Purpuream vomit ille animam, et cum sanguine mixta 350 Vina refert moriens; hic furto fervidus instat. Iamque ad Messapi socios tendebat. Ibi ignem Deficere extremum et religatos rite videbat Carpere gramen equos; breviter cum talia Nisus (Sensit enim nimia caede atque cupidine ferri) 355 "Absistamus" ait, "nam lux inimica propinquat. Poenarum exhaustum satis est; via facta per hostes." Multa virum solido argento perfecta relinquunt Armaque craterasque simul pulchrosque tapetas. Euryalus phaleras Rhamnetis et aurea bullis 360 Cingula, Tiburti Remulo ditissimus olim Quae mittit dona, hospitio cum iungeret absens, Caedicus; ille suo moriens dat habere nepoti, Post mortem bello Rutuli pugnaque potiti; Haec rapit, atque umeris nequiquam fortibus aptat. 365 Tum galeam Messapi habilem cristisque decoram Induit. Excedunt castris, et tuta capessunt. Interea praemissi equites ex urbe Latina, Cetera dum legio campis instructa moratur, Ibant et Turno regi responsa ferebant, 370 Ter centum, scutati omnes, Volscente magistro. Iamque propinquabant castris, muroque subibant, Prodidit immemorem radiisque adversa refulsit. 375 Haud temere est visum. Conclamat ab agmine Vol scens: 'State, viri; quae causa viae? quive estis in armis? Quove tenetis iter?" Nihil illi tendere contra, Sed celerare fugam in silvas et fidere nocti. Obiciunt equites sese ad divortia nota 380 Hinc atque hinc, omnemque abitum custode coronant. FRIEZE'S AENEID — 16 Silva fuit late dumis atque ilice nigra Horrida, quam densi complerant undique sentes; Euryalum tenebrae ramorum onerosaque praeda 385 Impediunt, fallitque timor regione viarum. Nisus abit; iamque imprudens evaserat hostes Atque locos, qui post Albae de nomine dicti Albani— tum rex stabula alta Latinus habebatUt stetit, et frustra absentem respexit amicum. 390 "Euryale infelix, qua te regione reliqui? 395 400 405 410 Quave sequar, rursus perplexum iter omne revolvens Audit equos, audit strepitus et signa sequentum. Suspiciens altam Lunam et, sic voce precatur : Hunc sine me turbare globum, et rege tela per auras.” Conicit. Hasta volans noctis diverberat umbras, Volvitur ille vomens calidum de pectore flumen 420 Dum trepidant, iit hasta Tago per tempus utrumque, Saevit atrox Volscens, nec teli conspicit usquam Amplius, aut tantum potuit perferre dolorem: "Me, me, adsum, qui feci, in me convertite ferrum, O Rutuli! mea fraus omnis; nihil iste nec ausus, Nec potuit; caelum hoc et conscia sidera testor; 430 Tantum infelicem nimium dilexit amicum." Talia dicta dabat; sed viribus ensis adactus Languescit moriens, lassove papavera collo Demisere caput, pluvia cum forte gravantur. At Nisus ruit in medios, solumque per omnes Volscentem petit, in solo Volscente moratur. 440 Quem circum glomerati hostes hinc comminus atque hinc Proturbant. Instat non setius, ac rotat ensem Condidit adverso, et moriens animam abstulit hosti. Tum super exanimum sese proiecit amicum 445 Confossus, placidaque ibi demum morte quievit. 450 Fortunati ambo! si quid mea carmina possunt, Nulla dies umquam memori vos eximet aevo, Dum domus Aeneae Capitoli immobile saxum Accolet, imperiumque pater Romanus habebit. Victores praeda Rutuli spoliisque potiti, Volscentem exanimum flentes in castra ferebant. Nec minor in castris luctus Rhamnete reperto Exsangui et primis una tot caede peremptis, Serranoque Numaque. Ingens concursus ad ipsa 455 Corpora seminecesque viros tepidaque recentem Caede locum et plenos spumanti sanguine rivos. Adgnoscunt spolia inter se galeamque nitentem Messapi et multo phaleras sudore receptas. Et iam prima novo spargebat lumine terras 460 Tithoni croceum linquens Aurora cubile; Iam sole infuso, iam rebus luce retectis, Turnus in arma viros, armis circumdatus ipse, Suscitat, aeratasque acies in proelia cogit Quisque suas, variisque acuunt rumoribus iras. 465 Quin ipsa arrectis visu miserabile in hastis Praefigunt capita et multo clamore sequuntur Euryali et Nisi. Aeneadae duri murorum in parte sinistra Opposuere aciem, nam dextera cingitur amni470 Ingentesque tenent fossas, et turribus altis Stant maesti; simul ora virum praefixa movebant, Interea pavidam volitans pennata per urbem Evolat infelix, et femineo ululatu, Scissa comam, muros amens atque agmina cursu Prima petit, non illa virum, non illa pericli 480 Telorumque memor; caelum dehinc questibus implet: "Hunc ego te, Euryale, aspicio? tune ille senectae Sera meae requies, potuisti linquere solam, Adfari extremum miserae data copia matri? 490 Quo sequar? aut quae nunc artus avulsaque membra Hoc fletu concussi animi, maestusque per omnes Corripiunt, interque manus sub tecta reponunt. Non tam spissa viris. Telorum effundere contra 510 Omne genus Teucri ac duris detrudere contis, Adsueti longo muros defendere bello. |