Obrázky na stránke
PDF
ePub

istud sæculum celebret, etiam Africæ liquit. Adhuc A libri AD UXOREM duo. Nam quum priori a nu

Carthaginem singulæ civitates gratulando inquietant donatam Pythico agone post stadii senectutem (Ibid. lib. ad Gnost. c. 6.). Nam eo pertinere videtur illa nummi vetus inscriptio: SEVER. PIUS AUG. PONT. MAX. TRIB. POT. X. sive: ANTON. PIUS, una ex parte, et ex altera : INDULGENTIA AUG. SC. IN CARTHAGINE; item et Græca illa : AY. KAI ZEOTAPOS ΠΕΡΤ. ΚΑΡΤΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΟΣ; utpote qua significetur institutos ludos illos Carthagine a Severo et Antonino Impp.

Anno Domini ccv.

pliis secundis tantum dehortetur, et posteriori saltem nuptias cum Gentilibus interdicat, apparet eos conscriptos ante hæresin Auctoris, fortassis Romæ, quo frequenter discurrere solet saltem ad absentem, et quantum apparet a valetudinario, quippe qui priorem admonitionem tanquam jam moriturus Legatum ac Fidei commissum nuncupet.

ANNO DOMINI CCVI.

24. IMP. CÆS. M. AUR. BASSIANO SEV. AUG.' F. ANTONINO AUG. II. ET P. SEPT. SEV. AUG. F. GETA COSS. S. Zephyrini Romani Pontificis VII. Severi Imper.x.quum hæreses variæ grassarentur in Africa ad scribendum adversus eos serio se contulit. Inter quos primus occurrit liber ADVERSUS APELLETIANOS, etsi hodie desideratus, id est, Apellis discipuli Marcionis sectatores, de quibus Auctor : Adhuc, inquit, in seculo supersunt, qui meminerint eorum, etiam proprii discentes et successores ipsorum; ne posteriores negare possint. Eodem ango conscriptos putamus libros ADVERSUS HERMOGENEM duos, DE MATERIA DEO COÆTERNA unum, DE CENSU ANIMÆ EX EADEM MATERIA alterum. Qui quo tempore disseminare suas hæreseis cœperit, non ita constat; altamen ex parte id significare videtur B. Hieron. Catal. Script. Eccles. dum contra Hæresin Hermogenis primum scripsisse tradit Theophilum Antiochenum. Qui, etsi sub Imper. Vero floruerit, eidem tamen supervixisse, ex ejus lib. 3, ad Autoly

§ XIII. De quibusdam sublestæ fidei libris, de Spectaculis, de Idololatria, de Habitu muliebri et de cultu feminarum, duobus ad Uxorem, adversus B Apelletianos, adversus Hermogenem, de Materia Deo coæterna, de Censu animæ ex eadem materia, adversus Valentinianos, de Anima, de Spe fidelium. 23. L. FABIO M. F. SEPTIMIANO II. ET M. ANNIO M. F. LIBONE COSS. S. Zephyrini Papæ Romani anno VI. Severi Imper. XII. partim occasione dicti Pythici 'agonis, aliorumque certaminum Carthagine exhibitorum, partim quod jam indicti essent Ludi Seculares Romæ, ad quos per præcones convocare solebant omnes, utpote qui nec spectati nec spectandi iterum forent, ut Christianos ab ea profectione deterreret, scripsit TERTULL. et Græce et Latine insignem illum librum DE SPECTACULIS ( Lib. de Spect. n. 1 et deinceps.), quo pulcherrime deducit, quidquid ad 4. Spectaculorum genera pertinet, ab C cum comprobatur, ubi annos et mundi, et Romani Idololatria suam habere originem, atque adeo Christianis interdicta. Certe hoc anno octavorum Ludorum secularium a Severo celebratorum non modo meminerunt Censorinus lib. de Die natali, et Dion et Herodianus, quorum hic eos vidisse se scribit, sed etiam, testibns Fastis Consularibus: LUDI SÆCULARES OCTAVI EX. SC. FACTI, et invenitur hæc nummi inscriptio: M. AUR. ANTONINUS PIUS AUG. SECULARIA SACRA SC. Existimant etiam Arcum Severi triumphalem, qui etiamnum extat, ea occasione hoc anno erectum, Politianus et Onuphrius, cujus inscriptionem habes supra, quorum uterque latissime et originem et omnes ritus Sæcularium Ludorum prosequitur. Et vero tam late de omnibus Ludorum Spectaculis in illis exhiberi solitis Auctor

tractat, ut alio Commentario Lectori curioso non sit opus, maxime si consulat et Annotationes nostras. Eodem pene tempore conscriptum constat librum DE IDOLOLATRIA, utpote in quo et hujus libri ac persecutionis meminerit (Lib. 2. de Idol. c. 13. n. 164. lib. 1. ad Uxor. c. 7. n. 44. l. 2. ad Uxor. c. 1.), et Solemnia Castrum ad Idololatriam pertinere astruit, sicuti etiam multa alia, in quibus direcie consistit Idolorum cultus. In eumdem quoque annum referimus libros, DE HABITU MULIEBRI et DE CULTU FEMINARUM, quorum priori nimium ornatum, posteriori magis capilli et cutis curam superfluam reprehendit. Videntur eodem anno etiam conscripti

D

1

Consulatus, et Casarum usque ad obitum Veri Imper. computat. Proinde sub Commodo potius Imper. crrores illum suos sparsisse censemus; qui tamen ætate Auctoris adhuc vixerit, vel eo teste in hæc verba Hos (inquit de Marcione, Valentino, et Apelle loquens jam mortuis) ut insigniores et frequentiores adulteros veritatis nominamus.Cæterum Nigidius, nescio quis, et Hermogenes, et multi alii, adhuc ambulant subvertentes vias Domini (L. de Præscr. adv. hær. c. 30.). Et vero in Africa Hermogenem floruisse testis est Philastrius lib. de Hæres. cui auctor addit tanquam Magistrum aliquem Nigidium. Quum etiam superessent adhuc Valentinianorum hæreticorum examina, ducibus præter primos illos supra adductos Theotimo, Axionico, Alexandro et Prodico, B. Irenæum imitatus ad verbum pene, LIBRUM conscripsit ADVERSUS VALENTINIANOS. De prioribus sic Auctor: Multum circa imagines Legis Theotimus operatus est. Ita nus-, quam Valentinus: et tamen Valentiniani, qui per Valentinum. Solus ad hodiernum Antiochiæ Axionicus memoriam Valentini integra custodia regularum ejus consolatur (T. 3. l. ad Valent. c. 4. n. 32. 33. ac 34. Ibid. 1. de carit. Christi c. 15. n. 127. Ibid. c. 16. n. 131.). De tertio in hæc verba : Nam, ut penes quemdam ex Valentini factione legi, primo non putant terrenam et humanam Christi substantiam informatam (16. c. 17. Tom. 3. l. adv. Gnost. c. ul.). De quo vero loquatur subjecit: Insuper argumentandi libidine ae.

forma ingenii hæretici locum sibi fecit Alexander ille. A mus conscriptum fuisse occasione eorum, quæ vi

disse scribit S. Perpetuam in paradiso. Et vero uti in hac Christianorum per Africam quoque persecutione animos fidelibus adderet, censemus eodem pene tempore scriptum librum DE SPE FIDELIUM. Quanquam interim verissimum comperiamus illud Proverbii, quod Error unus alium trahat, utpote quum paradoxon sit utriusque libri illius argumentum, et haud paucas præterea reperire sit opiniones non satis sanas in dicto libro de Anima, de quibus inter Paradoxa Auctoris cum Antidoto latius. Hoc unum hic addimus, scriptum illum librum, De Omni Statu ANIME, vel ipso teste, qui adeo etiam Commentarium animæ nuncupat, utpote in quo tractetur quidquid olim a Philosophis et ab hæreticis de Anima

alio hodie commentario sit opus.

Anno Domini cavin.

Et rursum Sed remisso Alexandro cum suis syllogismis (Ibid. l. adv. Prax. c. 3. Ibid. l. de Præs. adv. hær. c. 21.). Denique de postremo duo concurrunt loci: unus Quod si jam tunc Prodicus aut Valentinus adsisteret; alter: Quum alius Deus infertur adversus creatorem, tunc male quum plures, secundum Valentinos et Prodicos (Ib. l. adv. Valent. c. 5. Ibid. lib. de Præs. ad hær. c. 3. Ibid. c. 52. hær. 52. n. 327. lib. de Anima cap. 55). Neque enim ibi legi posse Proclos, quod erat in excusis codicibus, præterquam quod suo loco comprobaverimus, vel eo convincitur quod Proclus seu Proculus non Valentinianus fuerit, sed Montanista, a quo dicti zur Proclum quidam Montani sectatores; quum antea adhuc Catholicus ad versus Valentinum scripserit. Et vero quum vocet B tractatum fuit, ut neque Philosophis neque Theologis illum Auctor virginis senectæ et Christianæ eloquentiæ dignitatem, videmur nobis attigisse primum quod aiunt lapidem offensionis, in quem ipse impegit, dum partibus Montani favere cœpit; seductus, quantum apparet, admiratione quadam tum virginis senectæ Proculi, quem tunc senem fuisse oportuit, utpote vel eodem teste contemporalem hæresiarcharum Valentinianorum, tum eloquentiæ Christianæ, quam in scriptis ejus deprehendit parum memor miser ille, quid antea scripsisset, fortassis hujus tanti viri occasione: Solent, inquit, miriones isti etiam de quibusdam personis ab hærest captis ædificari in ruinam : Quare illa, vel ille, fidelissimi, prudentissimi et usitulissimi in Ecclesia, m illam partem transierunt? Quis hoc dicens, non ipse sibi respondet: neque prudentes, C neque fideles, neque usitatos æstimandos, quos hæreses poluerint immutare? Quid igitur, si Episcopus, si Dia. conus, si vidua, si virgo, si Doctor, si eliam Martyr lapsus a regula fuerit, ideo hæreses veritatem videbuntur obtinere? Ex personis probemus fidem, an ex fide personam? Alioqui certe non est verisimile in tam absurdam hæresin lapsum iri Auctorem, uisi ex tali quapiam occasione, fortassis etiam ex frequentatione ipsius familiari, dum subinde Romam inviseret ; nam Romæ Proclum habitasse postea deducemus, maxime quum antea blasphemiam dixerit, Paracletum quem Christus promisit, in Montano primum apparuisse, et tamen in sequentibus scriptis non vereatur illi nomen Paracleti frequenter ascribere.

Anno Domini CCVII.

25. NUMMIO SENECIO ALBINO ET FULVIO ÆMILIANO COSS. S. Zephirini Papæ Romani vin. Severi Imp. xiv, plerique passas scribunt Perpetuam et Felicitatem, idque juxta Ven.Bedam die natali Severi,quem assignant Martyrologia Usuardi et Romanum Nonis Martiis, illis præterea annumerantia Revocatum, Saturninum et Secundiolum, simnul passos in Mauritania civitate Thuburbitanorum. Quum autem Perpetuæ fortissime Martyris eo libro meminerit Auctor, oporlet non ante scriptum fuisse librum DE ANIMA, quem scripsit ADVERSUS PHILOSOPHOS ET HÆRETICOS. In quo etiǝm alludit ad librum DE PARADISO. Quem conjici

D

§ XIV. De libris Montanismum jam redolentibus, de Carne Christi adversus IV. hæreses, de Resurrectione carnis, adversus Marcionem V, de Corona Militis, Scorpiacum adversus Gnosticos, adversus Praxeam.-26. S. Zephirini Romani Pontificis 1x. Severi linp. xv. M. FLAVIO M. F. M. N. AFRO ET Q. ALLIO FABIO CATULLINO MAXIMO COSS. scriptum fuisse a TERTULLIANÓ librum primum adversus Marcionem ex hisce verbis constat. At nunc quale est ut Dominus a xu. Tiberii Cæsaris revelatus sit, substantia vero ad xv. jam Severi Imperatoris annum nulla comperta sit? (L. de Resur. car. c. 2. cap. 45. l. c. adv. Mar. 1. 15. To. 3. lib. de car. Christi, c. 7.) Atque adeo hoc tempore simul editos fuisse oportet libros DE CARNE CHRISTI ADVERSUS IV. HIERESES DE RESURRECTIONE CARNIS, ET ADVERSUS MARCIONEM quinque (Lib. de Res. car. c. 2. Lib. 5. ad. Marc. c. 10. n. 150. I. de Cor. milit.c.ull.), utpote eodem scriptos tempore. Nam sicut etiam alibi diximus, libro de Carne Christi citatur liber quartus adversus Marcionem, libro de Resurrectione carnis 11. et ш. adv. Marc. et 1.1.adv.Marc, allegatur liber de Resurrect. carnis, quo fit ut existimem primum scriptos adversus Marcionem quatuor; intermedios deinde duos illos; et postremo adversus Marcionem quintum. Porro si hoc anno, uti Onuphrius tradit, celebrata sint Decennaliz Antonini Imper.Severi filii, fortassis præoccupata anno integro ob discessum in bellum Britannicum, quem Cassiodorus his Coss. accidisse scribit; hoc etiam anno scriptus est LIBER DE CORONA MILITIS; sin anno sequenti (quod mihi magis fit verisimile ex illa nummi inscriptione ANTONINUS PIUS AUG. Cos. 111. VOTA SOLUTA DEO) utrumque contigerit, illuc referre poterit Lector, dummodo nobiscum sentiat, ante expeditionem Britannicam. Ad quam pertinet etiam inscriptio supra posita, cum effigie Equitis manu jaculum teuentis : PROFECTIO AUGG. nam utrumque filium secum duxit Severus, a quo quum P. Septimius Geta anno primum sequenti Imper. Cæs. Aug. sit appellatus et Tribunitiam potestatem acceperit, sicuti Fasti ba

bent Consulares, confirmatur dicta nostra conjectura. A cribat: In præsentiarum est medius ardor, ipsa ca

Conciliari quidem possunt inscriptiones et fasti consulares cum Onuphrio et altera quadam Inscriptione ubi appellatur Antoninus Aug. Trib. Pot. x. Cos. 111. desig. ut dicatur cœptus ejus annus x. his Coss. ad Kal. Maias, et finitus anno sequenti Kal. Maiis: sed nos ad annum sequentem referre maluimus, ne hic prolixiores simus.

Anno Domini ccix.

27. S. Zephirini Papæ Romani x. Severi Imper. xvi. Imp.CES.M.AUREL. SEVERI AUG. F. ANTONINO AUG. III. ET P. SEPTIMIO SEVER. AUG. F. GETA COSS.Post celebrata Decennalia Antonini Rome a TERTULLIANO Scriptum censemus librum DE CORONA MILITIS. Romæ enim scriptum apparet ex verbis illis: Erubescite B Romani commilitones ejus, et ad Decennalia videtur referendum illud libri frontispicium: Proxime facta est LIBERALITAS Præstantissimorum IMPERATORUM; cui subjicienda putavimus quæ sequuntur, eo quod occasionem scripti hujus libri indicent, utpote in quo, contraquam alii niussitabant, Christianis coronæ usum interdictum deducit. Expungebantur, inquit, in castris Milites laureati. Adhibetur quidam illic magis Dei Miles; solus libero capite, coronamento in manu olioso. Singuli designare, eludere eminus, infrendere cominus. Murmur tribuno defertur, et persona jam ex ordine accesserat. Statim tribunus : Cur [inquit] tam diversus habitu? Negavit ille cum cæteris sibi licere. Caussas expostulatus, Christianus sum, respondit. Suffragia exinde, et res ampliata, et reus ad Præfectos. Ibidem pènulas posuit, speculatoriam de pedibus absolvit, gladium reddidit (nam militaria om nia insignia in exautoratione militum exui solere, vel ex Herodiano lib. 2. manifestum est, initio Imperii Severi). Et nunc russatus sanguinis sui spe, donativum Christi in carcere expectat, Exinde sententiæ super illo, nescio an Christianorum (non enim aliæ ethnicorum), ut de abrupto el præcipiti et mori cupido, qui de habitu interrogatus Nomini negotium fecerit. Nec vero omittendum illud Plane superest, ut etiam martyria recusare meditentur. Mussitant denique tam bonam et longam sibi pacem periclitari. Nec dubilo quosdam scripturas emigrare, sarcinas expedire, fugæ accingi de civitate in civitatem. Novi et pastores eorum in pace leones, in prælio cervos. Sed de quæstionibus confessionum alibi docebimus. Denotat enim ibi aut librum de Foga in persecutione, aut quod magis placet, SCORPIACON ADVERSUS GNOSTICOS. (Lib, adv. Gnost. et c. 1), nempe Prodicum Scorpianum et alios Valentinianos Martyriorum refragatores, qui jam in Africam irrumpere cœperant: (de quibus videat Lector Annot. nostras)[Ibid. c. 1.]. Fortassis etiam Romæ scriptum. In eo enim et de quæstionibus confessionum, id est, quod confiteri Christum necesse sit, latissime deducit, et persecutionem omnium gravissimam, quae dicta oc casione post longam pacem (utpote quum Romæ et in Africa ad id temporis pauci leguntur sub Severo passi martyres) recruduisse videtur, his verbis desTERTULLIANI I.

:

nicula persecutionis ab isto scilicet cynocephalo (ubi aut Severum Imperatorem, aut potius urbis Romæ præfectum in absentia illius jam in Britanniam profecti, intelligit); alios ignis, alios gladius, alios bestia Christianos probaverunt, aliis fuslibus insuper et ungulis degustato martyrio, in carcere esuriunt. Porro Severum propterea absentem in Britannia diximus, quod expeditionis Britannica hoc anno, uti antea probavimus, facta meminerint Euseb. in Chronic. Oros. lib. 7. cap. 11. Paulus Diaconus lib. 8. cap. 1. ante eos Spartianus, Herodianus, et Dio in Severo. Nondum enim Britanniam Romanis paruisse ad id usque temporis, etiam ipse verbis his supra citatis indicat et Britannorum inaccessa Romanis

loca, Christo vero subdita (l. adv. Jud. c. 7), utpote Lucio Britanniarum Rege paulo ante ope S. Eleutheri Papæ ad fidem converso, item etiam illis : Britanniæ intra Oceani fines conclusæ sunt.

Anno Domini ccx.

28. S. Zephyrini Romani Pontificis XI. Severi Imper. XVII. M. AURELIO CLAUDIO M. F. POMPEIANO, ET LOLLIANO A VITO COSS. Romæ adhuc existens TERTULLIANUS, Scripsisse mihi videtur librum DE VELANDIS VIRGINIBUS, quem Græce quoque scriptum esse his fatetur verbis: Proprium jam negotium passus meæ opinionis, Latine quoque ostendam virgines nostras velari oportere. (Lib. de Vel. virg. c. 1). De quo argumento anno sequenti latius. Scripsisse etiam verisiC mile est paulo post, jam Carthaginem reversum, librum ADVERSUS PRAXEAN, de quo Auctor: Iste, inquit, primus ex Asia hoc genus perversitatis intulit Roma; homo et alias inquietus, insuper et de jactatione Martyrii inflatus ob solum et simplex et breve carceris tædium. Fructicaverant avena Praxeanæ hic quoque (nempe in Africa) superseminatæ, traducta dehinc per quem Deus voluit (quantum apparet, Zephyrinum Papam, utpote de quo tale qui tradat B. Opt. Milevit. 1. 1. contra Parmenian.), etiam evulsæ videbantur. Denique caverat pristinum doctor de emendatione sua, el manet chirographum apud Psychicos, apud quos tunc res gesta cst, exinde silentium. Avenæ vero illæ ubique tunc semen excusserant. Ita aliquandiu per hypocrisin subdoļa vivacitate latitavit, et nunc denuo erupit (adv. Prax., c 1.). Ex quibus verbis satis patel, et revocasse suam hæresin aliquando Praxcan disputatione alicujus emendatum, sed iterum relapsum denuo erupise, et dum hic liber scriberetur, adhuc supervixisse. Quanquam interim, si verum sit quod addit de Montani prophetia cjus ope expulsa, quandoquidem illum floruisse constet sub S. Eleuthero Papa, oporteat jam senem fuisse Praxean. Nos certe vixdum in eo quod dictum est, Auctori fidem adhibendam putamus; tam quod S. Pacianus hæc vera scribat de hæreticis cataphrygibus: Et primum hi pluribus nituntur Auctoribus; nam puta Græcus Blastus ipsorum est; Theodotus quoque et Praxeas vestros aliquando docuerunt: tum, quod ipse Au(Trois.)

etor, præterquam quod illic subjungat tanquam A (quam pro zelo etiam in sanctis agnoscit idem B. Iliediscipulos Blastum, et Theodotum, et Praxean, cum Victorino, illis qui secundum Æschinem pronuntiabantur eamdem hæresin attribuit, et hoc libro impugnat.

Anno Domini ccxI.

:

29.

ronymus Epist. ad Damas. de prodigo et frugi filiis), sed et contumeliarum nomenclatura ipse traduceret. Nos itaque, si quid in re incerta divinare liceat, conjicimus Tertullianum, post obitum Agrippini, in obtinendo Episcopatu Carthaginiensi repulsam passum fortassis invidia Clericorum quorumdam Eccle: siæ Romanæ, a quibus proinde etiam contumeliis affectus, ad partes Montani desciverit. Certe fomitem illis invidiæ administrare potuerunt loci aliquot in libris præcedentibus: quibus tacite quorumdam Clericorum, fortassis Romanorum, vitia reprehendit, non aliter atque postmodum BB. Hieronymo et Panlino accidit eadem de causa (L. de Spect. e. 25.); Imprimis de frequentatione spectaculorum: Sed Tragado, inquit, vociferante, exclamationes ille (nompe aliquis de Clero) alicujus Prophetæ retractabit. Inter effeminationis modos, Psalmum secum comminiscetur ; et quum athletæ agent, ille dicturus est repercutiendum non esse; poterit et de misericordia moveri defixus in morsus ursorum et spongias retiariorum. Avertat Deus a suis tantam voluptatis exitiosæ cupiditatem. Quale est enim,de Ecclesia Dei in Ecclesiam diaboli tendere? de cœlo (quod aiunt) in cœnum? illas manus quas ad Dominum extuleris, postmodum laudando histrionem defatigare? ex ore quo Amen in sanctum protuleris, gladiatori testimonium reddere? sis alvas aliis omnino dicere, nisi Deo Christo? l. de Idol. c. 7. (L. de Cor. milit. 1.). Item illud in Artifices Idolorum: Tota, inquit, die ad hanc partem zelus fidei perorabit inC gemens Christianum ab Idolis in Ecclesiam venire, his manibus adorare, quæ foris adversus Deum adorantur, manus admovere corpori Domini, quæ dæmoniis corpora conferunt. Nec hoc sufficit. Parum sit, si ab aliis manibus accipiant quod contaminant, sed ipsæ tradant aliis quod contaminaverunt. Alleguntur in ordinem Ecclesiasticum Artifices Idolorum. Proh scelus ! Semel Judæi manus Christo intulerunt, isti quotidic corpus. ejus lacessunt. O manus præscindendæ! Rursum illud de Pastoribus in persecutione fugientibus: Plane superest ut etiam martyria recusare meditetur, qui Prophetias ejusdem Spiritus sancti respuit : novi et Pastores etiam eorum in pace leones, in prælio cervos. Denique de velandis Virginibus: Illam consuetudi

§ XV. Ejus defectionis tempus et causa. S. Zephirini Papæ Romani`x11. Severi xvш. M. ACILIO M. F. M. N. FAUSTINO. ET C. CÆSONIO, C. F. TRIARIO RUFINIO COSS. completum fuit, quod scribunt post Auctores supracitatos Cassiodorus in Chronico, et Ven. Beda histor. Eccles. lib. 1. cap. 5. de Severo, quod vallum crebris turribus communitum in Britannia, per centum et amplius millia passuum de mari ad mare perduxerit, ut partem pro- B vinciæ graviss. præliis receptam a cæteris faceret securiorem, pro quo facit etiam lex Severi et Antonini Augg. Eboraci lata hoc Consulatu Non. Maii, que extat Cod. lib. 3. Tit. 32. lib. 1. Certe tunc primum leguntur Inscriptiones quibus appellatur Severus BRITANNICUS MAX. TRIB. POT. XVIII. ac Antoninus BRITANN. TRIB. POT. XIII. IMP. II. COS. II. denique et illa P. SEPT. GETA PIUS AUG. BRIT. TRIB. POT. II. COS. H. uno ex latere, et ex adversa parte: VICTORIE BRITAN. Utpote quum tertius fuerit duntaxat iste annus, ex quo Geta Tribunitiam potestatem cum cæteris Imperii insignibus acceperat. Porro hoc fere anno contigisse censemus, quod de TERTULLIANO scribunt B. Hieron. Sophronius Catal. Scriptor. Eccl. ac Niceph. lib. 4. cap. 12. ac 34. quum usque ad mediam ælatem in Eccl. Catholica presbyter permansit, ad Montani dogma delapsum. Verumtamen magna est difficultas, quomodo scribat B. Hieron, id factum invidia et contumeliis Clericorum Rom. Eccl.ac Sophronius : φθόνῳ καὶ προπηλακισμοῖς τῶν κληρικῶν τῆς ἐν ̔Ρώμη indolas, et interpres Nicephori: ‹ propter Cleri Romani invidiam; › præsertim quum de co nusquam conqueratur Auctor etiam in lib. adver. Ecclesiam scriptis, maxime quum causam illam reticens Vincentius Lirinensis, etsi B. Hieron. posterior, non aliud dicat, quam TERTULLIANUM Catholici dogmatis et vetust:e fidei parum tenacem, ac disertiorem multo quam feliciorem, mutata sententia in errorem D nem quæ virgines negat, dum ostendit, nemo prodelapsum, magnam fuisse in Ecclesia tentationem. Quem imitatur Abbas Trithemius.

30. Est quidam qui invidiæ [causam fuisse putet Auctori eloquentiam. Rhenani conjecturam, quantumvis suspectam, sequuntur etiam Catholici quidam, qui suspicantur illum quum initio favere cœpisset hæresi Montani, statim Ecclesiæ communione privatum prius quam se totum dederet, quare commotus ille prorsus in Montani partes transierit. Verum non video quomodo Excommunicationem Ecclesiasticam, quam Auctor divinam censuram et futuri judicii præjudicium appellat (Apolog. c. 39.), B. vero Hieron. Epist. ad Heliod. ante diem judicii judicium quo ejectus de Ecclesia rabido dæmonis ore discerpitur, non solum invidias

basset, nisi aliqui tales quales virgines ipsæ. Tales enim oculi volent virginem visam, quales habet virgo quæ videri volet. Invicem se eadem oculorum genera desiderant. Ejusdem libidinis est videri el videre (Ibid. l. de Veland. virg. cap. 2.). Auctor commentarii S. Ambrosio ascripti in Epist. Pauli videtur interpretari invidiam illam, quasi fuisset ipsius Auctoris in Clerum Romanum. Sic enim, inquit, Per invidiam charitatem corrumpentes, scientiam ad nihilum deduxerunt. Nam et Tertullianus et Nova. tianus non parvæ scientiæ fuerunt; sed quia per zelum charitatis fœdera perdiderunt, in schisma versi, ad perditionem suì hæreses creaverunt. Ex quibus verbis fit etiam verisimilior mea conjectura ex eo,

Fuga in persec. c. 5.) Hune quum contra Ecclesiam scriptum asserant, ubi supra, B. Hieronymus, Sophronius et Nicephorus, verisimile fit Fabium illum Romanum fuisse Presbyterum. Certe quod aliquo ministerio Ecclesiastico functus, colligere est ex verbis illis: Sed quum ipsi Auctores, id est, Diaconi, Presbyteri et Episcopi, fugiunt, quomodo laicus intelligere poterit ? Quibus interim quando (contraquam sentit Auctor) fugere liceat, in Annotationibus nostris latius. Meminit in eo etiam Rutilii sanctissimi Martyris: porro et sub Severo haud dubie referri debet, quod scribunt Euseb. et Nicephor. de Origenis prima persecutione maxima apud Alexandriam, antequam sese ipse castraret. Atqui ad intellectum Auctoris facit, ubi dicit: Maledictum esse ante é Deum Cæ

quod ob repulsam Episcopatus Rom. in schisma ot A opposita delinquimus. (L. de Jejun. c. 13. 1. de hæresim inciderit Novatianus. Porro si excommunicatus fuerat justissimis profecto de caussis, etiam fortassis in absentem eam tulit sententiam B. Zephyrinus Pontifex. Primum enin in lib. omnibus scriptis citra 14. imperii Severi Annum, Paracleti nove prophetiæ frequenter, Spiritus sancti etiam Montani verbis jam citatis meminit, sicuti etiam mulieris Prophetidis subinde, modo Priscillam, modo Maximillam significans; et similiter de Extasi habet non pauca, locis citatis inter Paradoxa Auctoris (L. ad Prax. c. 1). Deinde Psychicos quoque, id est animales appellare cœpit Catholicos, tum advers. Marc. tum advers. Praxean, sicuti etiam ibi latius. Postre mo omnia illa simul conjungens lib. adv. Praxçan, Romanum Episcopum, quantum apparet, Eleutherium B calumniatur, tanquam qui agnoscens jam Prophetias Montani, Priscæ et Maximillæ, ex ea agnitione pacem Ecclesiis Asia et Phrygiæ inferre paratus fuerit, nisi Praxeas falsa (perperam inquit) de ipsis Prophetis et Ecclesiis eorum asseverando, coegisset litteras pacis revocare jam emissas, et a proposito recipiendorum charismatum concessare. Et insuper diaboli negotium procurasse dicit, qui prophetiam expulit, et paracletum fugavit. Certe ipse Auctor Excommunicationem in hæreticos approbat non uno in loco (Scorp. adv. Guost. c. 1.).

Anno Domini CCXII.

C

§ XVI. De ultimis Tertulliani montanistæ libris, e Fuga in persecutione, de Exhortatione castitatis, de Monogamia, de Jejuniis adversus Psychicos, de Pudicilia, de Extasi, adversus Apollonium Septimum. 31. S. Zephyrini Papæ Romani XIII. M. Aurelii Antonini Bassiani Pii Felicis Augusti Britannici Germanici Imperii 1. Q. EPIDIO L. F. RUFO LOLLIANO GENTIANO, ET POMPONIO BASSO COSS. conscriptum censemus TERTULLIANI librum DE FUGA IN PERSECUTIONE. Idque ante decessum Imper. L. Sept. Severi Pertin. Augusti qui eo anno pridie Nonas Febr. Eboraci moerore magis quam morbo mortuus est (in hoc adeo punitus a Deo juxta Orosium lib. 7. cap. n.) nondum clapso anno Imperii sui 18. ut pote quum ab Idibus Maiis anni Domini 194. ad dictum usque hujus anni diem computantur duntaxat anni 17. menses 8. dies 21; que fit ut hunc anni. 1. Anton. faciamus, aut saltem ante reditum Antonin D ex Britanniis cum fratre suo P. Sept. Geta Felici Augusto Britannico Imperii consorte, adhuc durante persecutione (L. ad. Scap.c.4.),quam ipse [utpote lacte Christiano imbutus, sicuti supra ex Auctore diximus] vel Severo Sulpitio teste (Sacræ Hist. lib. 2), cessare fecerit, utpote qui scribat ab obitu Severi ad Decium usque pacem Ecclesiis fuisse, præterquam quod a Maximino in Episcopos sævitum fuerit; quam adeo longam pacem appellat B. Cyprian. lib. de Lapsis. Quanquam interim edicta Severi adhuc aliquandių viguisse ex his Auctoris verbis videantur: Nisi furle in Senatusconsulta et Principum mandata coitionibus

sarem nuncupare (1, Apolog. c. 34.); id quod late recenset Herod. lib, tertio de ritu observato in relatione Severi Imper. post mortem in Divos per filios Romæ facta, postquam cincres ex Britannia secum allati in urna alabastrina juxta illum, aut ærea juxta Spartianum, in sepulcrum Antonini sunt illati. Hic præterea prætereundum non putavimus, quod quum pridie Non. Februar. perierit Severus, castigari deberent leges duæ Codicis, altera lib. 6. Tit. 45. l. 1. ut legatur v. Kal. Februarii, pro, Januarii: altera ejusdem 1. Tit. 37. lib. 3. uti soli Antonino Aug, ascribatur, non Severo et Anton. Augg, utpote qnum lata sit. vI. Kal. Maii, diu post illius obitum, maxime quum extet lex Antonini solius Kalend. Maiis lata, et alia plures his Coss. latæ.

Anno Domini CCXII.

32. S. Zephyrini Romani Pontificis xiv. Antonini. Imper, 11. M. POMPONIO M. F. ASPRO II ET ASPRO COSS. sive duobus Aspris, quibus Coss. Leges Antonini variæ datæ leguntur (quorum seniorem cumdem illum censemus de quo supra ad annum cc), solus Antoninus (testibus Ilerodiano et S; artiano), fratre Geta ad pectus su matris interfecto postquam imperavit annum unum, dies 21. ac sepulto in septizonio (quod a septem zonis cœli ita dictum Severus, vel Euseb. teste, ædificaverat ac in Divos relato), imperium usurpavit. Insuper et alios plurimos, quantumvis patri sibique antea carissimos, neci tradi jussit, inter quos commemorandi veniunt Papinianus ille, ejus ae Juliani et Tertyliani JC. præceptor, Juris Asylum cognominatus a Spartiano, et Sammonicus Serenus, cujus libros plurimos extare ille scribit, Gordiani postea Cæsaris pædagogus. In hune annum referimus librum TERTULLIANI DE EXHORTATIONE CASTITATIS, utpote quem Nicephorus, lib. quarto, capite 54, inter eos recenset, qui contra Ecclesiam catholicam conscripti sunt, et in quo eo dementiæ videtur venisse, ut apud tres etiam laicos, utpote Montanum et insanas ejus Prophetides Priscam et Maximillam, esse Ecclesiam existimet, quemadmodum latius idipsum alibi inculcat (Lib. de Exhor. castit. c. 7. Lib. de pudic. c. 21.).Huic etiam anno ap

« PredošláPokračovať »