[43] necnon solertem clam surripere joci gratiâ quodcunque libuit. Te puerum quondam cùm verbis minacibus Apol 10 lo territaret, nisi vaccas pei fraudem abactas restitueres; risit ipse advertens se pharetrâ quoque spoliatum. Quinetiam Priamus opulentus Trojâ discedens, ducen[44] te te, latuit arrogantibus 15 Atridis, excubiis Thessalorum et castris Troja infestis.

pigula, id est, septenos edentem sonos ait. S. Hieron. scribit, Citharam effici in modum literæ A, cum chordis viginti quatuor, et per digitos variis vocibus, tinnulisque ictibus in diversis modis concitari. Hoc autem observare licet, dici chelyn seu testudinem et citharam digitis aut pectine pulsari: Seneca Chelyn plectro verberari, ait. Lucanus :

Seu chelyn digitis, et eburno verbere pulsas. At lyra pelli dicebatur. Idem ibidem. Nec pudeat pepulisse lyram

Ovid Metamorphos. x. v. 205.

Te lyra pulsa manu, te carmina nostra sonabunl.

Cruquius ita in hunc locum scribit, ex Idiom. ate Italico, Alemannico, Flandrico, Gallico; lyra suum adhuc nomen habet integrum. Ea nimirum est, quâ mendicos vicatim stipem quæritare notum est, nam et incurva est, et SATOTOU formam refert propiùs intuenti. Cithara vero testudo vocata, formâ testæ ejus animalis, etc.

7. Callidum, quicquid placuit, &c.] Clam, ingeniosè, jocosè, furandi magistrum. Duplex nimirum est furti species, seu furandi ars. Una seria, improba, injuriosa, legibus vetita; et de hâc non est mentio. At altera est oblectationis, joci, et industriæ ludicræ ; in quâ excelluit Mercurius, Hinc et Lycurgus ad acuendos furandi solertiâ Spartanorum animos, impunita esse furta sanxerat. Philostrat. Imagin. lib. i. furta Mercurii jocosa vocat ndías *λora's. Fulgentius ideo negotiatoribus præesse dixit Mercurium, quòd illi vix à furto immunes sint. Alii volunt designari vim orationis, quæ audientium animos captat ac rapit. Huc etiam ab aliis refertur Magiæ ac præstigiarum inventio, quæ tribuitur Mercurio: ars nempe sic astantium oculos præstringendi, ut dolum non advertant coram ipsis perpetratum. 9. Te, boves, olim, &c.] Calliditatem Mercu, rii, et peritiam jocosè furandi probat. Hæc autem est historia, seu fabula: quùm Apollo ob Cyclopas interfectos divinitate aliquamdiu privatus esset, atque interim Admeti Thessaliæ regis armenta pasceret, boves aliquot exerrantes et longiùs progressos abegit Mercurius et occuluit. Ille vero hunc pueri formâ indutum quasi bubulcum furacem aggressus mortem minatur, nisi abacta pecora restituat: ac telum proferre volens, quasi percussurus, vacuam sensit pharetram, vel hanc quoque sibi subrep

tam. Tum denique Apollo Mercurii subtilein in furando industriam demiratus risum tenere non potuit; Iracundiam voluptate superante; ut ait Philostratus. Imagin. lib. i. ubi fabulam hanc egregiè expressit. Vide Homer. Hymn. in Mercur. Ovid. Metamorphos. ii. cap. 11. &c. et Annot. infra ad vocem virga.

11. Viduus pharetra.] Infra lib. ii. Od. 9. Et foliis viduantur orni.Virgil. Æneid. viii. v. 571.

-Viduasset civibus urbem. Quem in locum Servius laudat Virgilium, tanquam propriè locutum, Horatium vero carpit et vellicat tanquam hic malè scripserit viduum Apollinem. Sed O puerilem astutiam!

13. Quin et Alridas, &c.] Præclarè et benignè à Mercurio facta jam ostendit. Nimirum ex Homer. Iliad. ult. Mercurius à Jove missus præbet se ducem Priamo Hectoris interfecti corpus redemptum pergenti: eumque per media hostium castra ad Achillem, usque sic deducit, ut nec tentus à quoquam, imò nec visus fuerit. Atridas.] Agamemnonem et Menelaum Atrei filios, Græci exercitûs imperatores.

14. Dives Priamus.] Et in hunc locum Scaliger stylum acuit et vibrat. An dives, inquit, ille qui miserrimus, orbus liberis, regno spolia. tus, quique adeò mærens polius et inops? Scilicet non meminerat quod legitur Hiad. ult, copiosa sanè et pretiosa munera ad Achillem delata à Priamo Trojam deserente; atque, ut est ibid. Infinita donare thalamo in currum expartata ad Hectorem redimendum: quæ etiam ibi recensentur; duodecim lænas, totidem tapetas, totidemque pallia eximia item et sagula: auri vero talenta decem; duos insuper tripodas ardentes, lebetes quatuor; poculum denique conspicuum, quod Thraces donârant.

15. Thessalosque ignes.] Nocturnas Thessalorun sive Græcorum excubias circa tentorium Achillis collocatas. Synecdoche. Nam et Thessali Græciæ populi, et ipse Achilles Thessalus erat. Homeri Scholiastes ad Iliad. xviii. nocturnum signum castrense, ignis: diurnum, fumus, inquit.

Iniqua Troje Castra fefellit.] Castra nempe Græcorum Troje hostium occultè ingressus, et usque ad tentorium Achillis sic penetravit Priamus, duce Mercurio, ut vigilum nemo senserit, nemo interceperit aut prohibuerit. Quâ verd id ratione factum sit explicat Homerus, ubi ait: Cum ad turres navium et fossam venissent,

reâ virga catervam exilem

numinibus ac inferis gra

tiosus.

Gratus et imis.

Tu ne cupiveris nôsse

[45] 20

quem tibi, Leuconoë, con

vita; neque experiare Chal

daicos

[46]

custodes quidam è cœna laborabant: his verò Mercurius somnum injecit.

17. Tu pias latis, &c.] Jam præstans Mercurii officium et insignis auctoritas declaratur. Videlicet priscis illis existimatum, animas corporibus excedentes à Mercurio suscipi, atque vel ad campos Elysios seu beatas sedes perduci, vel ad inferos. Unde dispensator ac deductor animarum dictus est ille. Quod munus tamen Plutoni assignat Pindarus Olymp. Od. 9.

18. Virgâque levem coërces, &c.] Caduceo domas, regis, deducis animas spiritales corpore molis expertes, adeoque leveset agiles: separasque alias ab aliis pro tuâ auctoritate atque ex officio,secundùm variam benè vel malè factorum acmeritorum rationem: has quidem ad tartarea supplicia; illas autem ad sedes lætas ac fortunatas. Homer. Odyss. ult. Virg. Æn. iv. 242, Tum virgam capit: hâc animas ille evocat Orco Pallentes; alias sub tristia Tartara mittit, Dat somnos, adimitque, et lumina morte resignat. Coerces.] Hoc referunt aliqui ad eloquentiæ vim, quà sedantur et coërcentur homines concitati; et inertes è contrario ignavique conci

tantur.

Virga.] Hanc ab Apolline Mercurius acceperat, concessâ vicissim lyrà: postquam enim boves, ut ante dictum, hic furatus esset; ita demum convenerunt eâque lege et conditione venia est data Mercurio, ut Lyræ inventor Apollo diceretur. Huc pertinet quod Homeri Pindarique Schol. aiunt, λugav, quasi xurgar dictam esse quod eâ se Mercurius ab irato Apolline redemerit. Ergo mirificâ illâ instructus virga, profectus in Arcadiam Mercurius pugnantes duos cùm Dracones reperisset, hâc inter eos projectâ prælium diremit. Exindeque pacis conciliatricem virgam appellârunt: eique duo circumvoluti serpentes additi sunt. Hygin. lib. ii. Hinc etiam legati pacis caduceatores vocantur, quia ejusmodi caduceo insignes procedunt. Tit. Liv. Denique virga illa auctoritatem ac dicendi vim denotat: circumplexi verò serpentes indicant prudentiam: quippe hæc illius individua comes esse debet.

Ode XI-Ode hæc est monocolos. Versus nempe omnes sunt Choriambici, Alcaïci, Pentametri, Acatalectici; constantque Spondæo, tri

bus Choriambis, et Pyrrhichio, vel Iambo. Sic: Tú né quæsieris scire nefas quem mìhỉ quêm]

tibi

1. Tu ne quæsieris.] Oden hanc velut indignam Horatio notat Scaliger. Quam verò ob rationem ego nescio; nec, ut opinor, ipse scivit, qui nullam profert. Horatius Leuconoën Mathematicis prædictionibus plus æquo addictam hortatur, ut relinquat Diis futurorum curam, ipsa vero præsentibus utatur.

Seire nefas.] Has alii separant voces ; alii parenthesi includunt utramque. Perinde est. Quòd si cui videtur nimis abscissa interpositio (nefas); meminerit frequentes legi tam contractas apud optimos auctores, Terent. Quid tuâ (Malum) id refert ? Cic. in Verrem. Que (malum) ista fuit amentia? ii. de Off. Quæ te (malum) ralio in istam spem induxit?

Quem mihi, quem tibi Finem Dii dederint.] Ne scire desidera quod nefas; ne affecta quod sibi reservârunt Dii, futuri nempe cognitionem. Cic. ad Familiar. lib. vi. Epist. 4. Equidem mihi omnia propono; nec ullum est tantum malum, quod non putem impendere. Sed cum plus in metuendo mali sit quàm in illo ipso quod ti metur, desino; præsertim cùm id impendeat, in quo non modò dolor nullus, verùm finis etiam doloris futurus sit. Seneca vero sic paucis vanas eas solicitudines perstringit; Quod times, aut futurum est, aut secus. Si secus; frustra vexaris. Si venturum est ; tum satis dolebis tandem, cùm adfuerit tribulatio.

2. Leuconoc.] Alii legunt Leucothoë. Fictum nomen est à poetà. Ludunt aliqui in etymolo già nominis istius, et quidem operam ludunt. Fuit olim Leuconoë filia Lycambis, quam Archilocus acribus conviciis ad suspendium adegit.

Nec Babylonios Tentares numeros.] Nec Mathematicos adi, et consule, neve iis crede; sunt enim fallaces. Quod quidem probant egregiè tum historiæ passim, tum ratio. Vide Cic. i. et ii. de Divin. Item de Fato. Item. iii. de Nat. Deor. A. Gell. lib. xiv. cap. 1. ubi refutat eos qui curiosiùs auscultant Genethliacis, futura dicturos per artes prodigiosas spondentibus. S. Aug. de Civ. Dei, &c. Tacitus, lib. xvii. Mathematicos appellat, Genus hominum petentibus

5

quodcunque acciderit. Sive multas hyemes Jupiter largiatur, sive postremam det hanc, quæ modò Etruscum

invida

pibus; sapiens sis, vina [48] fundas: ac limite angusto

infidum, sperantibus fallax. Cic. i. de Divin. Contemnamus Babylonios, et eos, qui è Caucaso cœli signa servantes, numeris, et motibus stellarum cursus prosequuntur. Juvenal. Sat. vi. à versu 550. ad 590. ejusmodi studium in mulieribus præsertim, graviter insectatur.

Babylonios.] In Babyloniâ templum erat Beli sideralis scientiæ inventoris, ex Plin. lib. vi. cap. 26. Babylonii, seu Chaldæi Babyloniam incolentes Astrologiæ peritissimi erant, ex Cic. de Divin. Diodor. Sicul. Gell. lib. i. cap. 9. Quint. Curt. lib. v.

Babylonios numeros.] Certè necessaria valdè numerorum cognitio et praxis accurata, ad dimensionem horoscopi aspectumque ad alia sidera planetasque diligenter inquirendum, Hinc Arithmetica sæpe usurpatur pro Astrologia (ut vocant) Judiciariâ, Lactant. Arith melici, quos Mathematicos dicimus, quorum in numeris est tota doctrina, &c. Auson.

Tu cæli numeros et conscia sidera fati
Callebas.-

3. Est melius, quicquid erit, pati.] Quanta hic apud Interpretes dissensio? Alii jungunt ista cum voce, sapias; quæ vero intermedia sunt, parenthesi includunt. Alii sensum finiunt voce pati; explicantque sic: cùm melius sit, vel tanquam melius sit pati constanter quicquid evenerit, quàm animam distorquere, anxiè quæ sint eventura inquirendo. Alii, ut melius interpretantur: Quàm, vel quanto melius et quo animo ferre quicquid acciderit!

4. Seu plures hyemes, &c.] Gratis profectò se discruciant aliqui, ut ostendant vocem, hyemes, priori loco poni pro toto anno; posteriori verò pro tempestate hyemali; quandoquidem satis patet, quid velit Horatius.

5. Quæ nunc oppositis, &c.] Synecd. id est, quâ hyeme, fluctus Tyrrheni maris ut fit procellis agitati ad rupes alliduntur, debilitantur, franguntur. Quidem legunt qui, et referunt ad vocem, Jupiter. Sed vulgata lectio præferenda videtur doctissimis.

Pumicibus.] Pumex lapis est spongiosus, asper, foramine multiplici pertusus, cavus, cavernosus, unde ab Ovid. mullicavus, à Virg. Æneid. v. 214. et xii. 587. latebrosus dicitur. De isto lapidum genere, Plin. lib. xxxvi. c. 21.

Mare Tyrrhenum.] Thuscum, Inferum, quod pars est maris Mediterranci: id verò nominis ei dedit Tyrrhenus Atyos Lydiæ regis filius, postquam ad vicinas terras cum coloniâ appulisset, Tusciam nempe, ibique sedem fixisset.

6. Sapias] Explicant nonnulli: si sapias scilicet utere vitâ, genio indulge, vina bibe quàm optima, liquata, &c. Priscian. 1. xviii. c. 3.

Vina liques.] Vel simpliciter, vina bibas, ac veluti per guttur coles. Vel potiùs, hilaritatis causâ satage, ut pars tibi vini sacco percolata, defæcata, dulcis sit effecta, adeoque naturæ et palato muliebri accommodatior. Veteres nempè, mustum priusquam ferbuisset, per saccum toties colabant ut defæcaretur: atque sic adempta, quæ vini vim alit augetque, fæce, liquidius, imbecillius, lenius, ac dulcius reddebant vinum, potuique jucundius. Hinc vocatur à Theophrast. I. vi. c. 24. imor, castratum, quod nempe sparteis est saccis colatum. Col. Rhodig. 1. xxviii. c. 26. Eunuchum et effæminatum, ex Plutarcho mox citando, quia percolatio illa vini nervos excidit, ac ge nuinum restinguit calorem: mollius autem facit ad gulæ curiositatem: hoc veluti sophismate invento et excogitato, ut perdendo nati vino plurimum valeant ingurgitare. Plin. 1. xiv. c. 22. ut plus capiamus vini, sacco frangimus vires: et alia irritamenta excogitantur, 1. xix. c. 4. Ferendum sanè fuerit. inveterari vina, saccisque castrari: al. castigari, lib. xxiii. cap. 1. Utilissimum vinum omnibus sacco viribus fractis. Plutarch. Sympos, sive Convival. Quest. lib. vi. Probl. 7. ait. Exolescere vinum, cùm tam crebrò diffunditur, esseque ad bibacitatem commentum ejusmodi percolationem detrahi vino firmitatem relicto blandi mento, vi illâ quæ mentem solicitat et infestat ejectà et exclusâ; ipsum vero jucundius effici: neque sicut à ferro acumine decusso: sed potiùs velut rubigine et sordibus detersis. Quippe defecatio illa vini vim, quæ caput tentat, detrahit, atque ad statum redigit mitem et salubrem.

Spatio brevi Spem longam reseces.] Quanto brevius est vitæ nostræ spatium, tanto resecandæ spes longæ: minus expectandum, minus fidendum futuro: neque adeò differendum carpere præsentes lætandi occasiones. Od. 4. supra.

Vitæ summa brevis spem nos vetat inchoare

cunctatione; vel confusè per devia et invia. Nota lippis et tonsoribus fabula. Vide Epist. ad Pisones, v. 391. Vocalem.] id est, canorum, vel, voce pariter et lyrà canentem.

9. Arte maternat.] Musicâ et suavitate vocis, ad quam formatus à matre Calliope Orpheus. 11. Blandum et auritas, &c.] Tam blandè canentem, ut arbores duceret, haud secus ac si auritæ et animatæ fuissent illæ,

13. Quid priùs dicam solitis Parentis, &c.] Legunt aliqui, parentum; hoc sensu. Quid priùs dicam quam eas Jovis laudes, quas majores nostri solent dicere. Alii melius paren tis, id est, quid prius aut potiùs referam, quàm notas omnibus, ac passim celebrari solitas, laudes Jovis omnium parentis, qui res æquè Deorum ac mortalium curat, regit, moderatur ?

15. Variisque mundum Temperat horis.] Variis tempestatibus, vere, æstate, autumno, hyeme: calorem frigore, frigus calore temperat.

17. Unde nil majus, &c.] Alii interpretantur: à quo Jove utpote optimo maximo nihil ipso majus gignitur. Alii, unde, id est, quapropter.

18. Simile, aut secundum.] Par et proximè accedens: æquè magnum ac potens.

19. Proximos illi tamen, &c.] Non. Marcel. Proximum dicebant veteres, non solùm adhærens et adjunctum: verùm etiam longè remotum, si tamen inter duo discreta nihil medium extitisset. Virgil. Æneid. v. 320.

Proximus huic, longo sed proximus intervallo, Insequitur Salius.

matris arte retardantema 10 præcipites fluviorum cursus, velocesque ventos, atque suavem auritas quercus trahere chordis sonantibus. Quid verò ante canam quàm præconia consueta patris, qui res morta15 lium et immortalium, qui mare terrasque et orbem diversis temporibus moderatur? Quare nihil ipso majus oritur: imò neque par quidpiam vel proximum va [51] let. Attamen Pallas obti20 nuit sequentem gradum.Nec tacebo te, Bacche, certaminibus strenue: neque te, virgo feris crudelibus infesta: neque te Apollo, telis ineluctabilibus formidande. Canam etiam Her25 culem, necnon filios Ledæ; alterum equis, alterum pugnis illustrem; quorum sidus candidum ubi primum nautis illuxit, statim concitata unda scopulis decidit,

mus accedebat, sed longo tamen intervallo proximus. Pallas honores occupat Jovi proximos, quippe nata ex illius cerebro. Alii volunt spectari ab Horatio, quòd in Jovis Capitolini templo cellæ tres erant, quarum media Jovis, dextra Minervæ, sinistra Junonis: unde Pallas ante Junonem poni solebat. Varro iv. de Ling. Lat.

21. Præliis audax, neque te silebo, Liber.] Quòd curis liberet animum Bacchus, Liber dictus: vel quòd devictis hostibus se suosque asseruit in libertatem. De bellicâ ejus virtute ac præliis vide Diod. Sic. lib. v. item infra lib. ii. Od. 19.

22. Et sævis inimica virgo belluis.] Diana venatrix, eodem cum Apolline partu edita, Jovis filia, nemorum ac sylvarum Dea, arcu et sagittis feras sectari assueta.

23. Nec te metuende certa, Phæbe, sagitta.] Arcu enim et sagittis valere, præsertim ob Nioben cum filiis interfectam, semper creditus Apollo. Dictus autem Phœbus, quasi qos Biov, lux vita.

25. Alciden.] Hercules ita dictus, seu quòd esset Alcei nepos; drò rc d'xxns, à robore.

Puerosque Leda.] Castorem et Pollucem, alium equestri, alium pedestri inclytum pugnâ. Ovid. Fast. v. 700.

Tyndarida fratres: hic eques, ille pugil. 27. Quorum simul alba nautis, &c.] Vide Homeri Hymn. in Dioscuros. Et supra Od. 3. v. 2. ad verba hæc; Lucida sidera. Aiunt nempe Astrologi propitias ac salutarias esse stellas geminas, non ita vero solitarias.