näus1), Hippolytus 2), Clemens von Alexandrien 3), Origenes *),

τοῦ ἄρτου τῆς εὐχαριστίας καὶ τοῦ ποτηρίου ὁμοίως τῆς εὐχαριστίας, προλέγει τότε, εἰπὼν καὶ τὸ ὄνομα αὐτοῦ δοξάζειν ἡμᾶς, ὑμᾶς δὲ βεβηλοῦν. Tryph. n. XLI. Πάντας οὖν, οἱ διὰ τοῦ ὀνόματος τούτου (τοῦ υἱοῦ τοῦ Θεοῦ) προςφέρομεν θυσίας, ἃς παρέδωκεν Ἰησοῦς ὁ Χριστὸς γενέσθαι, τουτ ἐστιν ἐπὶ τῇ εὐχαριστίᾳ τοῦ ἄρτου καὶ τοῦ ποτηρίου, τὰς ἐν παντὶ τόπῳ τῆς γῆς γινομένας ὑπὸ τῶν χριστιανῶν, προλαβὼν ὁ Θεός, μαρτυρεῖ εὐαρα έστους ὑπάρχειν αὐτῷ . . . λέγων· καὶ τὰς θυσίας ὑμῶν κ. τ. λ. Mal. I, 10. Tryph. n. CXVII.

...

1) Suis discipulis dans consilium, primitias deo offerre ex suis creaturis, non quasi indigenti, sed ut ipsi nec infructuosi nec ingrati sint, eum, qui ex natura panis est, accepit et gratias agit, dicens: hoc est corpus meum. Et calicem, qui est ex ea natura, quae est secundum nos, suum sanguinem confessus est et novi testamenti novam docuit oblationem, quam ecclesia ab apostolis accipiens in universo mundo offert deo; und allegirt gleich nachher Mal. I, 10. IV, 17. n. 5. Quoniam igitur cum simplicitate ecclesia offert, juste ejus munus purum sacrificium apud deum deputatum est ... Oportet enim nos oblationem deo facere, et in omnibus gratos inveniri fabricatori deo in sententia pura et fide sine hypocrisi in spe firma et dilectione ferventi, primitias earum, quae sunt ejus, creaturarum offerentes. Et hanc oblationem ecclesia sola puram offert fabricatori, offerens ei cum gratiarum actione ex creatura ejus. Judaei autem non offerunt, manus enim eorum sanguine plenae sunt, non enim receperunt verbum, quod offertur. 18. n. 4. Ἢ τὴν γνώμην ἀλλα Eútwouv (die Häretiker, welche alles Materielle für bös halten) 1⁄2 tỏ πpo5φέρειν τὰ εἰρήμενα παραιτείσθωσαν. ἡμῶν δὲ σύμφωνος ἡ γνώμη τῇ εὐχα ριστίᾳ καὶ ἡ εὐχαριστία βεβαιοῖ τὴν γνωμὴν .... Προσφέρομεν δὲ αὐτῷ τὰ ἴδια ἐμμελῶς κοινωνίαν καὶ ἕνωσιν ἀπαγγέλλοντες καὶ ὁμολογοῦν τες τοῦ πνεύματος καὶ τῆς σαρκὸς ἔγερσιν. n. 5. Offerimus enim ei non quasi indigenti, sed gratias agentes dominationi ejus, et sanctificantes creaturam. n. 6.

....

2) Ἡμεῖς προςενέγκοντες κατὰ τὴν διάταξιν αὐτοῦ (Χριστοῦ) θυσίαν καθαρὰν καὶ ἀναίμακτον. De charismat. c. XXVI.

3) Μελχισεδέκ βασιλεὺς Σαλήμ, ὁ ἱερεὺς τοῦ Θεοῦ τοῦ ὑψίστου, ὁ τὸν οἶνον καὶ τὸν ἄρτον τὸν ἡγιασμένον διδοὺς τροφὴν εἰς τύπον τῆς εὐχαριστίας. Strom. IV, 25.

4) Si referantur haec (Lev. XXIV, 5 sq.) ad mysterii magnitudinem, invenies commemorationem istam habere ingentis propitiationis effectum. Si redeas ad illum panem, qui de coelo descendit et dat huic mundo

Tertullian 1), Cyprian 2), Papst Cornelius 3), Eusebius von Cäsarea *), Athanafius †), Hilarius von Poitiers ††), die apo

vitam, illum panem propositionis, quem proposuit deus propitiationem per fidem in sanguine ejus, et si respicias ad illam commemorationem, de qua dicit dominus: Hoc facite in meam commemorationem, invenies, quod ista est commemoratio sola, quae propitium facit hominibus deum. Si ergo intentius ecclesiastica mysteria recorderis, in his, quae lex scribit, futurae veritatis invenies imaginem praeformatam. Sed de his non est plura disserere, quod recordatione sola intelligi sufficit. In Lev. Hom. XIII. n. 3.

1) Alia jam consuetudo invaluit, jejunantes habita ratione cum fratribus subtrahunt osculum pacis . . . quale sacrificium est, a quo sine pace recedimus?... Similiter et stationum diebus non putant plerique sacrificiorum orationibus interveniendum, quod statio solvenda sit accepto corpore domini. Ergo devotum dei obsequium eucharistia resolvit ? an magis deo obligat? Nonne solemnior erit statio tua, si et ad aram dei steteris? Accepto corpore domini et reservato utrumque salvum est, et participatio sacrificii et executio officii. De or. XIV. Vobis nulla procedendi causa non tetrica; aut imbecillis aliquis ex fratribus visitatur, aut sacrificium offertur, aut dei sermo administratur. Cult. foem. II, 11. Ux. II, 8.

2) Unde apparet sanguinem Christi non offerri, si desit vinum calici, nec sacrificium dominicum legitima sanctificatione celebrari, nisi oblatio et sacrificium nostrum responderit passioni .... Nam si Jesus Christus dominus et deus noster ipse est summus sacerdos dei patris, et sacrificium patri seipsum primus obtulit, et hoc fieri in sui commemorationem praecepit, utique ille sacerdos vice Christi vere fungitur, qui id, quod fecit Christus, imitatur, et sacrificium verum et plenum tunc offert in ecclesia deo patri, si sic incipiat offerre secundum quod ipsum Christum videat obtulisse. Epl. LXIII. ad Caecil. Hostis altaris (der Schismatiker) adversus sacrificium Christi rebellis . . . . constituere audet aliud altare ... dominicae hostiae veritatem per falsa sacrificia profanare. Unit. eccl. p. 403. Bal.

3) Ποιήσας γὰρ τὰς προσφοράς (Rovatus) καὶ διανέμων ἑκάστῳ τὸ μέρος καὶ ἐπιδίδους τοῦτο, ὀμνύειν

....

. . ἀναγκάζει ὅμοσόν μοι κατὰ xupiov etc. Epl. ad Fab. Antioch. n. 7.

Toŭ owμatos nai toũ aïμatoç to 4) Διαῤῥηδὴν γοῦν ἐν τούτῳ (Ps. XXIII, 8 sq.) καὶ τὸ μυστικὸν ση μαίνεται χρίσμα, καὶ τὰ σεμνὰ τῆς Χριστοῦ τραπέζης θύματα, δι' ὧν καλ λιεροῦντες τὰς ἀναίμους καὶ λογικὰς οὕτω τε προςηνεῖς θυσία διὰ παντὸς βίου τῷ ἐπὶ πάντων προςφέρειν θεῷ διὰ τοῦ πάντων ἀνωτάτου ἀρχιερέως

stolischen Constitutionen 1), Cyrill von Jerusalem2), Ephrem3), Bafilius), Gregorius von Nyssa 3), Gregorius von Nazianz†),

αὐτοῦ δεδιδάγμεθα. Dem. Ev. I, 10. Ὣςπερ γὰρ ἐκεῖνος (Μελχισεδέκ) ἱερεὺς ἔθνων τυγχάνων οὐδαμοῦ φαίνεται θυσίαις σωματικαῖς κεχρημένος, οἴνῳ δὲ μόνῳ καὶ ἄρτῳ τὸν Ἀβραὰμ εὐλογῶν, τὸν αὐτὸν δὴ τρόπον πρώτ τος μὲν αὐτὸς ὁ Σωτὴρ καὶ κύριος ἡμῶν· ἔπειτα οἱ ἐξ αὐτοῦ πάντες ἱερεῖς ἀνὰ πάντα τὰ ἔθνη τὴν πνευματικὴν ἐπιτελοῦντες κατὰ τοὺς ἐκκλησιαστι κοὺς θεσμοὺς ἱερουργίαν οἴνῳ καὶ ἄρτῳ τοῦ τε σώματος αὐτοῦ καὶ τοῦ σωτηρίου αἵματος αἰνίττονται τὰ μυστήρια. Dem. Εν. V. 3. Καὶ μὴν καὶ τῶν προηγουμένων ἐντελεῖς θρησκείαι ἱερουργίαι τε τῶν ἱερωμένων. Η. Ε. Χ, 3. Οἱ δὲ μὴ διὰ τούτων (gelebrte Seven, Griftauslegung) χωρεῖν οἷοί τε θυσίαις ἀναίμοις καὶ μυστικαῖς ἱερουργίαις τὸ θεῖον ἱλάσκοντο ὑπὲρ τῆς κοινῆς εἰρήνης, ὑπὲρ τῆς ἐκκλησίας τοῦ Θεοῦ, αὐτοῦ δὲ βασιλέως ὑπὲρ τοσούτων αἰτίου, παιδῶν δὲ αὐτοῦ Θεοφίλων ἱκετηρίους εὐχὰς τῷ θεῷ προςαναφέροντες. So in ber efφreibung der Ginmeibung ber firøe son Serufalem Vit. Const. IV, 45.

†) Die Geschichte des Ischyras Athan. Apol. c. Arian. n. 11.

++) Esse mensam sacrificiorum, ut de lege, quae in se futuri est spe ciem complexa, taceamus, apostolus testatus est dicens, non potestis mensae domini participes esse, et mensae daemoniorum. in Ps. LXVIII. n. 19. Cf. op. hist. fragm. II. n. 16.

1) Δός (αὐτῷ bem jum idofe au teigenbcn)... εὐαρεστεῖν δέ σοι προςφέροντά σοι καθαρὰν καὶ ἀναίμακτον θυσίαν, ἣν διὰ Χριστοῦ διε τάξω τὸ μυστήριον τῆς καινῆς διαθήκης. VIII, 5.

...

2) Χριστὸν ἐσφαγισμένον ὑπὲρ τῶν ἡμετέρων ἁμαρτημάτων προςφέρομεν. Cat. XXIII. n. 10.

3) Serm. de sanct. Sacr. p. 608. 609. T. III. ed. gr.

4) Απαξ γὰρ τὴν θυσίαν τοῦ ἱερέως τελειώσαντος καὶ δεδωκότος, ὁ λαμβάνων αὐτὴν ὡς ὅλην ὁμοῦ καθ' ἑκάστον μεταλαμβάνων παρὰ τοῦ δε δωκότος εἰκοτῶς μεταλαμβάνειν καὶ ὑποδέχεσθαι πιστεύειν ὀφείλεται. Εpl. XCIII. Zur Erklärung nämlich, wie in Alexandrien und Aegypten überhaupt die Laien von der aus der Kirche mitgenommenen Euchariftie auch zu Hause communiceren können.

Β) Προλαμβάνει τῇ οἰκονομίᾳ τὴν ἔφοδον, κατὰ τὸν ἄῤῥητον τῆς ἱερουρ γίας τρόπον καὶ τοῖς ἀνθρώποις ἀόρατον ἑαυτὸν προςήνεγκε προςφορὰν καὶ θυσίαν ὑπὲρ ἡμῶν ὁ ἱερεὺς ἅμα καὶ ἀμνὸς τοῦ Θεοῦ ὁ αἴρων τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου. πότε τοῦτο; ὅτε πρῶτον ἑαυτοῦ τὸ σῶμα εἰς βρῶσιν ἔδωκε, σαφῶς ἐνδείκνυται τὸ ἥδη γεγενῆσθαι ἐντελῆ τοῦ ἀμνοῦ τὴν θυσίαν. In Chr

Didymus von Alexandrien 1), Synesius von Cyrene 2), Chryfoftomus 3), Ambrosius *), Augustin†), welcher darum auch zum Anstand

Resurr. or. I. III. p. 389. Mor. Ὡς ... ἀντεγερθῆναι (für ben beibnis {φεn Gottesvienf) δὲ κατὰ πᾶσαν τὴν οἰκουμένην ἐπὶ τῷ Χριστοῦ ὀνόματι ναούς τε καὶ θυσιαστήρια καὶ τὴν σεμνήν τε καὶ ἀναίμακτον ἱεροσύνην καὶ τὴν ὑψηλὴν φιλοσοφίαν. Or. Cat. c. XVIII.

+) Θύει ( fein Bater, ber ältere Gregor) τὰ εὐχαριστήρια Epl. ΧΙΧ. Ein mirakulöses Opfern deffelben in seiner Krankheit beschreibend: äveu βήματος ἐπὶ βήματι, ἄνευ θυσιαστηρίου θύτης, ἱερεὺς πόῤῥω τῶν τελειουμένων, καὶ ταῦτα παρῆν αὐτῷ παρὰ τοῦ ἁγίου πνεύματος, αὕτῳ μὲν γινωσκόμενα, τοῖς παροῦσι δὲ οὐχ ὁρῶμενα. Ibid. Epl. XIX. G. Weiter Epl. CCXL.

1) Ητις (ἐκκλησία) νοεῖται σὺν τῇ ἀναπεμπομένη ἐν αὐτῇ δόξῃ καὶ τῇ προσαγομένῃ ἀναιμάκτῳ λατρεία. Trin. I, 25. εὐσεβῶς καὶ ὁσίως προσφε ρομένην δέχεται ἀναίμακτον θυσίαν ὁ Θεός). ΙΙ, 7. n. 8. ἀντεισάγει δὲ τὴν ἀναίμακτον θυσίαν καὶ λογικὴν τοῦ κυριακοῦ σώματος καὶ αἵματος. In Ps. ΧΧΧΙΧ, 7. (apud Corder. caten.) Τὰς τῆς καινῆς διαθήκης θυσίας, ἃς καὶ εὐχαριστίας ὀνομάζειν ἡμῖν ἔθος, τὰς λογικὰς καὶ ἀναιμάκτους. In Ps. CVI, 22. (ap. Corder. cit.)

2) Οὐ τὰς μὲν τραπέζας τὰς ἱερὰς ὡς βεβήλους ἐπὶ κρεανομίᾳ παρέθεντο (bie Barbaren bei iştem &infall); τὰ δὲ μυστικὰ σκεύη, τὰ λελειτουργηκότα τῇ δημιουργική σπονδείᾳ τελετή δαίμοσιν εἰς τὴν πολεμίαν κομίζεται; Catastasis dicta in maximam barbarorum incursionem.

3) Τί ἔδωκε ; τὸ βάπτισμα, τὴν θυσίαν. De capt. Eutr. n. 15. Εν νόησον, ὦ ἄνθρωπε, ποίας μέλλεις ἅπτεσθαι θυσίας . . . ἐνθυμήθητι καὶ ὅτι γῆ ὢν καὶ σποδός αἷμα καὶ σῶμα Χριστοῦ μεταλαμβάνεις. Hom. in Nal. Jes. Chr. n. 7. Τί οὖν; ἡμεῖς καθ ̓ ἑκάστην ἡμέραν οὐ προςφέρομεν; προς φέρομεν μὲν, ἀλλ ̓ ἀνάμνησιν ποιούμενοι τοῦ θανάτου αὐτοῦ. καὶ μία ἐστιν αὕτη, καὶ οὐ πολλαὶ. Πῶς μία, καὶ οὐ πολλαὶ ; ἐπειδὴ ἅπαξ προςηνέχθη, ὥςπερ ἐκείνη, ἡ εἰς τὰ ἅγια τῶν ἁγίων· τοῦτο ἐκείνης τύπος ἐστὶ, καὶ αὕτη ἐκείνης. τὸν γὰρ αὐτὸν ἀεὶ προςφέρομεν· οὐ νῦν μὲν ἕτερον πρόβατον, αυτ ριον δὲ ἕτερον, ἀλλ ̓ ἀεὶ τὸ αὐτό, ὥςτε μία ἐστὶν ἡ θυσία ἐπὶ τῷ λόγῳ τούτῳ. ἐπειδὴ πολλαχοῦ προςφέρεται, καὶ πολλοὶ χριστοί; ἀλλ ̓ οὐδαμῶς, ἀλλ ̓ εἷς πανταχοῦ ὁ Χριστὸς, καὶ ἐνταῦθα πλήρης ὤν καὶ ἐκεῖ πλήρης, ἕν σῶμα. ὥςπερ οὖν πολλαχοῦ προςφερόμενος ἕν σῶμά ἐστι, καὶ οὐ πολλὰ σώματα, οὕτω καὶ μία θυσία. In Heb. Hom. XVII. n. 3. Cf. in I Cor. Hom. XXIV. n. 4. Eph. Hom. III. n. 5. Sacerd. III, 4. VI, 4. adv. Judd. V. n. 12. VII. n. 2. In S. Philogon. n. 4. de anathem. n. 4.

4) Umbra in lege, imago in evangelio, veritas in coelestibus. Ante Slee's Dogmatit. III. Dritte Κυβ. 16

in den Kirchen ermahnt 1), Hieronymus 2), Cäsarius von Arles 3), Theodoret von Cyrus*), Cyrill von Alexandrien'), Philostor=

agnus offerebatur, offerebatur et vitulus. Nunc vitulus offertur, sed offertur quasi homo, quasi recipiens passionem, et offert se ipse quasi sacerdos, ut peccata nostra dimittat hic in imagine, ibi în veritate, ubi apud patrem pro nobis quasi advocatus intervenit. De offic. minist. I, 48. n. 248.

†) Nosti autem, in quo sacrificio dicatur, gratias agamus domino deo nostro. A cujus sacrificii humilitate longe abest typhus, et cothurnus illorum (der Weltweisen). ad Dardan. Epl. CLXXXVII. c. VI. n. 2f. Ecclesia immolat deo in corpore Christi sacrificium laudis. Haec quippe ecclesia est Israel secundum spiritum, a quo distinguitur ille Israel secundum carnem, qui serviebat in umbris sacrificiorum, quibus significabatur singulare sacrificium, quod nunc offert Israel secundum spiritum.... Noverunt, qui legunt, quid protulerit Melchizedec, quando benedixit Abraham, et jam sunt participes ejus, vident tale sacrificium nunc offerri deo toto orbe terrarum. Cont. adv. leg. et proph. I. n. 39. Obtulit ibi presbyter sacrificium corporis Christi. Civ. dei XXII, 8. n. 6. Cf. XVI, 22. XVII, 20. n. 2. XIX, 3. n. 5. Cf. IX, 13. Trin. IV, 14. Bapt. III, 19. n. 27. Epl. XCVIII. ad Bonif. n. 9. ad Honorat. Epl. CXI. n. 61. 1) Epl. XXIX. ad Alyp. Thagast. Epp.

2) Illius bibimus sanguinem, et sine ipso potare non possumus, et quotidie in sacrificiis ejus de genimine vitis verae . . . . rubentia musta calcamus. Hedib. qu. II. Vitulus saginatus, qui ad poenitentiae immolatur salutem, ipse salvator est, cujus quotidie carne pascimur, cruore potamur. Epl. ad Dam. XIV. Si autem laicis imperatur, ut propter orationem abstineant se ab uxorum coitu, quid de episcopo sentiendum est, qui quotidie pro suis populique peccatis illibatas deo oblaturus est victimas. In Tit. I. Cf. in Luc. XV. in Ez. XLI.

3) Ad cognoscendum et perficiendum sacrificium veri corporis ipse te roboret, et potentia consecrandi invitet. De Paschat. Hom. VII.

4) Διὰ ταύτης (ἐκκλησίας) ἱερατεύει ὡς ἄνθρωπος, δέχεται δὲ τὰ προςφερόμενα ὡς θεός προςφέρει δὲ ἡ ἐκκλησίᾳ τὰ τοῦ σώματος αὐτοῦ καὶ τοῦ αἵματος σύμβολα, πᾶν τὸ φύραμα διὰ τῆς ἀπαρχῆς ἁγιάζουσα. In Ps. CIX, 4. Μόνος δὲ ἀμώμως ἀμνὸς ἱερεύεται ὁ αἴρων τὴν ἁμαρτίαν τοῦ κόσμου. In Mal. I, 11. Cf. Repreh. anath. XI. H. R. XX.

Β) Προςάγεται γὰρ ἐν ἐκκλησίαις τὰ μυστικὰ καὶ τῆς ἁγίας τραπέζης Χριστοῦ ἀπόλεκτον ἐν αὐταῖς ἀξιοῦται γένος. ἔνθα δ' ἂν ἱερατεύει νόμιμος ἱερεὺς ἅγιος ἔσται τόπος, ἁγιάζει δὲ τὸν ἁπτόμενον ἡ θυσία καὶ ὁ τοῦ απ ματος ραντισμός προςίεμεν γὰρ τοῖς ἁγίοις, οὐχ ἑτέρου τοῦ χάριν, ἡ ὥςτε