125 Tu venam vel discipulo committe Philippi.
Si nullum in terris tam detestabile factum
Ostendis, taceo; nec pugnis cædere pectus
Te veto, nec plana faciem contundere palma:
Quandoquidem accepto claudenda est janua damno,
130 Et majore domûs gemitu, majore tumultu
Planguntur numi, quam funera. Nemo dolorem
Fingit in hoc casu, vestem deducere summam
Contentus, vexare oculos humore coacto.
Ploratur lacrumis amissa pecunia veris.
135 Sed si cuncta vides simili fora plena querela,
Si, decies lectis diversa parte tabellis,
Vana supervacui dicunt chirographa ligni,
Arguit ipsorum quos litera, gemmaque princeps
Sardonychus, loculis quæ custoditur eburnis:
140 Ten', O delicias! extra communia censes
Ponendum? qui tu gallinæ filius albæ,
Nos viles pulli nati infelicibus ovis?

Rem pateris modicam et mediocri bile ferendam,
Si flectas oculos majora ad crimina. Confer
145 Conductum latronem, incendia sulphure cœpta
Atque dolo, primos quum janua colligit ignes:
Confer et hos, veteris qui tollunt grandia templi
Pocula adorandæ robiginis, et populorum
Dona, vel antiquo positas a rege coronas.

150 Hæc ibi si non sunt, minor exstat sacrilegus, qui
Radat inaurati femur Herculis et faciem ipsam
Neptuni; qui bracteolam de Castore ducat,
An dubitet, solitus totum conflare Tonantem?
Confer et artifices mercatoremque veneni,
155 Et deducendum corio bovis in mare, cum quo
Clauditur adversis innoxia simia fatis.

Hæc quota pars scelerum, quæ custos Gallicus Urbis
Usque a lucifero, donec lux occidat, audit?

Humani generis mores tibi nosse volenti

160 Sufficit una domus. Paucos consume dies, et Dicere te miserum, postquam illinc veneris, aude. Quis tumidum guttur miratur in Alpibus? aut quis In Meroe crasso majorem infante mamillam? Cærula quis stupuit Germani lumina, flavam 165 Cæsariem et madido torquentem cornua cirro? Nempe quod hæc illis natura est omnibus una. Ad subitas Thracum volucres nubemque sonoram Pygmæus parvis currit bellator in armis: Mox impar hosti raptusque per aëra curvis 170 Unguibus a sævâ fertur grue. Si videas hoc

Gentibus in nostris, risu quatiare: sed illic, Quamquam eadem assidue spectentur prælia, ridet Nemo, ubi tota cohors pede non est altior uno. Nullane perjuri capitis fraudisque nefandæ 175 Pœna erit? Abreptum crede hunc graviore catena Protenus, et nostro (quid plus velit ira?) necari Arbitrio: manet illa tamen jactura, nec umquam Depositum tibi sospes erit. Sed corpore trunco Invidiosa dabit minimus solatia sanguis: 180 At vindicta bonum vita jucundius ipsa.

Nempe hoc indocti, quorum præcordia nullis Interdum aut levibus videas flagrantia causis. Quantulacumque adeo est occasio, sufficit iræ. Chrysippus non dicet idem, nec mite Thaletis 185 Ingenium, dulcique senex vicinus Hymetto, Qui partem acceptæ sæva inter vincla cicutæ Accusatori nollet dare. Plurima felix Paulatim vitia atque errores exuit omnes, Prima docet rectum Sapientia: quippe minuti 190 Semper et infirmi est animi exiguique voluptas Ultio. Continuo sic collige, quod vindicta Nemo magis gaudet, quam femina.

Evasisse putes, quos diri conscia facti

Cur tamen hos tu

Mens habet attonitos, et surdo verbere cædit,

195 Occultum quatiente animo tortore flagellum?
Pœna autem vehemens ac multo sævior illis,
Quas et Cædicius gravis invenit, et Rhadamanthus,
Nocte dieque suum gestare in pectore testem.
Spartano cuidam respondit Pythia vates:
200 Haud impunitum quondam fore, quod dubitaret
Depositum retinere, et fraudem jure tueri

Jurando. Quærebat enim, quæ numinis esset
Mens, et an hoc illi facinus suaderet Apollo?
Reddidit ergo metu, non moribus; et tamen omnem
205 Vocem adyti dignam templo veramque probavit,
Exstinctus tota pariter cum prole domoque,
Et, quamvis longa deductis gente, propinquis.
Has patitur poenas peccandi sola voluntas.
Nam scelus intra se tacitum qui cogitat ullum,
210 Facti crimen habet. Cedo, si conata peregit?
Perpetua anxietas nec mensæ tempore cessat,
Faucibus ut morbo siccis, interque molares
Difficili crescente cibo: sed vina misellus
Exspuit: Albani veteris pretiosa senectus

215 Displicet. Ostendas melius, densissima ruga Cogitur in frontem, velut acri ducta Falerno

Nocte brevem si forte indulsit cura soporem,
Et toto versata toro jam membra quiescunt:
Continuo templum et violati numinis aras,
220 Et, quod præcipuis mentem sudoribus urguet,
Te videt in somnis: tua sacra et major imago
Humana turbat pavidum, cogitque fateri.

Hi sunt, qui trepidant, et ad omnia fulgura pallent,
Quum tonat: exanimes primo quoque murmure cœli;
225 Non quasi fortuitus, nec ventorum rabie, sed
Iratus cadat in terras et judicet ignis.

Illa nihil nocuit, cura graviore timetur
Proxima tempestas, velut hoc dilata sereno.
Præterea, lateris vigili cum febre dolorem
230 Si cœpere pati, missum ad sua corpora morbum
Infesto credunt a numine: saxa Deorum

Quid fa

Hæc et tela putant. Pecudem spondere sacello
Balantem, et Laribus cristam promittere galli
Non audent: quid enim sperare nocentibus ægris
235 Concessum? vel quæ non dignior hostia vita?
Mobilis et varia est ferme natura malorum.
Quum scelus admittunt, superest constantia.
Atque nefas, tandem incipiunt sentire peractis
Criminibus. Tamen ad mores natura recurrit
240 Damnatos, fixa et mutari nescia. Nam quis
Peccandi finem posuit sibi? quando recepit
Ejectum semel attrita de fronte ruborem?
Quisnam hominum est, quem tu contentum videris uno
Flagitio? Dabit in laqueum vestigia noster

245 Perfidus, et nigri patietur carceris uncum
Aut maris Ægæi rupem scopulosque frequentes
Exsulibus magnis. Poena gaudebis amara
Nominis invisi, tandemque fatebere lætus,

Nec surdum, nec Tiresiam, quemquam esse Deorum.

SATIRA XIV.

PLURIMA sunt, Fuscine, et fama digna sinistra,
Et nitidis maculam hæsuram figentia rebus,
Quæ monstrant ipsi pueris traduntque parentes.
Si damnosa senem juvat alea, ludit et heres
5 Bullatus parvoque eadem movet arma fritillo.

Nec melius de se cuiquam sperare propinquo Concedet juvenis, qui radere tubera terræ, Boletum condire, et eodem jure natantes Mergere ficedulas didicit, nebulone parente, 10 Et cana monstrante gula. Quum septimus annus Transierit puero, nondum omni dente renato, Barbatos licet admoveas mille inde magistros, Hinc totidem, cupiet lauto cœnare paratu Semper, et a magna non degenerare culina. 15 Mitem animum et mores modicis erroribus æquos Præcipit, atque animas servorum et corpora nostra Materia constare putat paribusque elementis, An sævire docet Rutilus, qui gaudet acerbo Plagarum, strepitu, et nullam Sirena flagellis 20 Comparat, Antiphates trepidi laris, ac Polyphemus? Tum felix, quoties aliquis tortore vocato Uritur ardenti duo propter lintea ferro. Quid suadet juveni lætus stridore catenæ, Quem mire afficiunt inscripta ergastula, carcer 25 Rusticus? Exspectas, ut non sit adultera Largæ Filia, quæ numquam maternos dicere mœchos Tam cito, nec tanto poterit contexere cursu, Ut non ter decies respiret? Conscia matri Virgo fuit: ceras nunc hac dictante pusillas 30 Implet et ad mochos dat eisdem ferre cinædis. Sic natura jubet: velocius et citius nos

Corrumpunt vitiorum exempla domestica, magnis Quum subeunt animos auctoribus. Unus et alter Forsitan hæc spernant juvenes, quibus arte benigna 35 Et meliore luto finxit præcordia Titan:

Sed reliquos fugienda patrum vestigia ducunt,
Et monstrata diu veteris trahit orbita culpæ.
Abstineas igitur damnandis: hujus enim vel
Una potens ratio est, ne crimina nostra sequantur
40 Ex nobis geniti; quoniam dociles imitandis
Turpibus ac pravis omnes sumus; et Catilinam
Quocumque in populo videas, quocumque sub axe:
Sed nec Brutus erit, Bruti nec avunculus usquam.
Nil dictu fœdum visuque hæc limina tangat,

45 Intra quæ puer est. Procul hinc, procul inde puellæ
Lenonum et cantus pernoctantis parasiti.
Maxima debetur puero reverentia. Si quid
Turpe paras, ne tu pueri contemseris annos;
Sed peccaturo obstet tibi filius infans.

50 Nam si quid dignum Censoris fecerit ira

Quandoque, et similem tibi se non corpore tantum
Nec vultu dederit, morum quoque filius, et qui
Omnia deterius tua per vestigia peccet,
Corripies nimirum et castigabis acerbo
55 Clamore, ac post hæc tabulas mutare parabis.
Unde tibi frontem libertatemque parentis,
Quum facias pejora senex, vacuumque cerebro
Jam pridem caput hoc ventosa cucurbita quærat?
Hospite venturo, cessabit nemo tuorum.

60 Verre pavimentum, nitidas ostende columnas,
Arida cum tota descendat aranea tela;

Hic leve argentum, vasa aspera tergeat alter; Vox domini furit instantis virgamque tenentis. Ergo miser trepidas, ne stercore fœda canino 65 Atria displiceant oculis venientis amici,

Ne perfusa luto sit porticus: et tamen uno Semodio scobis hæc emundat servulus unus. Illud non agitas, ut sanctam filius omni Adspiciat sine labe domum vitioque carentem? 70 Gratum est, quod patriæ civem populoque dedisti, Si facis, ut patriæ sit idoneus, utilis agris, Utilis et bellorum et pacis rebus agendis. Plurimum enim intererit, quibus artibus, et quibus hunc tu Moribus instituas. Serpente ciconia pullos 75 Nutrit, et inventa per devia rura lacerta: Illi eadem sumtis quærunt animalia pinnis. Vultur, jumento et canibus crucibusque relictis, Ad fetus properat partemque cadaveris affert. Hic est ergo cibus magni quoque vulturis et se 80 Pascentis, propria quum jam facit arbore nidos. Sed leporem aut capream famulæ Jovis et generosæ In saltu venantur aves: hinc præda cubili Ponitur: inde autem, quum se matura levarit Progenies, stimulante fame, festinat ad illam, 85 Quam primum prædam rupto gustaverat ovo. Edificator erat Cetronius, et modo curvo Litore Caietæ, summa nunc Tiburis arce, Nunc Prænestinis in montibus alta parabat Culmina villarum, Græcis longeque petitis

90 Marmoribus, vincens Fortunæ atque Herculis ædem; Ut spado vincebat Capitolia nostra Posides. Dum sic ergo habitat Cetronius, imminuit rem, Fregit opes; nec parva tamen mensura relicta Partis erat; totam hanc turbavit filius amens, 95 Dum meliore novas attollit marmore villas.