Quam si clientum longa negotia Dijudicata lite relinqueret, Tendens Venafranos in agros, Aut Lacedæmonium Tarentum. 55 post litem decisam negotia prolixa dimitteret in campos Venafri properans, vel Tarentum Spartanum. Venet. 1492. Locher. et Ascens. Sed e vs. 47. irrepsit.-54 Disjudicata Mentel. et Lips. 2. reliquerat Brod.-55 Venefrunos var. lect. ap. Jani. Horatius lyra sua accinit Augusto Deorum immortalium templis reficiendis, auspiciis veteribusque religionibus instaurandis, legique Juliæ de adulteriis condendæ intento. Ostendit absque his Rempublicam stare non potuisse. DELICTA majorum immeritus lues, O Romane, solves pœnas, quas non es meritus, ob peccata patrum, donec resarcie Ode prima Libri tertii in Ed. Sanad. Inscribitur in libris ap. Jani, Ad Populum Romanum; In Romanorum Vitia; Hortatur Romanos ad Religionem ; NOTE Metrum idem quod supra 1. Od. 9. 1 Delicta majorum, &c.] Quanquam pœnas debet luere solus peccans, tamen ad quarti gradus posteros peccatorum pœnas interdum vel exten di vel reservari existimabat Plato. Quod dubio procul hauserat e notitia Sacrorum Codicum. Exod. cap. xx. Ego sum Dominus Deus tuus, fortis, zelotes, visitans iniquitatem Romane, donec templa refeceris, Dis te minorem quod geris, imperas : 5 ris fana et delubra numinum decidentia, atque imagines atro squalore deformatas. Regnas, quia te præstas inferiorem numinibus. Inde omne primordium: illuc ...... Hortatur Romanos ad recte vivendum.-3 Ædesque labantes Basill. 1527. 1532. Glarean. 1536. et aliæ quædam vett.-5 Dis te minorem quo geris Mentel.— 6 Huc omne mallet Torrentius. Hinc exitum omnem huc principium refer qui NOTE patrum in filios, in tertiam et quartam generationem eorum qui oderunt me: et faciens misericordiam in millia his qui diligunt me, et custodiunt præcepta mea.' Idem repetitur cap. XXXIV. seq. et Deuteronom. cap. v. &c. posteriorem istam sententiæ partem videtur quoque expressisse Aristoteles Rhetor. ad Alex. cap. 3. ubi scribit, æquum esse ut benevolentiores Dii sint in eos, a quibus magis coluntur. Delicta] Is peccare dicitur qui viam rectam delinquit, et a legis præscripto recedit. Immeritus lues] Deuteron. xxiv. 16. 'Non occidentur patres pro filiis, nec filii pro patribus; sed unusquisque pro peccato suo morietur.' Idem habetur iv. Reg. xiv. 6. Non morientur filii pro patribus,' &c. Ezechiel. cap. XVIII. 'Filius non portabit iniquitatem patris... anima quæ peccaverit, ipsa morietur.' Et paulo ante: Quid est quod inter vos parabolam vertitis in proverbium istud, in terra Israël, dicentes: Patres comederunt uvam acerbam, et dentes filiorum obstupescunt?' &c. ubi Chald. Patres peccaverunt: et filii vapulant.' Sic et Jerem. XXXI. 29. In diebus illis non dicent ultra : Patres comederunt uvam acerbam, et dentes filiorum obstupuerunt. Sed unusquisque in iniquitate sua morietur omnis homo qui comederit uvam acerbam, obstupescent dentes ejus.' 2 Donec templa refeceris] Seu vetustate collapsa, seu bellorum civilium incendio correpta, labefactata, fœdata, absumta; quin et victorum avaritia direpta. Quo spectat id quod est 1. Od. 35. Quid intactum nefasti Liquimus? unde manūs juventus Metu Deorum continuit? Quibus Pepercit aris?' Porro quod hic, itemque 1. Od. 15. sub finem, dixit Horatius, totum vergit in laudem et commendationem Augusti, qui non modo sacras ædes ipse multas exstruxit, sed et ceteros principes viros hortatus est, ut pro facultate quisque reficerent, excolerent, adornarent: ut jure gloriatus sit urbem se marmoream relinquere, quam lateritiam accepisset.' Sueton. Octav. cap. 28. et 29. 5 Dis te minorem quod geris, imperas] Quoniam pius es in Deos, quos, ut decet, observas et colis, idcirco Imperium orbis tibi donant illi. Hæc ad Augustum sane pertinent, de quo jam 1. Od. 12. Te minor latum reget æquus orbem.' 6 Hinc omne principium] Cic. de Di multa neglecti dederunt Hesperia mala luctuosæ. Jam bis Monæses et Pacori manus finem reduc. Spreta numina plures calamitates intulerunt afflicta Italia. Jam dam edidere inepti correctores.' Jani.-7 Cuning. dedere.-8 Var. Lect. ap. Jones. luctuosa.-9 Monasis Lambinus ex Jannoct. Faërn. et duobus Vatt. et sic Pulmanni Hunn. et Beller. unus Bland. Div. Mald. et Sil. Cruquii, item Torrentius e suis codd. libri Bersmanni, Lipss. 1. 2. Altt. 1. 2. Dess. 2. Venett. Locher. Vascos. et Heins. Monases Harl. 1. 2. 3. 4. 5. 6. ceteri codd. ap. Jani, Ascens. Basill. Glarean. Fabr. Steph. Fab. Dacer. Bentl. Baxt. Jani, Bipont. Mitsch. Wetzel. Comb. Wakef. et Kidd. et sic etiam (Movaions) ap. Plutarch. Moneses Cuning. et Sanad. quod in Appiani codd. scribitur etiam Movéσons. Vid. Fabric. ad Dion. XLIX. 116. Aliæ varr. ap. Jani sunt, Monessis, Monessi, Monesis, Monensis, Monasus, Munases. NOTE Aruspic. Respons. n. 18. Ego vero primum habeo auctores ac magistros religionum colendarum majores nostros....Quis tam vecors, qui aut cum suspexerit in cœlum, Deos esse non sentiat:... aut cum Deos esse intellexerit, non intelligat eorum numine hoc totum Imperium esse natum, et auctum, et retentum? Quam volumus licet ipsi nos amemus, tamen nec numero Hispanos, nec robore Gallos, nec calliditate Panos, nec artibus Græcos, nec denique hoc ipso hujus gentis ac terræ domestico nativoque sensu Italos ipsos ac Latinos, sed pietate ac religione, atque hac una sapientia, quod Deorum immortalium numine omnia regi gubernarique perspeximus, omnes gentes nationesque superavimus.' Principium] Ut supra, Od. iv. 'Vos lene consilium:' utrobique in cæsura accipe vel duas breves pro una longa, vel crasin, vel conversionem vocalis in consonantem: quemadmodum fieri solet in ariete,' abiete,' 'genua,' &c. Huc refer exitum] Diis accepta reer tum Imperii primordia, tum propagationis et amplificationis incrementa, et felicem quarumcumque reDelph. et Var. Clas. rum exitum. Nam sicut a religione Imperii hujus fundamenta locata sunt, ita quoque per eamdem in Deos pietatem illud retinebis exornabisque. Liv. Invenietis omnia prospera evenire colentibus Deos, adversa spernentibus.' Vide Dionys. Halicarn. lib. III. ubi a Martio Rege instaurata diligenter sacra quæ ante neglecta aut prave culta. 7 Di multa neglecti, &c.] Religio Deorum neglecta causa fuit calamitatum quas tulit Italia, quæ Hesperia dicitur, ut notavi 11. Od. 1. plurima tum observatæ tum neglectæ religionis exempla pete e Val. Max. 1. 1. Pariter et bona ingentia promittit sua præcepta servantibus, negli. gentibus autem mala gravia minitatur Deus Opt. Max. Levit. c. XXVI. Deuteron. c. XXVIII. 9 Jam bis Monases, &c.] Jam bis victi sumus a Parthis, contra auspicia scilicet dimicantes. Impetus nostros contudit Monæses apud Parthos insignis vir potentia et opibus, qui forte idem cum Surena, a quo deletus cum exercitu Crassus. Appian. lib. de Bellis Parthicis. Iterum profligati sumus a Pacoro Orodis Parthorum Regis majore natu filio; 2 D Horat. Non auspicatos contudit impetus Pæne occupatam seditionibus 10 semel atque iterum Monæses et Pacori exercitus repulit nostros conatus inauspicatos: gaudetque nostra spolia addidisse torquibus suis minoribus. Civitatem dis Codd. ap. eund. Pachori, et Pecori.-10 Inauspicatos Harl. 2. quidam codd. Lambini, Lipss. 1. 2. et Gott. et sic etiam Canter. Nov. Lect. v. 20. Masson. Vit. Hor. p. 194. et Vascos. Non auspicatos Harl. 1. 3. 4. 5. 6. Gott, pro v. 1. ceteri codd. Zarot. Venett. Mediol. Aldd. &c.-11 Nostris Priscian. p. 891. quanquam ibi variant codd. Sed admodum placet Bentleio, Nostris, h. e. Romanis, contudit impetus, quod minus vulgare sit; et laudat 11. Sat. 7. 15. At melius etiam illi videtur Nostrorum. Denique, impetus, Nostros et (sc. torques) adjecisse, &c. distinguunt Scheffer. de Torquib. p. 56. et Cu NOTE quem tamen paulo post Ventidius, Antonii legatus, universamque simul Parthorum manum delevit, ut ait Justin. lib. XLII. Vide et Dion. lib. XLVIII. et XLIX. Liv. lib. cxxvII. Flor. Iv. 9. et 10. &c. 10 Non auspicatos] Cic. de Divin. 1. n. 28. Nihil fere quondam majoris rei, nisi auspicato, ne privatim quidem gerebatur: quod etiam nunc nuptiarum auspices declarant,' &c. Ubi multis exemplis auspiciorum contemtum aut vitium magnarum populo Romano calamitatum fuisse causam ostendit. 'Quid vetera?' inquit. 'M. Crasso quid acciderit, videmus, dirarum obnuntiatione neglecta,' &c. De Arusp. Resp. cit. Majores nos. tri rerum bene gerendarum auctoritates augurio...contineri putarunt.' Vide Val. Max. 1. 4. et seq. cap. 6. 'Crassus inter gravissimas nostri Imperii jacturas numerandus, plurimis et evidentissimis ante ruinam monstrorum pulsatus ictibus... Sic Dii spreti excandescunt. Sic humana consilia castigantur, ubi se cælestibus præferunt.' De Crasso vide et Appian. Dion. lib. XL. Oros. lib. VI. Flor. III. 11. et quæ annotavi superiori Ode, vs. 5. 11 Et adjecisse prædam Torquibus exiguis renidet] E spoliis nostris, detractoque nobis auro auxere Parthi suos torques, majoresque fecere eos, qui ante erant exigui. Torques nimirum colli erant ornamenta seu aurea, seu argentea, iis etiam in præmium dari solita qui strenuam in bello operam navarant. His insignibus ornabant se pridem Parthi, Galli, aliique; etiamnum vero Germani. 12 Renidet] Quidam interpretantur, splendet: melius alii, gestit, lætitiam præ se fert. 13 Pane occupatam seditionibus, &c.] Bellis civilibus distractam ac laceram urbem et Rempublicam Romanam prope delevit exercitus e Dacis atque Ethiopibus conflatus. Illis nempe constabant terrestres Antonii copiæ, Ægyptiis vero Cleopatræ navales et maritimæ. Daci, seu Scythe sagittas mittere periti, cum ad Cæsarem missis legatis non impetrassent quæ petebant, ad Antonium se converterunt. Dio lib. LI. Daci proprie sunt hodie accola Danubii flu Delevit urbem Dacus et Æthiops; Hic classe formidatus, ille Missilibus melior sagittis. Foecunda culpæ sæcula nuptias Primum inquinavere, et genus, et domos; 15 sensionibus detentam propemodum extinxit Dacus et Æthiops, hic navibus potens, ille telis jaciendis peritus. Ævum delictis fertile primo fœdavit conjugia, et stir ning. qui laudat Epod. 1. 15.-14 Dejecit urbem Mentel.-18 Helmstad. et domus. Wakef. legit et distinguit, Facunda... inquinavere: et genus, et domos Hoc f. d. clades, Inque patres, populumque fluxit. Et hanc potulam subjungit: 'Locum sic interpungendum res ipsa postulat. Neutiquam necesse est præpositionem primo substantivo adhærere: sic Noster in. Epist. 1. 25. • Vel NOTE minis, Moldavi, Transylvani, Valachi. 14 Ethiops] Populus Ægypto con. terminus. Æthiopia, regio Africæ perampla. Duplex est. Una inferior, ultra Æquatorem, veteribus incogni⚫ ta; superiori autem sæculo detecta Lusitanis et perlustrata. De hac itaque non agitur modo; sed de altera, quæ superior, et sub Ægypto appellatur, proque illa nonnunquam sumitur: Abyssiniam continet, ad sinum Arabicum porrecta. 15 Hic classe formidatus] Plutarchus in Anton. refert ejus classem octingentas habuisse naves cum onerariis, quarum Cleopatra ducentas Ægyptiis militibus armatas contulit, quæ magna pars maritimarum copiarum; Cæsarem, audita celeritate An. tonii et magnitudine exercitus, vehementer trepidasse: nimirum Angusto naves duntaxat affuisse ducentas et quinquaginta; Antonio vero bellicas quingentas, easque tam firmas et ligneis turribus instructas, ut tanquam e terra pugnaturi essent; atque una earum tres et quatnor hostium naves decertando occuparet, &c. Flor. IV. 11. Hostium naves turribus atque tabulatis allevatæ, castellorum et urbium specie, non sine gemitu maris et labore vento rum ferebantur. Quæ quidem ipsa moles exitio fuit....Nec ulla re magis hostilium copiarum apparuit magnitudo, quam post victoriam. Quippe immensa classis, naufragio belli facto, toto mari ferebatur: Arabumque et Sabæorum, et mille aliarum gentium Asiæ spolia, purpuram, aurumque in ripam assidue mota ventis maria revomebant.' Vide Epod. IX. 17 Fœcunda culpæ sæcula, &c.] In depravatis istis sæculis crebra perpetrata sunt adulteria, quibus inquinatæ sunt familiæ: quin et inde 'clades in patriam fluxit.' Nam procreati sunt degeneres imbellesque homines, a prisca Romanorum indole ac virtute prorsus alieni. Hinc vitia grassata in populum; hinc ignavia militum exer. citus profligati; hinc prima Reipub. licæ gloria multum defloruit. Hinc denique violata sanctitate nuptiarum, et Pronuba Junone illarum præside, aliisque numinibus graviter læsis, 'in populum derivatæ clades,' calamitates, pestilentiæ, ab iratis atque ultoribus Diis immissæ. Nuptias Primum inquinavere] Tanta vero fuit aliquando Romæ ea licentia, ut lege Julia coërceri oportuerit. Vide iv. Od. 5. 21. |