5

10

vicinum senio iam Deus adplicat.

Quid nos utile tanti spatio temporis egimus?
Aetas prima crepantibus

flevit sub ferulis: mox docuit toga

infectum vitiis falsa loqui, non sine crimine.
Tum lasciva protervitas

et luxus petulans (heu pudet ac piget)
foedavit iuvenem nequitiae sordibus ac luto.
Exin iurgia turbidos

armarunt animos et male pertinax

15 vincendi studium subiacuit casibus asperis. Bis legum moderamine

frenos nobilium reximus urbium,

ius civile bonis reddidimus, terruimus reos.
Tandem militiae gradu

11.

5. iamiam c. 6. Nos quid utile tanti 2c, Utile quid tanti nos p. 7. crepitantibus Ang. c 9. 8. Creui p. Flevit 9 (an Crevit?) 9. loqui falsa inv. c. 10. Tunc c; lasciuia proteruitas 9. Et A OT Ang. Laur. a acio pu Ald. Lugd. Nebr. Heins. Arev. Obb., Ac Sieh. tres Fabr. Gis. Weitz. Chor. Poett. Amstr. Cell. Teol. 13. Dehinc E, Exhine a o p. t mine c. 18. reddimus Ang. 19. Pridem militiae gradu p.

8. sub ferulis sqq.] Iuvenalis illud Et nos manum ferulae subduximus in proverbium abiit. Glossa cod. a toga praetexta, qua utebantur pueri nobiles romanorum usque ad quintum decimum annum, sic dicta quod ei latior purpura in capitio praetexebatur praestare videtur interpretationi illi de toga virili, quam anno aetatis XVIII induebant. Nam ipse a puero v. 12 distinguit iuvenem. Praetexta puerorum (est enim etiam magistratus insigne) erat toga alba purpureo praetexta limbo. Pueri praetextati olim Curiam cum patribus introibant. Cfr. Gell. N. A. I, 23, Io. Rosinus Antiq. Rom. lib. V, Böttiger de orig. tiroc. Rom. in Opusc. 1, p. 207. Nil obstat, quin utramque togam intelligas.

13. iurgia] Studium forense. indicat. Non de consulatu vss. sqq. cùm nonnullis explicandi, sed de munere provinciae rectoris seu praesidis. Huiusce quippe, non urbi praefecti erant

12. et Ha a p.

16. Ter coni. Bivar.; moderatione o; reos terruimus transp. Ang.

duae iuris partes, quas memorat, lites iudicandi ac vindicandi crimina. Cfr. Suet. Octav. Aug. 47, Itinerar. ed. Wesseling. p. 685, Sigon. de iure prov. II, 6, 7, Heinecc. Syntagm. Append. I, 4, 103, Creuzer :,,Abriss der röm. Antiq." p. 265, 275. Bis igitur munere provinciae praesidis functus est. Vid. Creuzer. 1. 1. p. 270, Bach. hist. iur. p. 282 ed. Stokm.

...

19. militiae gradu] agnoscitur miles palatinus fuisse Gennad. 1.1. Non est, cur aliter censeamus. Cum voc. militia de munere quovis ampliore, non de militari solum dici e Plin. H. N. X, 33, 49 appareat, eos errare Obbarius opinatur, qui Gennadio adstipulentur. Is potius de patriciatu cogitat Proleg. I, not. 8. In Pontificum Romanorum aula, quae et eiuscemodi plurima Imperatorum post Constantinum instituta servavit, tres adhuc custodiae stipendia faciunt: Helvetiorum (Germanorum guardia svizzera), Nobilium (guardia nobile),

evectum pietas principis extulit

adsumptum propius stare iubens ordine proximo.

Haec dum vita volans agit,

inrepsit subito canities seni

oblitum veteris me Saliae consulis arguens:

ex quo prima dies mihi

quam multas hiemes volverit et rosas

pratis post glaciem reddiderit, nix capitis probat.

Numquid talia proderunt

carnis post obitum vel bona vel mala,

20

25

cum iam, quidquid id est, quod fueram, mors aboleverit? 30 Dicendum mihi: Quisquis es,

mundum, quem coluit, mens tua perdidit:

non sunt illa Dei, quae studuit, cuius habeberis.
Atqui fine sub ultimo

peccatrix anima stultitiam exuat :

saltem voce Deum concelebret, si meritis nequit :
hymnis continuet dies,

20. principiis c.

21 ordinat o.

335

22. volens Heins. ex T lectio autoritate relqq. codd., glossarum vett. et edd. reprobata neque sententiarum nexu probata. 24. me Saliae T Altin. Fabr. (cfr. comment. in Poett. christ. p. 17) Gis. Weitz. Heins. Cell. Arev. Obb., me sale 2 Ang., mesaliae A EHP, mesalie co, messaliae B R W Gold. Laur. a a i u Ald. Sieh. tres Chor. Poett., Massaliae emend. Ald. Lugd. Nebr., messalie I p, messale 1 Ang., Messallae Amstr. [In lapidibus antiquis scr. Sallias, in cod. Theodosiano, qui in bibl. Vatic. asservatur, sec. V. exarato, Sallias et Sallyas. Cfr. Onuphr. Panvinius ad fast. cons. III. p. 408]. 25. Ex p optime, Sub relqq. codd. et edd. [Cfr. P. VI, 58]; prima exc. Ang., Sub quo primo etas dies miehi 9. 26. Quas ; ac rosas Ang. talia Ang.; proferunt E P alt. supra. 29. vel ante bona exc. 9. 30. fuerat Ang., fecerit corr. fecerim c pro div. script., fuerim u. 31. miehi p. 34. Atqnin 2 A B W Gold. Rat. ap. Mariettum i Weitz. (non Laur.), Utqui p, Atqui sub ultimo fine Ang. 35. exuet Ang. 36. Saltim Rat. ap. Mar. a 9 ip; concelebrat rc, celebret, cumcelebret o. 37. dies exc. 9.

33. aberis d.

Civium (guardia palatina). Cfr. A. 495. Prudentium secundae vel tertiae militem fuisse, aut ei vel parti eius praefuisse crediderim.

20. principis] Theodosii vel filiorum eius gl. cod. Rat.

24. Saliae] Philippus et Salias, quibus coss. Prud. natus est, fastis anni urbis MCI seu 348 aerae christ. inserti, Constante et Constantio Impp.

29. bona] Fortunae bona multis in mala cedunt.

28. om.

33. cuius habeberis],,In cuius ditione es et permanebis: cuiusque iudicio stabis aut cades." Cell.

37 sqq. hymnis continuet... laudet apostolos] Lemmata poetae operum: vss. 37, 38 Cathemerinon liber innuitur, 39 Apotheosis, Hamartigenia, Psychomachia, 40, 41 libb. contra Symmachum, 42 Peristephanon lib.

40

45

nec nox ulla vacet, quin Dominum canat:
pugnet contra hereses, catholicam discutiat fidem,
conculcet sacra gentium :

labem, Roma, tuis inferat idolis,

carmen martyribus devoveat, laudet apostolos.
Haec dum scribo vel eloquor,

vinclis o utinam corporis emicem

liber, quo tulerit lingua sono mobilis ultimo.

CATHEMERINON LIBER.

1. HYMNUS AD GALLI CANTUM.

Ales diei nuntius

lucem propinquam praecinit:

...

39. Pu

38. Ne u; vox Ang.; Hec mox ulla qui Dominum 9. get E. 40. Et culcet sacrum ingenium c, ubi praef. hic versus claudit. 41. Labem oromantius inferat idolis 9. 42. deuouerat 9. 44. Vinclis non utinam Ang.; corporeis 9. 45. Liber exc. Ang.

Inscriptio ex A E T Put. a a Lugd. Fabr. Gis. Chor. Poett. Amstr. Heins. Cell., Hymnus ad Gallicantum u Ald. Nebr. Sieh. tres Obb., Hymnus ad gallicinium i Weitz. Arev., Hymnus ante lucem p, nec huius nec seqq. hymnorum ullius inscriptio in o. 6. Ita AEPT Altin. Laur. Put. u. Heins. Cell. Obb., idem 1a cum glossa soporatos, sed sec. curis Aegros sopore, unde Aegro sopore Ang. Gold. a Weitz. Amstr. Arev., Aegros sopore B W Prag. Rat. Fabr. Gis., Aegros sopore mutatum in Aegro soporosi, Aegro sopores o, Aegros sopores p Ald. Lugd. Nebr. Sieh. tres.

offerendae Constitt. Apost. VIII, 34 accuratius indicant: Εὐχὰς ἐπιτελεῖτε ὄρθρου καὶ τρίτῃ ὥρᾳ καὶ ἕκτῃ καὶ ἐννάτῃ καὶ ἑσπέρᾳ καὶ ἀλέκτορο φωνίᾳ ὄρθρου μὲν εὐχαριστοῦντες, ότι ἐφώτισεν ἡμᾶς ὁ Κύριος παραγαγὼν τὴν νύκτα καὶὲ παγαγὼν τὴν ἡμέραν· τρίτῃ δέ, ὅτι ἀπόφασιν ἐν αὐτῇ ὑπὸ Πιλάτου ἔλαβεν ὁ Κύριος· ἕκτῃ δέ, ὅτι ἐν αὐτῇ ἐσταυρώθη ἐνάτῃ δέ, ὅτι πάντα κεκίνητο, τοῦ δεσπότου ἐσταυρωμένου, φρίττοντα τὴν τόλμαν τῶν δυςσεβῶν Ἰουδαίων, μὴ φέροντα τοῦ Κυρίου τὴν ὕβριν· ἑσπέρα δὲ εὐχαριστοῦντες ὅτι ἀνάπαυσιν ἔδωκε τῶν μεθημερινῶν κόπων τὴν νύκτα· ἀλεκτρυόνων δὲ κραυγῇ διὰ τὸ τὴν ὥραν εὐαγγελί ζεσθαι τὴν παρουσίαν τῆς ἡμέρας εἰς ἐργασίαν τῶν τοῦ φωτὸς ἔργων.

nos excitator mentium

iam Christus ad vitam vocat.

Auferte, clamat, lectulos, aegros, soporos, desides: castique recti ac sobrii vigilate, iam sum proximus.

Post solis ortum fulgidi
serum est cubile spernere,
ni parte noctis addita
tempus labori adieceris.

Vox ista, qua strepunt aves
stantes sub ipso culmine
paulo ante quam lux emicet,
nostri figura est iudicis.

Tectos tenebris horridis
stratisque opertos segnibus
suadet quietem linquere
iam iamque venturo die:

Ut, cum coruscis flatibus

aurora caelum sparserit,

15. Nova 16. Vestri o; forma 20. venturum diem o.

7. Casteque recte ac sobrie Wi (in quo vulg. supra) Gold. Prag. Rat. Weitz. (non Laur.). 13. Nox u; illa p; strepuit o. antequam p, Paulo antequam superemicet u. est iudicis p. 19. Monet p. 21. fletibus coni. Cham., sed cfr. S. I. praef. 86.

De gallo, quo Christum significat, graphice ac venuste scribit Ambr. Hexaem. V, 24 et hymn. ad laudes dominicae: Aeterne rerum conditor [Fabr. poet. eccl. p. 785]. Cfr. Clem. Alex. Paedagog. III, 11, p. 289 ed. Pott., Münter Sinnbilder I, p. 55, Augusti Denkwürdigk. der christlichen Archaeologie, Tom. XII, p. 360. Huius hymoi pars feria III. ad laudes canitur in Brev. Rom.

1. Ales] gallus, qui diem canendo adnunciat, Christum convenienter designat, qui mentes hominum ab infidelitatis errore revocans ad vitam veramque lucem excitat gl. a.

10. serum] hinc quidam infelices oculi, qui solem non cernunt surgentem gl. a.

13. strepunt aves] Cfr. Burm. ad Prop. I, 16, 45, Virg. Aen. VIII, 456. Strepunt, quia galli cantaturi alas

excutiunt. Quare Vox ista non solum galli, sed interprete Nebrissensi etiam ceterarum avium sub lucem cantiscentium vix esse potest. Alas alias quoque aves excutere vix somno solutas, sed absque cantu, haud ignotum est.

14. culmine] Virg. Aen. VIII, 456 Et matutini volucrum sub culmine cantus ante oculos habuit. Cfr. Mart. IV, 64, 10 Celsae culmine delicatae villae, Fl. Merobaudis carm. relqq. (ed. Niebuhr.) II, 9 Culmina celsa tenet socia cum coniuge princeps.

16. iudicis] qui similiter monet nos a vitiis surgere gl. a.

21. flatibus] Flatibus coruscis caelum spargit aurora, quando lumine mundum ubique implet; flatus autem oris est halitus spirantis. Cic. in Arato de Cane sidere: Aestiferos validis erumpit flatibus ignes.

22. aurora] dies iudicii gl. a.

omnes labore exercitos
confirmet ad spem luminis.

Hic sompnus ad tempus datus
est forma mortis perpetis,
peccata ceu nox horrida
cogunt iacere ac stertere.

Sed vox ab alto culmine
Christi docentis praemonet,
adesse iam lucem prope,

ne mens sopori serviat:

Ne sompnus usque ad terminos
vitae socordis opprimat
pectus sepultum crimine
et lucis oblitum suae.

Ferunt vagantes daemonas
laetos tenebris noctium,
gallo canente exterritos
sparsim timere et cedere.
Invisa nam vicinitas
lucis, salutis, numinis
rupto tenebrarum situ
noctis fugat satellites.

Hoc esse signum praescii

norunt repromissae spei,

=

26. Mortis imago est perpetis 1 Put. obstante metro, Imago mortis perpetis coni. Heins. [Vid. Ov. Am. II, 9, 40]. Sed vulgata lectio locum suum tuetur; nam forma (μogin) species, figura, idea. [Cfr. A. 309, H. 51, P. I, 59]. 29. ablato mutatum in abalato a, unde error ablato ap. Áld. Lugd. (non Nebr.) 31. Adesse lucem proximam 1 A non improbante Obb., Adesse iam prope lucem p. 33. sumnus Lugd. 34. Vitae socordes 2E, Mentes socordes p (non Laur.), primum o correptum raro exemplo. [Cfr. A. 126].

41. In

42. Gl. marg. at numini. i. demoni a.

23. exercitos] exercitus exerciti dicitur fatigatus, exercitatus vero doctus gl. a.

29. vox ab alto culmine] Sicuti diem adesse aves ab alto culmine annuntiant, ita Christi e caelo vox lucis operibus operam ut daremus, nos invitat.

37. Ferunt sqq.] Daemones in aere versari, Augustinus de civ. dei docet. Idem sermo 103: Ista daemonia seducere animas quaerunt, sed ubi sol

vicinitas cum lacuna o. 45. praecii o.

ortus est, fugiunt. Cfr. Ambr. hymn. V, 9 [Fabr. 1. 1. p. 787.]. Augusti Denkwürdigk. 1. 1.

43. situ] situs est proprie lanugo quaedam in locis soli inaccessis nascens poniturque vetustate gl. a.

45. signum] Gallicinium uti annuntiat approperantem diem, sic adversarios simul commonefacit propinqui adventus diei novissimi, quo ipsi et mundus coram Christo iudice stabunt.