Obrázky na stránke
PDF
ePub

II. Gegen die oben vorgebrachten Gründe ist zu erinnern : gegen 1), 2) und 3), daß sie auf optimistischer Grundlage stehen, den Logos zu einem Mittel im Verhältnisse zur Welt als Endzweck machen 1) und Gottes Freiheit in seinen Werken nach Außen entgegen und in deren Vertheidigung oden widerlegt find; gegen 3) ist noch speziell zu bemerken, daß der Mensch mit Gott vereinbar ist, aber nicht natürlicher, sondern übernatürlicher - weise ; ferner ist zu fragen, warum denn der Sohn die Engel nicht angenommen, da sie, wie der Mensch, mit ihm vereinbar sind; und warum er nicht jeden Einzelnen annimmt, da jeder Einzelne mit ihm vereinbar ist, daß also erhellt, wie aus der Möglichkeit der Vereinigung nicht auf deren Nothwendigkeit zu schließen ist. Gegen 4) ist zu sagen, daß diese Vorbestimmung, wenn gleich eine ewige, dennoch keine absolute, sondern eine hypothetische ist, indem sie wegen des vorgesehenen Falls in gnädigster und freiester Weise Statt gefunden hat.

Wenn aber keine Gründe der Nothwendigkeit, so find dennoch Gründe der Congruenz auf alle Weise anzuerkennen.

Der Sohn ward Mensch, damit das durch den Menschen gefallene Geschlecht durch den Menschen wieder erhoben würde 2),

+) Εγένετο . . . διὰ σωτηρίαν ἀνθρώπων υἱὸς ἀνθρώπου. Trin. ΙΙΙ, 4.

Si homo non perisset, filius hominis non venisset. Serm. CLXXIV.

n. 2. cf. n. 8. Serm. CLXXV. n. 1.

1) Greg. Nyss. oùdè èxeïvos ( Theognoftus, der meinte, der Logos sey gemacht worden, um als Urbild zur Weltschaffung zu dienen) ovvidùy jy τῷ λόγῳ τὸ ἄτοπον, ὅτι τὸ μὴ ἑαυτοῦ χάριν, ἀλλὰ δι ̓ ἄλλο τι ἀτιμώτερον ἐστι πάντως τοῦ δι' ὅ γίνεται οὕτω τοίνυν καὶ, εἰ διὰ τὸν κόσμον ὁ κύριος καὶ οὐχὶ δι' ἐκεῖνον τὰ πάντα, προτιμώτερα ἂν εἴη τοῦ κυρίου πάντα, ὧν χάριν ἐκεῖνον γίνεσθαι λέγουσι. c. Eun. or. III. T. II. 560.

[ocr errors]

2) Iren. V, 21. n. 1. Propter hoc et dominus semetipsum filium hominis confitetur, principalem hominem illum, ex quo ea, quae secundum mulierem est plasmatio, facta est, in semetipsam recapitulans; uti quemadmodum per hominem victum descendit in mortem genus nostrum, sic iterum per hominem victorem ascendamus in vitam. Et quemadmodum accepit palmam mors per hominem adversus nos, sic iterum nos adversus mortem per hominem accipiamus palmam. Ath. adv. Apol. I, 17. incarn.

die Menschheit selbst ihren Sieger, den Teufel, wieder besiegte 1), damit der Teufel die Gottheit nicht kennend, den Menschen anginge und bezwungen würde 2), damit die Herrlichkeit des Menschen reschiene 3), damit er seiner hohen Würde*) und der Tiefe seines Falls) recht bewußt, der Größe der göttlichen Liebe recht inne °) und zur Liebe Gottes wie des Nächsten entflammt würde 7). Gott verhüllte seine Majestät in der Menschheit, um so den Menschen zu seiner Erkenntniß und Liebe anzuziehen und zu erziehen "). Der Logos ward Mensch, damit der Mensch seine Gottesebenbildlichkeit erblickte9) und von dem Logos seinen Begriff zu erfüllen gelehrt †)

n. 44. Eph. adv. Scrut. Serm. XXIV. Aug. Enchirid. c. CVIII. Trinit. XIII. n. 17. Cyr. de incarn. domini c. XV.

1) Iren. εἰ γὰρ μὴ ἄνθρωπος ἐνίκησεν τὸν ἀντίπαλον τοῦ ἀνθρώπου, οὐκ ἂν δικαίως ενικήθη ὁ ἐχθρός. ΙΙΙ, 18. n. 7. (cfr. III, 23. n. 1.) Bas. Serm, in deipar. (in Combef. Auct. p. 578.) Theod. in Zacch. II, 9. Aug. trin. XIII. 22. 23. Zacchaeus (421) consult. c. Apollon. Philos. II, 34. Leo. Serm. LXIII. n. 1.

2) Greg. Νaz. Θεότητος ἐλπίδι δελεάσας ἡμᾶς, σαρκὸς προβλήματι δε λεάζεται, ἵν ̓, ὡς τῷ Ἀδὰμ προςβαλών, τῷ θεῷ προςπέσῃ, καὶ οὕτως ὁ νεὸς Ἀδὰμ τὸν παλαιὸν ἀνασώσηται, καὶ λυθῇ τὸ κατάκριμα τῆς σαρκὸς σαρκὶ τοῦ θανάτου θανατωθέντος. Or. XXXIX. Greg. Nyss. τὸ τῆς σαρκὸς δέλεαρ περιχανὼν τῷ τῆς θεότητος ἀγκίστρῳ περιεπάρη. in Chr. Res. or. I. Or. cat. c. XV. Pet. Chrys. Serm. XL. Ferrand. Epl. ad Anatol. c. V. Greg. Mor. XXXIII, 7. n. 14. 9. n. 17. Joan. Dam. III, 18. 27. Hildeb. in Nativ. Domini Serm. I. in fest. assumpt. Serm. III. 3) Gelas. adv. Pelagg.

4) Aug. ver. Rel. XVI. n. 3. de Agon. Christ. n. 12.

5) Aug. de Agon. Christ. n. 12. Trin. XIII. n. 22.

6) Aug. de catech. rudd. c. IV. n. 7. 8. Trin. XIII. n. 13. Theod. in Zach. II, 9.

7) Aug. Maxime propterea Christus advenit, ut cognosceret homo quantum eum diligat deus: et ideo cognosceret, ut in ejus dilectionem, a quo prior dilectus est, inardesceret, proximumque illo jubente et demonstrante diligeret, qui non proximum, sed longe peregrinantem diligendo factus est proximus. Catech. rudd. c. IV.

8) Greg. Nyss. or. cat. c. XXII.

9) Iren. Tunc autem hoc verbum ostensum est, quando homo verbum Dei factum est, semetipsum homini et hominem sibimetipso assimilans, Klee's Dogmatit 11. Dritte Aufl.

28

und dazu gekräftigt und darin befestigt 1) würde. Weil er in dem Universum und der Geschichte als seiner makrokosmischen Erschei nung nach seiner Macht, Güte und Weisheit nicht mehr erkannt wurde, darum erschien er in einer menschlichen Individualität, wie sich zusammendrängend in Mitte der Menschheit, damit sie ihn, den sichtbaren und nahen, nach seiner Wahrheit, Gnade und Herrlichkeit erkennen und in sein Wesen eingehen möchte 2). Weil die

ut per eam, quae est ad filium similitudinem, pretiosus homo fiat patri. Ἐν τοῖς πρόσθεν χρόνοις ἐλέγετο μὲν κατ ̓ εἰκόνα Θεοῦ γεγονέναι τὸν ἄν θρωπον, οὐκ ἐδείκνυτο δέ, ἔτι γὰρ ἀόρατος ἦν ὁ λόγος, οὗ κατ ̓ εἰκόνα ὁ ἄνθρωπος ἐγεγόνει. διὰ τοῦτο δὴ καὶ τὴν ὁμοίωσιν ῥᾳδίως ἀπέβαλεν· ὁποτε δὲ σὰρξ ἐγένετο ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ, τὰ ἀμφότερα ἐπεκύρωσε, καὶ γὰρ (καὶ) τὴν εἰκόνα ἔδειξεν ἀληθῶς, αὐτὸς τοῦτο γενόμενος, ὅπερ ἦν ἡ εἰκὼν αὐτοῦ, καὶ τὴν ὁμοίωσιν βεβαίως κατέστησε, συνεξομοιώσας τὸν ἄνθρωπον τῷ ἀοράτῳ πατρὶ . . . . cont. Haeres. I. V. c. XVI. n. 2. Hippolyt. ὁρατὸν ποιεῖ (Θεὸς τὸν λόγον) ὅπως διὰ τὸ φανῆναι ἰδὼν ὁ κόσμος σωθῆναι δυνηθῇ.

c. Noët. c. X.

+) Iren. V, 1. n. 1. Tert. Conversabatur deus, ut homo divine agere doceretur. Marc. II, 27. Clem. ὅς γε καὶ τὴν ἐμπαθῆ φύσει γενομένην ἀναλαβὼν εἰς ἕξιν ἀπαθεῖας ἐπαίδευσεν. Strom. VII, 2. Greg. Thaum. fid. Chrys. Hom. in illud: Pater, si possibile est. n. 4. Aug. Epl. CXXXVII. ad Volusian. c. III. n. 12. Job. (Monach.) ἐπειδὴ λόγος ὁ υἱὸς, ὅτε ἄν θρωπος λόγῳ καὶ εἴκονι θεοῦ τιμηθεὶς τούτων τε καὶ διαπέπτωκε καὶ παρασυνεβλήθη τοῖς κτήνεσι τοῖς ἀνοήτοις καὶ ὁμοιώθη αὐτοῖς· διὰ τοῦτο ὁ λόγος τοῖς εἰς ἀλογίαν πεσοῦσιν ἐπεδήμησεν. Comm. I. I. ap. Phot. cod. CCXXII.

1) Iren. V, 16. n. 2. Aug. doct. Christ. I, 11.

2) Iren. Neque rursum nos aliter discere poteramus, nisi magistrum videntes, et per auditum nostrum vocem ejus percipientes, ut imitatores operum, factores autem sermonum ejus facti, communionem habeamus cum ipso, a perfecto, et qui est ante omnem conditionem augmentum accipientes. V, 1. n. 1. Athan. Incarn. verb. n. 14-19. Aug. Suscepit itaque hominem, quem homines videre poterant, ut sanati per fidem postea viderent, quod tunc videre non poterant. Epl. CXL. n. 7. Cum ergo ipsa sit patria, viam se quoque nobis fecit ad patriam. Et cum sano et puro interiori oculo ubique sit praesens, eorum, qui oculum illum infirmum immundumque habent, oculis etiam carneis apparere dignata est. Doct. Christ. I. n. 11.

Menschen den Weg zu Gott verloren hatten, darum ist er zum sichtbaren und lebendigen Wege derselben geworden 1) und zum wahren Führer 2). Er ward Fleisch, damit wir von der Schwachheit des Fleisches und der Herrschaft seiner Krankheiten frei würden 3), er erniedrigte sich, damit wir erhöht würden *), er nahm die Menschheit an, damit diese an der Gottheit Theil nehmen möchte ), er kam in die Menschheit, damit sie in Gott käme ),

1) Didym. Alex. Απολεσάντων γὰρ τῶν ἀνθρώπων τὴν ὅδον τὴν ἄγουσαν πρὸς θεὸν αὐτὸς ἡμῖν ἐν τῇ οἰκονομία ὅδος ἐγένετο πρόφατος καὶ ζῶσα. Trin. III, 5.

2) Aug. Ut ergo generis humani istum sanaret tumorem, ipse medicus ipse medicina, non solum medicamentum adhibens, sed medicamentum se faciens apparuit inter homines homo, offerens hominem videntibus, deum servans credentibus. Aspectus enim humanitatis ejus sanavit infirmos, contemplatio divinitatis ejus quaerit firmos. Et nondum erant homines, qui deum viderent in homine nec poterant videre nisi hominem, nec tamen spem suam ponere debent in homine. Quid ergo fieret? Homo hominem videre potest, homo hominem sequi non debet. Deus sequendus erat, qui videri poterat. Ut ergo exhiberetur homini, et qui ab homine videretur, et quem homo sequeretur, deus factus est homo. Serm. CCCLXXX. n. 2. 3) Hil. Quia non nisi ex assumptione carnis nostrae hi morbi essent nostri corporis auferendi etc. In Ps. XIII. n. 4.

4) Tert. Deus pusillus inventus est, ut homo maximus fieret. Adv. Marc. II, 27.

5) Aug. Deus factus particeps humanitatis nostrae compendium praebuit participandae divinitatis suae. Civ. dei IX, 5. Unicus natura dei filius propter nos misericordia factus est filius hominis, ut nos natura filii hominis filii dei per illum gratia fieremus. Civ. dei XXI, 15.

6) Iren. ἡ πῶς ἄνθρωπος χωρήσει εἰς θεόν, εἰ μὴ ὁ Θεὸς ἐχωρήθη εἰς ἄνθρωπον ; ΙV, 33. n. 4. Greg. Thaum. ἡμεῖς γὰρ φαμὲν ἄνθρωπον γεγε νῆσθαι τὸν τοῦ Θεοῦ λόγου πρὸς σωτηρίαν ἡμῶν, ἵνα τὴν ὁμοίωσιν τοῦ ἐπουρανίου λαβῶμεν καὶ θεοποιηθῶμεν πρὸς ὁμοιότητα τοῦ κατὰ φύσιν ἀλη θινοῦ υἱοῦ τοῦ Θεοῦ. Fid. in Μaj. VII. I. 174. Greg. Νaz. or. I. Aug. Epl. CXXXVII. n. 12. Pet. Chrys. Serm. XVIII. Cyr. διὰ τοῦτο καὶ γέ γονεν ἄνθρωπος, ἵνα καὶ γένος αὐτοῦ χρηματίσωμεν θείας φύσεως ἀναδεδείγμεθα κοινωνοί, ἁγίου πνεύματος ἐμπεπλήσμεθα, τὴν πρὸς θεὸν οἰκειότητα νοητὴν δι' αὐτοῦ κερδαίνοντες καθῆκεν ἑαυτὸν εἰς τὴν πρὸς ἡμᾶς ἀδελ φότητα. c. Jul. I. VI. γεγένηται γὰρ ὁ ἐκ Θεοῦ πατρὸς λόγος μεθ ̓ ἡμῶν

...

ihr Verlangen, wie Gott zu werden, erfüllt 1), zugleich das anmaßliche Bestreben Adams, Gott zu seyn, wiederum ausgeglichen würde 2). Er kam in den Menschen, um dessen Eristenz neu zu begründen 3), in ihm die Gnade zu befestigen "), seinem Fleische die Unverweslichkeit einzupflanzen ), um den Schwachen ein Brod zu seyn®), um dem Menschen Behufs seiner Heilung menschlich

κατὰ σάρκα, ἵνα καὶ ἡμεῖς τὴν ἐκ τοῦ Θεοῦ καταπλουτήσωμεν διὰ πνεύματος τὴν γέννησιν, οὐκέτι σαρκὸς χρηματίζοντες τέκνα, μεταστοιχειούμενοι δὲ μᾶλ λον εἰς τὰ ὑπερ φύσιν, καὶ υἱοὶ Θεοῦ χρηματίζοντες κατὰ χάριν. adv. Nest. III, 2. Paulin. Nol. in S. Felicit. carm. XII. v. 48. Prosp. Εpigr. LXIV.

1) Iren. Propter hoc enim verbum dei homo, et qui filius dei est, filius hominis factus est, commixtus verbo dei, ut adoptionem percipiens fiat filius dei. Non enim poteramus aliter incorruptibilitatem et immortalitatem percipere, nisi adunati fuissemus incorruptibilitati et immortalitati. III, 19. n. 1. Severian. (Gab.) ἐπεθυμήσας γενέσθαι Θεὸς, καὶ οὐκ ἀγαπ νάκτησα διὰ τοῦτο· θέλω γαρ σε ἰσοθείαν ποθεῖν· ἀλλ ̓ ἡ ἀγανάκτησις, ὅτι παρὰ γνώμην τοῦ δεσπότου ἠθελήσας ἁρπάσαι, τὸ ἄξιωμα ἐπεθυμήσας γενέσθαι θεὸς, καὶ οὐκ ἐδυνήθης. γίνομαι ἄνθρωπος, καὶ τὸ ἀδύνατον δυνατὸν ποιῶ, de mund. creat. or. VI. n. 3.

2) Severian. (Gabal.) de mund. creat. or. VI. n. 3.

3) Hilar. Carnem enim peccati recepit, ut assumptione nostrae carnis delicta donaret, dum ejus fit particeps assumptione, non crimine; delens per mortem sententiam mortis, ut nova in se generis nostri creatione constitutionem decreti anterioris aboleret; cruci se figi permittens, ut maledicto crucis obliterata terrenae damnationis maledicta figeret omnia; ad ultimum in homine passus, ut potestates dehonestaret, dum deus secundum scripturas moriturus et in his vincentis in se fiducia triumpharet, dum immortalis ipse neque morte vincendus pro morientium aeternitate moreretur. Trin. I, 13.

4) Athan. ἵνα ὡς τοῦ κυρίου λαβόντος, καὶ ὡς εἰς αὐτὸν ἀνατανομένης τῆς δοσέως, βεβαία ἡ χάρις διαμείνῃ ἄνθρωπος μὲν γὰρ μόνος λαμβάνων, δύνατον ἔχει καὶ τὸ ἀφαιρεθῆναι, καὶ τοῦτο ἐπὶ τοῦ Ἀδὰμ ἔδειχθη, λαβὼν γὰρ ἀπώλεσεν· ἵνα δὲ ἀναφαιρετὸς ἡ χάρις γένηται καὶ βεβαία φυλαχθῇ τοῖς ἀνθρώποις, διὰ τοῦτο αὐτὸς ἰδιοποιεῖται τὴν δόσιν. c. Arianos. or.

III. n. 38.

5) Athan. de incarn. V. D. n. 44. Theod. Eran. dial. III.

6) Aug. Ecce cibus sempiternus (verbum), sed manducant angeli, manducant supernae virtutes, manducant coelestes spiritus, et manducantes

« PredošláPokračovať »