Obrázky na stránke
PDF
ePub

declamatoris mulino corde Vagelli,

cum duo crura habeas, offendere tot caligas, tot
milia clavorum. quis tam procul absit ab urbe
praeterea, quis tam Pylades, molem aggeris ultra
ut veniat? lacrimae siccentur protinus, et se
excusaturos non sollicitemus amicos.
da testem! iudex cum dixerit, audeat ille
nescio quis, pugnos qui vidit, dicere vidi:
et credam dignum barba dignumque capillis
maiorum. citius falsum producere testem
contra paganum possis, quam vera loquentem
contra fortunam armati contraque pudorem.

*

*

*

Praemia nunc alia atque alia emolumenta notemus sacramentorum. convallem ruris aviti

improbus aut campum mihi si vicinus ademit, et sacrum effodit medio de limite saxum,

(als Revanche) eine Rache an dem Kläger wird, für ihn viel härter als die früher erlittene Insolenz (iniuria): für die Bestrafung des Soldaten muss schliesslich der Kläger büssen, und zwar schwerer als vorher die erlittene Injurie war. Vgl. Doederlein 1. 1. 1004.

23. mulino corde, zur Bezeichnung der Dummheit, cf. Catull. 83, 3: mule, nihil sentis. Plaut. Cist. IV 2, 12: mulo inscitior. Vgl. XIII 119. Ueber einen Dichter Vagellius (Sen. Nat. Q. VI 2, 8) cf. Ritschl bei Sueton. ed. Reifferscheid p. 530.

24. Ein Beispiel solcher Insolenz III 248.

25. Ferner ist es schwer, einen Zeugen zu finden. Wer es wagen sollte, in einem solchen Fall als Zeuge zu dienen, müsste fürwahr fern von der Stadt wohnen u. ein Freund wie Pylades sein, der den Tod nicht fürchtet, um den Orestes aus dem Tode zu befreien. Wer in oder in der Nähe der Stadt wohnt, darf es nicht wagen, sich die Feindschaft der Prätorianer zuzuziehen, sonst ist er seines Lebens nicht sicher.

26. molem aggeris ultra, darüber hinaus bis ins Lager.

29. Wenn der Präsident sagt:

25

30

35

[blocks in formation]

quod mea cum patulo coluit puls annua libo, debitor aut sumptos pergit non reddere nummos, vana supervacui dicens chirographa ligni: expectandus erit qui lites inchoet annus totius populi; sed tunc quoque mille ferenda taedia, mille morae: totiens subsellia tantum sternuntur; iam facundo ponente lacernas Caedicio et Fusco iam micturiente parati digredimur lentaque fori pugnamus harena.

brei, verehrt wurde. Das Adj. patulo erinnert an Verg. VII 115: patulis nec parcere quadris. Die Klage ist eine actio termini moti, daran reiht sich ein Beispiel einer actio depositi, cf. Walter, Röm. Rechtsgesch. I § 249. II 736.

41. Das chirographum ist ein einseitiges Bekenntniss über eine aus einem wirklichen Darlehn herrührende Schuld, cf. Pseudo-Asc. in Cic. Verr. II 1, 36. Eine solche Handverschreibung blieb an sich eine Verbalobligation. Daher konnte die verbindliche Kraft der Urkunde unter dem Vorwande, dass dem Versprechen nicht die nöthige u. übliche Frage vorhergegangen oder dass die Parteien einander gar nicht gegenwärtig gewesen, leicht bestritten werden (vanum). Vgl. Walter, R. R. II § 574. Uebrigens verweist hier der Dichter auf seine frühere Auseinandersetzung dieser Sache XIII 137.

42. Der Prozess gehört vor das Centumviralgericht, dessen Thätigkeit in der Kaiserzeit sehr umfangreich war. Wenn ein Civilist nun eine Klage anmelden will, so muss er warten annus quo lites totius populi (der Civilisten im Gegensatz zum Militär) inchoentur. Der Conjunctiv steht, weil das Warten immerhin vom Willen des Klägers abhängt, denn die Nöthigung zu warten beruht eben auf Zweckmässigkeitsgründen. Exspectandum igitur est, dum annus inchoet totius populi lites. Warum nun ist das lange Warten auf das Jahr, in welchem die Prozesse ihren Anfang nehmen, nothwendig? Erstens wurden Prozesse überhaupt nur

40

45

während des halben Jahres vom 1. März bis 1. September angenommen (Mommsen, Histor. - Philolog. Gesellsch. Breslau 1857 I 2 1). Zweitens aber trat Verjährung der Prozesse ein, wenn sie unter einem Magistrate innerhalb eines Jahres nicht zu Ende gebracht wurden. Diese Gefahr trat um so leichter ein, je grösser die Masse der angemeldeten Prozesse war. Wollte sich nun der Kläger gegen die Gefahr der Verjährung schützen, musste er den Antritt eines neuen Magistrats abwarten, damit ihm wenigstens die längste Frist, d. h. die Zeit einer gauzen Magistratur zu gute kam. (Keller, Litis-Contestation 135 sq.) Die übrigen Erklärungen unserer Stelle bei Haeckermann in Jahn's Jahrb. 82, 325. 43. tunc quoque si litibus inchoatis petitori praetor formulam dedit, i. e. causam recepit.

=

SO

44. subsellia sternuntur, d. h. die apparitores legen die Polster auf, der Gerichtshof tritt aber schliesslich nicht zusammen.

=

45. iam endlich ist es so weit, dass der Rechtsanwalt (facundo) Caedicius (cf. XIII 197) schon den Ueberwurf der Toga ablegt u. Fuscus (cf. XII 45), doch wohl Advocat der Gegenpartei, in bedenkliche Angst geräth (micturiente), da, als Alles bereit ist, wird der Gerichtshof plötzlich entlassen. Es tritt also ein Fall ein, wie ihn Plin. Ep. V 21 schildert.

47. lenta.. harena, wir kämpfen statt iure et disceptatione fori mit der lenta harena fori, d. h. haben nur die Mühe des Weggehens.

310

IUVENALIS LIB. V. SATURA XVI.

ast illis, quos arma tegunt et balteus ambagendi,
quod placitum est ipsis praestatur tempus it,
nec res atteritur longo sufflamine litis.

Solis praeterea testandi militibus ius
vivo patre datur; nam quae sunt parta labore
militiae placuit non esse in corpore census,
omne tenet cuius regimen pater. ergo Coranum,
signorum comitem castrorumque aera merentem
quamvis iam tremulus captat pater. hunc favor aequus
provehit et pulchro reddit sua dona labori.
ipsius certe ducis hoc referre videtur,

ut, qui fortis erit, sit felicissimus idem,
ut laeti phaleris omnes et torquibus omnes.

*

*

[blocks in formation]

*

=

50

55

60

favor aequus die verdiente Gunst, wie er sie nach seinen Verdiensten erwarten darf, cf. Hor. Ep. II 1, 9: ploravere suis non respondere favorem (Anerkennung) speratum meritis.

57. sua dona die gebührenden Geschenke, z. B. das donativum nach gewaltsamer Erstürmung einer Stadt oder eines Lagers, denn labor ist vox propria vom Kampf, cf. Marquardt III 2, 438.

60. phalerae sind aus edlem Metall gearbeitete Schildchen oder Medaillons, welche an den Rändern mit Löchern versehen waren, und auf Riemen befestigt wurden. Mit solchen phalerae verzierte man ursprünglich das Riemenzeug der Pferde, die als donum militare verliehenen phalerae wurden aber auf einer zitterförmig zusammengefügten Riemenunterlage über der ganzen Breite des Panzers getragen. Marquardt III 2, 440, wo auch Abbildungen zu finden sind. Die torques sind silberne oder goldene um den Hals zu tragende Ketten.

Р

=

KRITISCHER ANHANG.

codex Pithoeanus, p

liorum lectio, Σ

=

eiusdem codicis manus altera, S = scholectio e scholiorum interpretatione ducta, a = codices deteriores aut omnes aut multi, 5 = codicum deteriorum pars. I 2 Codri po. 6 scribtus P. 10 furtiue P. 14 del. Dobree. 21 uacat P, placat p ac P, et a. 29 quaeat P. 35 tim etque munere P. 38 nontibus P. 39 vaesica P, vesica o, em. Prisciani p. 613 P. Ribbeck. 44 rethor P. 46 premat 5. 47 at hic w. 52 Herculeias po. 53 audio medeas P. 55 si ∞, sit P, st p. 64 quadr.uio P, quadruuio p. que P semper, atque p. semper. 68 fecerit S5, fecerat Po. 71 Lucusta Ss, Locusta Po. 74 aliquid Po, aliquis edd. 83 animas o. 84 Pyrrha ∞. 85 timor om. P. 86 est farr. libelli w. 102 inquit et ego P, fortasse scribendum: prior en ego adsum. 104 Eufraten Po. 106 purpurae P. maius w. 110 nec o. 114 habitat 5. 122 pregnas P, pregnans po.

[ocr errors]

65 ad

126 quiescet P. 131 me.gere P. 143 crudus P, crudum po. 145 et P, it pa. caenas P. 148 cupient facientque a. 150 dices P. 156 pectore P, gutture po. 157 deduci.s P. 158 uehetur o. 161 uer.m P, uerum p. 169 anime ante tubas P Valla, animante tuba po. 170 qui P. II 1 hic P. 5 inuenies 5. 6 Aristotelen PS. 7 cl. anthas P, cloanthas po. 16 Peribomus P. 17 uultum P. 28 Syllae PS. 30 reuocabat Pithoeus, reuoca. at P, reuocarat po. 31 ipsis co (P?). 38 adque ita Po, ad quem 5. 43 at iure O. Jahn, ac iure S, ac iura Po. 44 respicere P. 49 Vedia Hermann, media PS, tedia ∞. 50 Hispo po, hippo S, hi.po P. 60 eris dormis Probus. 71 infamia 25. 76 deceat P. 80 prorigine 5, pr.rigine P, porrigine po. 82 audebit P. 92 Cotyton PS, Cocyton @. 93 tactum o, t. ctum P, tinctum ps. 97 scutula aut P. galbina PS, galbana po. 98 en Ribbeck, et codd. 106 Bebriacis campis PS, Bebriaci campo po. 107 facie po. 108 Sameramis PS. 126 clypeis PS. 130 nec quereris patri nec terram cuspide quassas" Priscian XVIII 19 et 25. Ribbeck: nec quereris patri nec terram cuspide pulsas, nec galeam quassas? 133 in ualle colle Quirini PS. 138 nequeant P, nequeunt 00). 140 moriuntur P, morientur o. 146 Catulis paulisque po. 147 at P. 150 Cocytum Liutprant, ....tum P, et pontum S, et contum po. illic Valla, ill.c P, illuc po. 168 nonnunquam P. III 17 in ualle megeiae P. 18 pres. ntius P, prestantius poo. 34 municipales PS. 37 quem po, qum P, cum 5. 38 foricas Zoo, poricas P. 39 at P. 48 exstincta dextra Markland, exstinctae dextrae Poo. 56 horrendaque Schrader. Achaei 5, achaeae Po. 62 in Tiberim Syrus o. 67 trae.aedipna P, rechedipna co. 68 feret P. 70 tralibus P. 75 iubes Heinrich. 79 ad summam po. 81 concylia FS. 83 coctana po. 90 deteriu P. 94 nullo Po, pullo Buechner. M. Haupt. O Jahn. 98 tantum Ribbeck 105 aliena P Markland, alienum po. 109 est nec om. P add. p. 112 aviam PE, aulam po. 118 caualli PS. 130 ne po, nec PS. 131 claudit w.

deret po. libet w.

159

19 claulubet p,

61

[ocr errors]

quo

ues.tam

134 aut P, atque w. 142 iugera om. P. parapside po. 149 alte Schrader. 156 e fornice Ribbeck, fornice P, fornice S, in fornice po. cumque e fornice noti Lachmann. 158 iuvenemque po, 164 mergunt P. 168 negabis Σ H. Valesius, negauit Pw. 187 libis Valla, libris PSw. uernalibus Francke. 188 praestare S, praesta.. P, praestant po. 195 cum texit P, contexit w. 197 est om. P. 203 Codro sex om. P, add. p. Cordo Valla. 208 Cordus p. Valla. 210 est om. w. frusta 5, frustra Po. 214 geminus P. 215 accurrit 5, ..currit P, occurrit po. 218 haec Asianorum PS, fecasianorum po, phaecasiatorum Roth. 227 defunditur PS. 240 liburna S, liburno Po. 246 ad P. 255 sarraco ∞. 259 de poo, e P. 263 strigilibus P. 271 cadent p, cadunt w. 274 quod P. 277 diffundere o. 304 catenatae siluit o, catenaluit P. 311 marra P. 317 ian dudum P. 320 Helvinam Sp, Heuinam P, Eluinam ∞. que P. 321 conuelle o. sat.rarum P. 322 ad..tor P. IV 1 et est P, adest w. 2 patres PS. 3 aeger fortis w. 4 delicias uiduae o. aspernatur w. 5 qui PS. 7 quod P. 13 Seioque Calderinus, Serioque Pa. 15 multum P. 16 setertia P. 21 clauso w. 25 pretium c. squamam Valla, squamae Po. 27 maioris Z. 31 ructaret ω. 33 fracta Zoo, facta P. 34 licet hic w. 41 implevitque So, implevit P. 43 torrentis S, torpentis Po. 54 ex aequore toto est o. 63 ut PS, et w. 67 saginae O. Jahn, saginas P, saginis po, saginam vel sagittis S. 79 quamquam po, quamque P. 83 terram O. Jahn, terra P, terras po. gerenti P. 96 iam destinata ∞. 97 cum Pithoeus, . . P, in ρω. 113 uel lento P. 115 dignus qui a ponte M. Haupt. 120 laevo P. 123 ue.lento P. set P. 142 depraehendere P. 143 echeni P. 144 properes P. exibere P. 147 Catthis S, ....is P, getis po. 148 ex Weidner, et P, om. o, ec Ribbeck. V 9 de media P. 10 possis w. 17 nec PS. 21 per.egeret P, perregeret S. 24 quo P. 27 detergis S. 35 uetaris P. 38 berullo S, ber.llos P, berillos poo, beryllo Salmasius. 39 phiala P. 41 obseruit P. 42 illic ∞, fort. illim. 43 ut po, et P. 48 sulpula P. 63 rogatus P, uocatus w. 63 post 64 ponit P. 72 artocopi o. fingi P. 73 inprobum P. 74 uix w. 80 distendat c. pectori P. 86 at po,.. P. 88 laternam c. 91 om. P. Afros 5. 110 et om. P. 116 spumat PS. raduntur vel radentur o. 121 spectis P, spectas po. 128 sumitue P, Jacobs, sumitque c. 138 uis... fieri P. 139 luserat P. 141 Migale E. 142 simul po, semul Ribbeck. 145 ac P. 148 post quam P. 154 tegi P. 161 uideris conuiua P. 166 canendi P.

mann.

VI 7 aut P. 8 turbabit P. 13 compositiue Pithoeus, compositi.. P, compositique poo. 15 vel Ribbeck, .e. P, et pw. 18 ac pomis o. set aperto Barth. 21 anticum P. 22 pulchri PS. 25 pactum sponsalia P. 29 quibus om. sed spatio relicto P. 31 caliginantes P. 34 punsio Weidner, pu..io P, pusio po, pungio S, pugio 5, cf. Lucil. ed. M. p. 265. 35 ex Jahn, .. P, a po. 36 illix Weidner, illic Po, hillis Her40 multorumque P. 43 porrig.. P. 46 mediam pw. 52 tende o, necte p, . . . . P. 57 fidens PS. 58 aut in in rasura p, fort. olim speluncisue. 63 laeda. molli. P. 65 subitum po, subidum Hermann. miserabile secretum esse voluit Weidner. 70 ardent Weidner, acne P, actu p, accio, Hagni Ribbeck. 81 euryalum aut po. 82 ludium 5, ludum Po. 90 contemset P. 96 planis P. 98 nauim po. 102 puppim po. 103 inuenta est ∞. 104 Elipia P. 120 sed P. 123 constitit w. 126 om. Ps. 136 Caesonia w. 138 feruet e rasura p, fueratne feruit? an torret? 152 sed P, et ∞. 153 cum o, quo (= quom) P. Iasum PS. 156 adamans PS. bernices PS. 158 hunc Spa, hoc P. 159 nudo suprascr. mero P. 172 dea pone Graevius, depone Po. 176 gentem P. 183 dies w. 185 numquid Heinrich. 207 summittite P. 208 amantes P. temetur P. 225 permultaque S, permu.tatque P. 237 et om. P.

213 nolle 238 ciet

« PredošláPokračovať »