divino, causa visitandi ecclesiam et consecrandi eam, quam nomine Christi et beate Marie ibi construxerat, tribus episcopis ex .lxxij bus. discipulis Jhesu Christi, Trophimo scilicet Arelatensi, Maximino Aquensi, Eutropio Auraisensi, et aliis pluribus viris religiosis et mulieribus, reconditis ibidem multis sacris et preciosis reliquiis, quas secum cum studio magno et labore de ultramare attulerat, predictam ecclesiam a tribus episcopis prefatis fecit consecrari. Prelibata vero ecclesia ex more Ecclesie honorifice dedicata, supradicti sancti antistites, cum beata Martha et quibusdam aliis .iiij. episcopis de numero .lxxijorum. discipulorum Jhesu Christi, Marciali Lemovicenci, Sergeo Paulo Narbonensi, Sargio Tholosano, Frontone Petragoricensi, heroes omnes oraculo divino amoniti, apud Arelatensem urbem, quam egregius doctor Paulus apostolus ad fidem convertit, in loco qui dicitur Aliscampis, ubi beatus Trophemus, discipulus Apostoli Pauli et ab eodem in predicta urbe episcopus constitutus, quoddam oraculum in honorem Dei genitricis Marie contruxera(n)t, ad consecrationem cimiterii, in quo fidelium utrimque persone requiescunt in pace debeant sepeliri (sic), pariter convenerunt. Quod cum dominus Jhesus Christus per manus illorum .vij. antistitum divinitus consecrasset, corporalem presentiam in loco illo eis dignatus est exhibere, ita quod .vij. episcopi et omnes alii qui aderant cognoverunt eum, non interrogantes eum : « Tu qui es? » scientes quod Dominus est. Tunc dominus Jhesus, elevatis manibus, benedixit eis, una cum cimiterio in quo erant, et confortans eos et docens de regno suo, consecrationem ipsius cimiterii, quam, eo cooperante et auctoritatem eis impertiente, consummaverunt, approbavit et confirmavit; et spiritalit[er] concessit et precepit ut nullus christiane fidei caractere insignitus et in ea usque in finem perseverans ab illius cimiterii sepultura unquam prohiberetur, ingens premium et grande meritum illis, qui in eo catholice requieverint, eternam vitam promittens, quique in communione Ecclesie decedentes illic catholice tumulati fuerint; nichilominus etiam illorum corpora ab illusione et vexatione demonum ille qui fidelis est in omnibus rebus suis spopondit esse tuta, et in ejus nomine nunquam in eorum monumentis immundi spiritus valeant habitare. Desiderant enim in sepulchris mortuorum manere, juxta illud Evangelii : « Exeunte Jesu de Naii, occurrit ei de monumentis homo in spiritu immundo qui habebat domicilium in monumentis. » Et preterea, ne corporum illorum materia tanquam figmento nobis organo maligni spiritus uterentur concessit, unde cum exeunt incorporei et invisibiles in forma corporali et visibili volunt aliquibus apparere. Ipse Sathan transfiguravit se in angelum lucis, quod dominus Deus occulto judicio facit aut promissu suo ita fieri sinit. Hiis itaque ad laudem et gloriam ac robur et munimen christiani nominis de Dei ineffabili bonitate peractis, unigenitus Dei filius, iterum benedicens illis et cimiterio suo et valedicens omnibus, ex oculis eorum evanuit, ad dextram consédens Majestatis in excelsis. Discipuli vero, divine visitationis et celestis muneris supra quam dici potest gratia jocundati, summe Trinitati, simplici Deo, de tantis beneficiis gratias exhibentes, in memoriam dominice visitationis et apparitionis, in loco ubi steterint pedes ejus et seipsum corporaliter exhibuit, in honorem beate semperque virginis genetricis Dei Marie erexerunt de terra altare, juxta ritum Veteris Testamenti, verbi causa: «Altare de terra faciatis michi.» Et illud, debita solempnitate adhibita, cum summa devotione et reverentia, cum oratorio quod beatus Trophimus Effesinus, Arelatensis episcopus, ad ortum solis construxerat, caute consecraverunt episcopi, aree marmoree ad posteriorum memoriam greca elementa altius elevantes, que summatim omnia tangunt et recte intelligentibus manifestant. Et statim ipsum altare divinis obsequiis et officiis ordinare studuerunt. Et ipse beatus Trophimus Ephesinus sese, cum debitum carnis solverit, a fratribus suis sepeliendum precepit et affectuose rogavit. Hiisque omnibus rite peractis, omnes cum gaudio ad propria remearunt. Tunc defunctorum corpora amici eorum diversis aromatibus condiderunt; alii murra, alii balsamo, alii sale diligenter perfuderunt. Multa corpora per ventrem trudebant et stercora eiciebant, et alii aromata non habentes sale condiebant; alii feretrum ligneum ad ferendum ea aptabant, alii humeris, alii inter manus ferebant infirmos, alii vulneratos in scalis super colla sua portabant, alii alios ibidem sepeliebant, alii usque ad Galliam vel ad proprium locum deferebant, alius portabat alium quousque in putredinem dissolverentur et tunc sepeliebant ipsos. Inde visitandum est, juxta Arelatensem urbem, cimiterium defunctorum, quod dicitur Aliscampis, precibus et solitis elemosinis, ut moris est, pro defunctis orare, cujus longitudo et latitudo uno miliario constat. Tot et tanta vasa marmorea super terram sita in illo cimiterio nunquam possunt inveniri; sunt etiam diversis operibus et latinis litteris insculpta et dictatu intelligibili antiqua; quanto magis longe prospexeris, tanto magis longe sarcofagos videbis. In eodem cimiterio septem ecclesie habentur, in quarum qualibet si quis presbiter eucaristiam pro defunctis confecerit, vel laycus sacerdoti devote celebrare fecerit, vel psalterium clericus legerit, vel ibi sepultus fuerit, veraciter tres illos sanctos defunctos qui ibi jacent sue salvationis adjutores in novissima die coram Deo habebit. Multa corpora sanctorum, martyrum et confessorum ac virginum ibi requiescunt, quorum anime in paradisi sedibus congaudent. Eorum namque commemoratio post octavas Pasche feria .ija. ex more cele-bratur. II. Et erant tunc temporis bina cimiteria sacrosancta celeber rima precipua, alterum apud Burdegalam, alterum apud Arelatem in Aliscampis, quod per manus septem antistitum sanctorum Maximini Aquensis, Trophimi Arelatensis, Pauli Narbonensis, Saturnini Tholosani, Frontonis Petragoricensis, Martialis Lemovicensis, Eutropii Xanctonensis Dominus consecravit. In quibus maxima pars illorum sepelitur. Et illi qui acie Montisgasini gladiis intacti(s) obierunt in hiis cimiteriis, aromatibus peruncti, sepeliuntur. III. - Post vero ego Turpinus, Remensis archiepiscopus, et Karolus, cum quibusdam exercitibus nostris, a Blavio discedentes et per Gasconiam et Tholosam tendentes, Arelatem perreximus. Ibi [in]venimus Burgundioni humanitus1 qui a nobis in Hastavalle discesserant et per Tholosam et Morlanum venerant cum mortuis suis, vulneratis, equis multatis bigisque secum adduxerant, ad sepeliendum eos in cimiterio de Aliscampis; in quo cimiterio tunc per manus beatas sepulture redduntur Stulcus, comes Lingonensis, et Salomon et Sulison, duces Burgondienses, et Arnaldus de Burlanda, et Albaricus Burgundionus, et Sturnitus, Ato, et Streditus, Jornis, et Bernardus de Nubis, Berengarius et Naaman, dux Boyonie, cum decem milibus aliorum. Constantinus vero, prefectus urbis Rome, per mare delatus cum aliis multis Romanis Apuleis sepelitur; pro quorum quoque animabus .xij. milia uncias argenteas totidemque talenta argentea Karolus apud Arelatem egenis dedit. IV. Cum Karolus civitatem Arelatensem, quam tunc temporis Sarraceni tenebant, obsedisset, cum exercitu infinito, precibus ipsius Caroli, dominus Jhesus una nocte innumerabilia sepulchrorum milia ex marmore et alio genere vario diversis lapidibus miraculose operatus est, ad opus illorum qui, in obsidione illa, a Sarracenis, pro nomine suo, in illo loco vel quocumque alio, interficiendi erant. Sed dominus Jesus, pia intercessione Karoli, sentencia sua in melius misericorditer commutata, tunc in expeditione illa gladio morituros, corporum et animarum in eorum auxilio angelorum dissolutione facta, sicut continget in secundo adventu Domini, cum illi qui residui erunt rapientur ab angelis Christo in aera, ita beatificantur quod spiritus ad gloriam et regnum suum per manus angelorum suorum simul transtulerit et eorum corpora supradictis sepulcris honorifice ad laudem et gloriam nominis sui collocav[er]it. Quo miraculo peracto, Karolus, cum desiderio sui exercitus, pugnavit cum Sarracenis, et, eis devictis, civitatem cepit et eam Christianis tradidit. 1 Sic. Il faudrait Burgundionum exercitus. Tout cet extrait du PseudoTurpin est plein de fautes, dont je ne relève que celle-ci, le lecteur pouvant le comparer au passage correspondant, rapporté précédemment, de l'édition Castets. V. Item Sarraceni de ultra mare et citra non multum post ceperunt civitatem Arelatensem, et eam de suis munierunt. Iterum venit Karolus de Gallia et expulit viriliter Saracenos, et retinuit civitatem 2 cum suis. Iterum invaluerunt Sarraceni et hostiliter ceperunt civitatem et munierunt eam 3. Iterum tertio venit Karolus, et manu forti recuperavit civitatem et tenuit ad vitam suam. Post mortem vero Karoli, iterum Sarraceni pugnaverunt contra civitatem et violenter recuperaverunt eam, et tenuerunt eam usque ad tempora Vasiani; et post parvo tempore Vasianus, congregato exercitu, venit Arelatem et pugnavit in campo cum quibusdam regibus Sarracenorum, qui venerant de partibus ultramarinis et cum quibusdam aliis terre citramarine. Tandem judicio divino interiit Vasianus in Aliscampis et fere omnes socii ejus, quo audito per Guischardum, fratrem ejus [dem] Vasiani, qui interfuit bello, beatus Guillelmus congregavit exercitum fortem nimis, et venit Arelatem et pugnavit contra predictos Sarracenos in Aliscampis ; et contigit quod omnis exercitus ejus et omnes barones sui fuerunt interfecti aut capti, ita quod solus ad Aura[s]icam, civitatem suam, unde venerat, fugit. Tandem ivit ad Ludovicum, filium Karoli, apud Lugdunum, et vix quarto impetrato ab eo exercitu, venit in Aliscampis cum Raynoardo de Truello et multis aliis pugnatoribus, bellum conflixit cum regibus et principibus Sarracenorum et triumphavit de omnibus, ita quod Bertrandum, comitem Pala(s)tinum, et Guischardum, fratrem ejus, et alios qui capti erant ab eis recuperavit, et hoc precipue per virtutem Raynoardi de Truello, qui fregit naves et galeas eorum. Et exinde cepit civitatem et reddidit eam Christianis. Et postea non fuit capta civitas a Sarracenis, et omnes mortui christiani in Aliscampis in conflictu illo sepulture traditi fuerunt, ad quam nos perducat. Amen. 1 Sic. Corr. Iterum ? 2 En marge: 1a captio Arelatis. 3 En marge: 2a captio ejusdem. 4 En marge: 3o capitur Arelas. 5 On remarquera cette altération du surnom de Rainouart au Tinel. L'auteur, dans ce dernier mot, lu par lui truel, voyait sans doute un nom de lieu, et peutêtre l'identifiait-il avec la Trouille (Truelha). Cf. la note sur la ligne 576. 6 En marge: 4o capitur Arelas civitas. C. C. I. II. III. (B. N., ms. 1749, fo 147 ro) GUILEM D'ANDUZA Bem2 ditz quem lais de chantar et d'amor, Per qu'ieu segrai, vueill' o no, la foldat, Qu'ieu sec mon cor col velal ven que cor, Pos anc vos vi, c'autra nuill joi nom ren, Plus fon mon cor que neus per gran calor, Beutat e sen, ensenhamen e grat, 24 Fora Floris de cor enamorat. Il a été question de cette chanson et de son auteur ci-dessus, t. XXXII, p. 125, à l'article GUIRAUT. Raynouard (Choix, V, 178) en a publié le 3o couplet. 2 Corr. Sens? |