱοῦ ἐστὶν. ad Serap. Epl. 111. n. 1. τοῦ δὲ πνεύ ματος ὄντος ἐν τῷ λόγῳ, δῆλον ἂν εἴη, ὡς καὶ ἐν τῷ θεῷ ἦν διὰ τοῦ λόγου τὸ πνεῦμα. ibid. n. 6. οἶδε γάρ (Δαβίδ) παρὰ θεῷ πατρὶ ὄντα τὸν υἱὸν τὴν πηγὴν τοῦ ἁγίου πνεύματος. De incarn. verb. c. Ari. n. 9.

1) Loqui enim de eo non necesse est, qui de patre et filio auctori bus confitendus est. trin. II, 29. A filio igitur accipit, qui et ab eo mittitur et a patre procedit. Et interrogo, utrum id ipsum sit a patre accipere, quod a patre procedere. Quod si diferre credetur inter accipere a filio et a patre procedere, certe idipsum atque unum esse existimabitur, a filio accipere, quod sit accipere a Patre. trin. VIII, 20. Ex te per eum sanctus spiritus tuus est. ibid. XII, 86. Qui ex te per tuum unigenitum est. ibid. XII, 57.

2) Η βασιλικὴ ἀγαθότης, καὶ ὁ κατὰ φύσιν ἁγιασμός καὶ τὸ βασιλικὸν ἀξίωμα ἐκ πατρὸς διὰ τοῦ μονογενοῦς ἐπὶ τὸ πνεῦμα διήκει. Sp. S. c. XVIII. n. 47. Εpl. LII. n. 4. άξιώματι μὲν γὰρ δευτερεύειν τοῦ υἱοῦ, παρ' αὐτοῦ τὸ εἶναι ἔχον, καὶ παρ ̓ αὐτοῦ λαμβάνον, καὶ ἀναγγέλλον ἡμῖν, καὶ ὅλως ἐκείνης τῆς αἰτίας ἐξημμένον παραδίδωσιν ἡ τῆς εὐσεβείας λόγος φύσει δὲ τῇ τρίτῃ χρῆσθαι, οὔτε παρὰ τῶν ἁγίων γραφῶν δεδιδάχμεθα, οὔτε ἐκ προειρημένων κατὰ τὸ ἀκόλουθον δυνατὸν συλλογίσασθαι. adv. Eun. III, 1.

3) Qui non ex se est, sed ex patre et me (Chriftus) est, hoc enim ipsum, quod subsistit et loquitur, a patre et me illi est. De Spir. sancto n. 34.

4) Ingenito deo patri et genito ab ipso filio et spiritui sancto procedenti ex illorum essentia . . . . omnia gloria. Hom. I. ed. Aucher.

5) Τὸ δὲ ἅγιον πνεῦμα παρ' ἀμφοτέρων, πνεῦμα ἐκ πνεύματος. Η. LXXIV. n. VII. ἐν μέσῳ πατρὸς καὶ υἱοῦ, ἐκ τοῦ πατρὸς καὶ τοῦ υἱοῦ. Ancor. VIII. ἄρα Θεὸς ἐκ πατρὸς καὶ υἱοῦ τὸ πνεῦμα. ibid. ΙΧ. τὸ πνεῦμα ἐκ Χριστοῦ ἤ παρ' ἀμφοτέρων. ibid. LXVII. LXX. LXXVII.

6) Ait, de patre procedit, quia pater processionis ejus est auctor, qui talem filium genuit, et gignendo ei dedit, ut etiam de ipso procederet spiritus sanctus. c. Maxim. Arian. II, 14. n. 1. Non dicitur verbum dei nisi filius, nec donum dei, nisi spiritus sanctus, nec de quo

von Alexandrien 1), Paschafius, Diakon der römischen Kirche 2), Hormisdas), Fulgentius '), Ferrandus) von Carthago, Venan

genitum est verbum et de quo principaliter procedit spiritus sanctus, nisi deus pater. Ideo autem addidi principaliter, quia et de filio spiritus sanctus procedere reperitur. Sed hoc quoque illi pater dedit non jam existenti et nondum habenti, sed quidquid unigenito verbo dedit, gignendo dedit. trin. XV, 29.

+ Est et spiritus sanctus a patre similiter ac filio. Consult. II, 19. 1) Ωςπερ πὰρ ἐστὶν ἴδιον πνεῦμα τοῦ υἱοῦ φυσικῶς ἐν αὐτῷ τε ὕπαρ χον, καὶ δι' αὐτοῦ προϊόν, οὕτω καὶ τοῦ πατρὸς. οἷς δὲ τὸ πνεῦμα κοῖνον, τούτοις εἴη δήπου πάντως ἄν καὶ τὰ τῆς οὐσίας οὐ διωρισμένα. in Joan. XV. 27. οὐ γὰρ ἀλλότριον τῆς οὐσίας τοῦ μονογένους τὸ ἅγιον νοεῖται πνεῦμα. πρόεισι δὲ φυσικῶς ἐξ αὐτῆς, οὐδὲν ἕτερον παρ' αὐτοῦ ὕπαρχον, ὅσον εἰς ταυτότητα φύσεως, εἰ καὶ νοοῖτο τυχὸν ἰδιοσυστάτως. Joan. XVI, 13. ὥςπερ γὰρ πρόεισιν ἐκ τοῦ πατρὸς τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον αὐτοῦ κατὰ φύσιν ὑπάρχον, καὶ κατὰ τὸν ἴσον τούτῳ τρόπον καὶ δι ̓ αὐτοῦ τοῦ υἱοῦ, φυσικῶς ἂν αὐτοῦ, καὶ ὁμοούσιον αὐτῷ. adv. Nest. IV, 3. πρόεισι δὲ δι' ἀμφοῖν καὶ τὸ πνεῦμα τὸ ζωοποιοῦν. De rect. fd. ad Reg. serm. II. n. 81. εἴπερ ἐστι τοῦ Θεοῦ καὶ πατρὸς καὶ μὴν καὶ τοῦ υἱοῦ, τὸ οὐσιωδῶς ἐξ ἀμφοῖν, ἤγουν ἐκ πατρὸς δι' υἱοῦ προχεόμενον πνεῦμα. de ador. in Sp. et verit. I. I. p. 9. T. I. Aub.

2) Mitti a patre et filio dicitur, et de ipsorum substantia procedere si requiras, quid inter nascentem et procedentem distet, evidenter hoc interest, quia iste ex uno nascitur, ille ex utroque progreditur. de Sp. S. I, 12.

3) Notum est, quia proprium est patris, ut generaret filium, proprium filii, ut ex patre patri nasceretur aequalis, proprium spiritus sancti, ut de patre et filio procederet sub una substantia deitatis. Epl. LXXIX. ad Justinianum imperator.

4) Firmissime tene, et nullatenus dubites .... spiritum vero sanctum ipsum quoque unum in trinitate personam, non solum patris, sed simul patris et filii esse spiritum. de fid. ad Petrum diac. c. Χ. Firmissime tene et nullatenus dubites, eundem spiritum sanctum, qui patris et filii unus est spiritus, de patre et filio procedere. ibid. c. XI. De patre et filio communis divinitatis aequalitate procedit. cont. Flavian I. VII. fragm. XVII. trin. I, 2.

...

3) Catholici deum patrem, deum filium, deum spiritum sanctum unius esse honoris, gloriae, magnitudinis, aeternitatis, aequalitatis, essentiae profitentur et nemini alterum praeponere cupientes, de patre tamen

« PredošláPokračovať »