Obrázky na stránke
PDF
ePub

perfidus et nigri patietur carceris uncum
aut maris Aegaei rupem scopulosque frequentes
exulibus magnis. poena gaudebis amara
nominis invisi, tandemque fatebere laetus,

nec surdum nec Tiresiam quemquam esse deorum.

SATURA XIV.

Plurima sunt, Fuscine, et fama digna sinistra
et nitidis maculam haesuram figentia rebus,
quae monstrant ipsi pueris traduntque parentes.
si damnosa senem iuvat alea, ludit et heres
bullatus parvoque eadem movet arma fritillo.
nec melius de se cuiquam sperare propinquo
concedet iuvenis, qui radere tubera terrae,
boletum condire et eodem iure natantis
mergere ficedulas didicit nebulone parente

et cana monstrante gula. cum septimus annus
transierit puerum, nondum omni dente renato,
barbatos licet admoveas mille inde magistros,
hinc totidem, cupiet lauto cenare paratu
semper et a magna non degenerare culina.

[blocks in formation]

245

5

10

[merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small]

mitem animum et mores modicis erroribus aequos
praecipit atque animas servorum et corpora nostra
materia constare putat paribusque elementis,
an saevire docet Rutilus, qui gaudet acerbo
plagarum strepitu et nullam Sirena flagellis
conparat, Antiphates trepidi laris ac Polyphemus,
tunc felix, quotiens aliquis tortore vocato
uritur ardenti duo propter lintea ferro?
quid suadet iuveni laetus stridore catenae,
quem mire adficiunt inscripta ergastula, carcer?
rusticus expectas, ut non sit adultera Largae
filia, quae numquam maternos dicere moechos
tam cito nec tanto poterit contexere cursu,
ut non ter deciens respiret? conscia matri
virgo fuit; ceras nunc hac dictante pusillas
implet et ad moechum dat eisdem ferre cinaedis.
sic natura iubet: velocius et citius nos
corrumpunt vitiorum exempla domestica, magnis

=

[ocr errors]

Val. Fl. 2, 652: stant gemmis auroque tori mensaeque paratu regifico. 15. aequos mit Dat. billig gesinnt, mores aequos Milde des Charakters gegen kleine Vergehen, cf. Hor. Sat. I, 3, 118, 140.

=

17. Aus paribusque elementis ist zu materia pari zu ergänzen. Subject zu praecipit und putat (woraus sich das praecipere entwickelt) ist Rutilus. Statt putat verdient die Conjektur Wakefields Beachtung, welcher dafür pari vermuthet. Zur Sache vgl. Macrob. I 11, 6: tibi autem unde in servos tantum et tam inane fastidium, quasi non ex eisdem tibi et constent et alantur elementis eundemque spiritum ab eodem principio carpant?

18. Rutilus, als Vater, cf. XI 2. 20. flagellis comparat] der Knall der Peitsche (scutica) ist für sein Ohr ein unvergleichlicher Genuss, angenehmer noch als der bezaubernde Gesang der Sirenen. Antiphates ein wahrer Antiphates in seinem Hause: wie der grausame König der Lästrygonen, cf. Hom. x 112-116. Also = wahrer Menschenfresser.

ein

22. duo propter lintea = wegen zwei lumpiger Stücke Leinwand. Juvenal scheint hier einen zum

[blocks in formation]
[merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small]

cum subeunt animos auctoribus. unus et alter
forsitan haec spernant iuvenes, quibus arte benigna
et meliore luto finxit praecordia Titan;

sed reliquos fugienda patrum vestigia ducunt
et monstrata diu veteris trahit orbita culpae.
abstineas igitur damnandis. huius enim vel
una potens ratio est, ne crimina nostra sequantur
ex nobis geniti, quoniam dociles imitandis
turpibus ac pravis omnes sumus, et Catilinam
quocumque in populo videas, quocumque sub axe,
sed nec Brutus erit, Bruti nec avunculus usquam.
nil dictu foedum visuque haec limina tangat,
intra quae pater est; procul, a procul inde puellae
lenónum et cantus pernoctantis parasiti!
maxima debetur puero reverentia: si quid
turpe paras, ne tu pueri contempseris annos,
sed peccaturo obstet tibi filius infans.
nam si quid dignum censoris fecerit ira

quandoque et similem tibi se non corpore tantum
nec vultu dederit, morum quoque filius et qui
omnia deterius tua per vestigia peccet,
corripies nimirum et castigabis acerbo
clamore ac post haec tabulas mutare parabis.
unde tibi frontem libertatemque parentis,
cum facias peiora senex vacuumque cerebro
iam pridem caput hoc ventosa cucurbita quaerat?

33. cum mit Indic. = eo quod. In späteren Hdschr. findet sich der Conjunctiv.

35. praecordia] Nicht blos Sitz des Verstandes, sondern auch des Gewissens, cf. I, 167.

=

Titan Prometheus, Sohn des Titanen Japetos, cf. Hesiod. Theog. 507-510. Ueber die von Juvenal berührte Sage zu Hor. I, 16, 13.

38. Ueber die seltene Substantivirung des Part. Fut. Pass. vgl. Naeg. Stil. § 28, 2. Sinn: Das einzige Mittel die Jugend zu hüten ist, dass du selbst die Sünden meidest, welche Jedermann und du selbst verurtheilen musst.

41. Weil der Mensch für das schlechte Beispiel so empfänglich ist, daher kommt es, dass es an Männern wie Catilina nie fehlt, während man sicher sein kann, dass ein Brutus oder Cato (seine Schwester

[merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small]

Servilia war die Mutter des Brutus) nie wieder erscheinen wird.

45. pater, ist umfassender als puer, was die geringeren Hdschr. haben. Wo ein pater ist, können pueri puellaeque sein. puellae lenonum = meretrices, cf. zu III 136.

47. Der hier ausgesprochene Grundsatz stimmt ganz überein mit der Anschauung Quintilian's, cf. I 2, 8.

48. Ueber tu vgl. zu Hor. I, 9, 16. 49. Ueber den Hiatus vor der Cäsur in der dritten Arsis cf. L. Müller p. 311.

50. Nam] Vgl. Verg. II, 189. 51. Ueber quandoque, quandoc, quando vgl. Bergk, Zur Lat. Gramm. I, 29.

[blocks in formation]

Hospite venturo cessabit nemo tuorum.
'verre pavimentum, nitidas ostende columnas,
arida cum tota descendat aranea tela,

hic leve argentum, vasa aspera tergeat alter!'
vox domini furit instantis virgamque tenentis.
ergo miser trepidas, ne stercore foeda canino
atria displiceant oculis venientis amici,
ne perfusa luto sit porticus; et tamen uno
semodio scobis haec emundat servulus unus:
illud non agitas, ut sanctam filius omni
aspiciat sine labe domum vitioque carentem?
gratum est, quod patriae civem populoque dedisti,
si facis ut patriae sit idoneus, utilis agris,
utilis et bellorum et pacis rebus agendis.

plurimum enim intererit, quibus artibus et quibus hunc tu
moribus instituas. serpente ciconia pullos
nutrit et inventa per devia rura lacerta:
illi eadem sumptis quaerunt animalia pinnis.

[blocks in formation]

60

65

70

75

70. Statt patriae wollte Bentley zu Hor. III, 6, 20 patribus, aber einen civis patrum gibt es nicht: seine Kritik ist also hier mechanisch, ohne individuelle Rücksicht. Der ächte Römersohn soll aufopferungsfähig sein für das Vaterland (patriae idoneus), tüchtig im Landbau und tüchtig als Held den Werken des Kriegs und des Friedens. Vielleicht ist patriae idoneus das Allgemeine, das folgende das Specielle oder die Modalität, wie er patriae idoneus werden kann.

73. Plurim. enim intererit = freilich kommt alles darauf an. Ausführlich müsste der Dichter sagen: Aber die Erziehung zu einem nützlichen Bürger des Staats ist nur möglich, wenn du selbst reinen Charakters bist. Denn das ist die Hauptsache, unter welcher Lebensweise du den Sohn erziehst. Der Abl. artibus et moribus enthält also für sich die Kraft von quibus ipse artibus et moribus usus iuvenem instituas. Nur so werden die folgenden Gleichnisse zutreffend. 75. per devia rura] = deserta rura, wie Ovid. Heroid. II, 118 devia avis quae deserta incolit. Vgl. Eckstein zu Hor. II, 11, 21.

vultur iumento et canibus crucibusque relictis
ad fetus properat partemque cadaveris adfert:
hic est ergo cibus magni quoque vulturis et se
pascentis, propria cum iam facit arbore nidos.
sed leporem aut capream famulae Iovis et generosae
in saltu venantur aves, hinc praeda cubili
ponitur: inde autem cum se matura levavit
progenies, stimulante fame festinat ad illam,
quam primum praedam rupto gustaverat ovo.
Aedificator erat Cretonius et modo curvo
litore Caietae, summa nunc Tiburis arce,
nunc Praenestinis in montibus alta parabat
culmina villarum Graecis longeque petitis
marmoribus, vincens Fortunae atque Herculis aedem,
ut spado vincebat Capitolia nostra Posides.
dum sic ergo habitat Cretonius, imminuit rem,
fregit opes; nec parva tamen mensura relictae
partis erat: totam hanc turbavit filius amens,
dum meliore novas attollit marmore villas.
Quidam sortiti metuentem sabbata patrem

80. arbore] Gewöhnlich nistet der Geier auf hohen Felsen.

83. Genau befolgt hier Juvenal die Tempora der Gewohnheitssätze: cum se levavit, festinat, gustaverat. Vgl. Madv. Cic. de Fin. p. 690. Autenrieth, Die Conj. quom § 27.

86-95: Erstes Beispiel aus der Erfahrung: der Vater bausüchtig, der Sohn bautoll.

86. aedificator] ein leidenschaftlicher Bauliebhaber, wie 4, 8 corruptor ein Verführer von Profession, cf. Nep. Att. 13, 1: nam cum esset pecuniosus, nemo illo minus fuit emax, nemo minus aedificator. Cic. Tusc. 4, 27: aliud est amatorem esse, aliud amantem. Vgl. Naeg. Stil. § 54. Bentley Hor. Ep. 1, 1, 38.

87. Wie Caieta an der anmuthigen Campanischen Küste, so lagen umgekehrt Tibur u. Praeneste auf hohen Bergrücken von Latium.

90. Wahrscheinlich sind nicht die Tempel der Fortuna u. des Hercules in Rom gemeint, sondern der Tempel der Fortuna in Praeneste und des Hercules in Tibur. Dafür

[blocks in formation]

spricht auch der Gegensatz v. 91: ut Capitolia nostra. Vgl. zu Hor. I, 35.

91. Der Castrat Posides war Freigelassener und Günstling des Claudius. Plinius erwähnt die aquae Posidianae, ein prächtiges Bad am Strande von Baiae. Vgl. Suet. Claud.

28.

=

Capitolia] der Plural das mächtige Capitol. Vgl. zu Verg. I, 57. 253. 93. mensura = portio, der Rest des Vermögens war verhältnissmässig noch gross genug.

94. turbavit = disturbavit. Cic. Fam. 8, 8, 2 gebraucht es sogar intransitiv wie decoquere: M. Servilius omnibus in rebus turbarat nec quod non venderet cuiquam reliquerat.

96-106: Zweites Beispiel, Lehre und Leben der Juden. Die Stelle ist wichtig, weil hier der Dichter mit einem Verständniss über die Juden spricht, wie man es bei Tacitus nie findet.

96. metuentem sabbata peregrinae Iudaeorum superstitioni deditum, cf. Hor. Sat. I, 9, 69-71.

« PredošláPokračovať »