Vatum sacrorum carmina immortalia sunt. Nescit alta petens virtus limite concludi. 25 Amicus certus in incertis rebus spectatur. Rerum săpientia cunctis õpibus melior est. Loqui pauca audireque plurima debet prudens. Virtutis gloria multo praestat divitiis. Ănimosa virtus superat pugnaces dolores. 30 Mors aeternae vitae certissima jānua est. Nil vastum corpus sine săpiente pectore potest. Fluminis instar per devia rapti vīta fugit.

Nihil perfectum et ab omni läbe remotum est. Famam post funera cèlebrem pectus nõbile ămat. 35 Animo prudentes cernunt ventura pericula. Aiunt coelestes cuncta bona lăboribus vendere. Cuncti trahuntur nominis et famae fulgore. *Non est tūtum jūdiciis hominum confidere. Laudemque decusque tempore suo facta merentur. 40 Větusta quercu labente omnes ligna ferunt. Quaerunt laetitiam fugiuntque dolorem carmina. Vernantes hortos dulcis ŏdor violae imbuit. Desidis vitae sordida ōtia ceu pestem fuge. Etiam longissima vīta felici est brevis. 45 Pro sua quemque condicione vivere decebit. Turpi ab ore omne laudis genus vilescit. Pāce artes vigent et pace Cămēnae ǎluntur. Těnerae juventae error insitus est levitasque. Sōla virtus homines felices reddere potest. 50 Virtus bene discitur atque docetur exemplo. Ceu virus cuncta consortia mălorum effuge. Non diu fortuna alis felicibus ambulat. Vitare fatum hominis săpientia non potest. Cursu instăbili menses et anni volvuntur. 55 Semel offendisse veniamque tulisse sătis sit. Sacci nimium distenta võlumina rumpuntur. Mittens ǎliena suum quisque mūnus făcessat. Praeceps audacia victores et victos facit. Prudentia suadet-nil inconsulte fieri. 60 Insons honestae vitae confisus nil mětuas. Silentia vitae morte măgis condemnanda sunt, Ingenium per ingenuas artes agitare jŭvat. Paratur nulla quies nisi ăliquo lăbore parta. Exănimi leoni et lěpus insultare audet.

65 Inter călicem supremaque labra multa cadunt. Qui ălii insidias struit, sibi ipse damna dat. Cum viro potiore certamen inire noli.

[In the following lines the pupil is supposed to be acquainted with the fundamental rules of position in a Latin sentence. The sentences have been broken up by punctuation, and, when the sense allowed it, by transposition of relative clauses.]

Sōla virtus, cum omnia pereant, perennis est. Dum rāna bovi par esse laborat, rupta perit. 70 Cernere est plures thyrsigěros, paucos Bacchos. Libens disce: quid, quam plurima nosse, pulcrius est? Lucem tibi, quidquid agas, ratio ministret recta. Mihi crede, nil mala consuetudine pejus est. Flectit poenis, non plectit mortalia dominus. 75 Sepulti famam verbis lăcerare turpe viro. Avarus quo plus ditescit, hoc pauperior fit. Est bonus et håbetur, qui studio recti capitur. Ille mědium laboris tenet, qui semel incepit. Si te ipsum non ōderis, odisse non potes. 80 Prudentia ferrum vincit, vim virtus superat.

Relinque, quae sunt aliena; quae tua sunt, haec age. Quod in paleis lătet, inutile granum, nisi tundis. Compesce digito lăbellum, ne temere blăteret. Jussa măgistri qui mětuet, non metuet verbera. 85 Premitur tantummodo, nunquam opprimitur vērum. Vitam elige, quam toto tempore secteris. Fide, sed ante, cui tūto possis fidere, vide. Disce bene vivere, ne mors tibi infelix sit. "Aequa mente, quae non effugias, ferenda sunt. 90 Qui cito verbum sine pondere praecipitat, errat. Miser omnis ǎvarus, miser omnis prodigus homo est. Dum ditior fieri optas, dētĕrior fies.

Arbor, quae cito fructum fert, fructu cito deficit. Si quid habes dare, cito da: nam bis dat, qui cito dat. 95 Nil ăliud, quam quod viribus aequum sit, tentes. Quae facienda coacto sunt, tua sponte facias. Avis silvis, secreto rure poëta gaudet.

Haec est prima via sălutis, morbos suos nosse. Võluptas quem nunc demulcet, mox laesura est. 100 Quae nunc arbos succiditur, ōlim planta fuit.

§ 2. SINGLE HEXAMETERS WITH ELISIONS.

Si quid peccaris, fătenti tibi věnia prompta est.
Săpiens dici vis? loquare raro et měditata.

Heu, quam fluxa hominum salus, quam caduca vīta est.
Si ăliis prōdesse studeas, tibi ipsi proderis.

5 Mors omnia superat, omnia fatum secum claudit.
Nascimur et morimur: ut moriamur, vītam habemus.
Flectenda cervix est, cum aetas nondum indūruit.
Virtus petit summa: nulla via gnāvis invia est.
Sperandum est vivis, non ulla spes sepultis est.
10 Ne măle lucreris; măla lucra damnis aequalia.
Exhaustos labores ōlim dulce ĕrit měminisse.
E parvis aliquando magna colligere solemus.
Ne alienis ab aerumnis gaudia tibi carpe.
Mens recti conscia eventus laetos habebit.
15 Coeli aura jucunda omne ănimans vescitur.
Iniquis oculis Parcae mortalia adspiciunt.
Urbem laudent ălii, mihi rura rīdent němusque.
Stŏlidae linguae jactantia omnibus invisa est.
Comĕde, ut vivas, at non vives propter ědendum.
20 Utile recto postponens excellit justitia.
Ad pulcros virtutis honores non făcile itur.
Intra ōtia săpiens materiam rebus quaerit.
Apis ex văriis horti floribus mella delibat.
Quis nescit obscuro orbe res hominum volvier ?
25 Studiis, pueri, coelestem favorem implorate.
Animos variasque artes exsuscitat paupertas.
Virtutem acquirere oportet sudando, algendo.
Mens improba tandem in extremam noxam incidit.
Et vires et făciem anni euntes populantur.
30 Justitia multis laudata, paucis domestica est.
Perimit invidiam ingenuae mentis constantia.
Disce vītas hominum atque semina morum inspice.
Egregiam virtutem nulla paupertas retundet.
Summa est victoria affectus ănimi superare.

35 Se ipsum quisquis bene novit, nil hercle ignorat. Infectum nequit esse, quod semel factum est: ferendum est.

40

Aetas in lucem proferet, quidquid adhuc clausum est.
Sesquipedalia verba qui declamant, ĕgo ōdi.

Disce virtutem, puer, et vitae modestae adsuesce.
Et Bacchi et Cereris munere vinci, qui săpis, fuge.
Est carum, quod rarum; quidquid abundat, ingratum.

Inopi homini pauca, sed ăvaro plurima desunt. Nemo sine erimine est, quisque suos nae vos pătimur. Non quam cito, sed quam recte omnia fiant, refert. 45 Turpe cultus, si mentem abjicias, sine pectore est. Ubi vivere quisque velimus, non est nostri arbitrii. Fidě digno fide et circumspice, qui sit dignus.' Non utile quaeret, si vult ăliquis justus esse.* Quisque ut mores habet, ita fatur atque ita jūdicat. 50 Vita vitaeque võluptas sic, ut rosa, caduca est.

§ 3. PAIRS OF HEXAMETERS WITHOUT AND WITH ELISIONS.

1 Cognosce ingenium viresque tuas, priusquam Aliquid incipias: desistere coeptis turpe est.

2 Ne těmere hunc, qui tibi blanditur, amicum crēdas: Quisquis non corrigit peccantem puerum, ōdit.-3 Si quid forte aut facias măli aut mente võlutes, Ut homines lăteas, deus certe cernit omnia.— 4 Lūdo indulsisti? illa võluptas subito evolat. Legisti? studio percepta utilitas mănebit.— 5 Secundis rebus doctrina ornamentum est,

Portus et āra doctrina in rebus adversis est.— 6 Nescio quis ardor cunctos ămorque pătriae tenet: Vitamque pro patria profundere dulce est piumque.7 Mite ingenium, quia et ipse mitis est, plăcet deo: Mitissimus esto, si deo vis similis esse.

8 Hostem superare magnus honos, at se ipsum vincere Maximus, nec ipsa virtus ire altius potest.

9 Nunquam nos aliena pericula laetos reddant;

11

Namque sumus homines et, quod hi sunt, cito esse
possumus.-

10 Famam săpientia mortis expertem praestat,
Qua sine vel Croesus ab paupere Iro nil distat.-
Mens fontem aperit, inde rīvos agit võluntas,
Mõtus sub pectore faciles expediunt cursum.—
12 Virtus in mědio: in omnibus moderatus esto,

Si non vis ante diem dulcem vitam abrumpere.13 Dŏloris stimulos, qui săpis, ad tempus compesce : Ira est furor brevis et nil suadet moderabile.

1 For the position of the words in this verse, compare Horat. Serm. II. 1, 63 Quisquis erit vitae, scribam, color.

2 For the position of si, compare Hujus rei causam si quaerimus, etc.

14 Pulcri vestitus équidem magna gratia est;

At omnia nuda, si mens nuda virtutibus est.15 Ne nimium, cum făvet fortuna, crede făvori:

Nam favor est ut vapor: tālis rerum constantia.— 16 Sătis est, quod satis est: nil amplius optat săpiens. Laus est ad suas quemque vires se componere.A licitis quoque rebus saepe temperat modestus, Větitos affectus ratione semper coërcens.18 Quando utilitas honesto pugnare videtur,

17

Semper utilibus honesta měmento praeponere.— 19 Mollitiem luxumque et desidis vitae ōtia

Fugias ut Scyllae răbiem et Circes litora.20 Consilio prudentum virorum saepe utere,

Quorum fides certa, quorum nota săpientia est.— 21 Quicunque laborem vitat, vita indignus est:

Una ǎpis studiosa plus omnibus fūcis vălet.— 22 Dic, quam rem populus unam omnibus votis petit, Acceptam vēro omnis fastidit et abjicit ?—

23 Amnes undosi exiguis fontibus mānant;

25

Qui frěmit ortu violento, non procul excurrit.— 24 Viribus jungas eloquium; sic Achilles fortis Erat et facundus: tractabat Martem et artem.Sors nostra in dei mănibus est: ille moderabitur, Ut plăcitumque ipsi nobisque săluti fuerit.— 26 Discite, quantula hominum corpuscula sint, dum nos Velut solstitiale germen in hōras flōremus.— 27 Semper inconstans fortuna těnorem văriat, Diverso casu mortalia gaudens volvere.— 28 Homines non cāsu nati sumus: fecit omnia Dei prōvida cūra, omnia regit et servat omnia.

§ 4. SINGLE ELEGIAC COUPLETS (HEXAMETERS AND PENTAMETERS) WITHOUT ELISIONS, WITH DIVISION OF VERSE.

1

Singula tēla non magno cōnamine franges;

Tentes simul multa, non cito eris victor.

2

Vēra glōria vītam bono fine concludere:

3

Digna corona fini, non coeptis datur.—
Iners pungat livor, saeviat vis, egestas arctet,
Nec laedi potest nec titubare virtus.-

4 Quisquis vitam sēcuro cursu ducere ămas, Virtutem semper hǎbe pro duce vitae.