"Non Diomedis equos, nec currum cernis Achilli,
Aut Phrygiae campos; nunc belli finis et aevi
His dabitur terris." Vesano talia late

Dicta volant Ligeri. Sed non et Troïus heros

585 Dicta parat contra; iaculum nam torquet in hostem. Lucagus ut pronus pendens in verbera telo Admonuit biiugos, proiecto dum pede laevo Aptat se pugnae, subit oras hasta per imas Fulgentis clipei, tum laevum perforat inguen; 590 Excussus curru moribundus volvitur arvis.

Quem pius Aeneas dictis adfatur amaris: "Lucage, nulla tuos currus fuga segnis equorum Prodidit, aut vanae vertere ex hostibus umbrae; Ipse rotis saliens iuga deseris." Haec ita fatus 595 Arripuit biiugos; frater tendebat inermes Infelix palmas, curru delapsus eodem:

"Per te, per qui te talem genuere parentes,

Vir Troiane, sine hanc animam, et miserere precantis."
Pluribus oranti Aeneas: "Haud talia dudum
600 Dicta dabas. Morere, et fratrem ne desere frater."
Tum, latebras animae, pectus mucrone recludit.
Talia per campos edebat funera ductor

Dardanius, torrentis aquae vel turbinis atri
More furens.

Tandem erumpunt et castra relinquunt

605 Ascanius puer et nequiquam obsessa iuventus.

Iunonem interea compellat Iuppiter ultro:

"O germana mihi atque eadem gratissima coniunx, Ut rebare, Venus - nec te sententia fallit — Troianas sustentat opes, non vivida bello

610 Dextra viris animusque ferox patiensque pericli." Cui Iuno summissa: "Quid, o pulcherrime coniunx, Sollicitas aegram et tua tristia dicta timentem?

Si mihi, quae quondam fuerat, quamque esse decebat, Vis in amore foret! non hoc mihi namque negares, 615 Omnipotens, quin et pugnae subducere Turnum, Et Dauno possem incolumem servare parenti. Nunc pereat, Teucrisque pio det sanguine poenas. Ille tamen nostra deducit origine nomen, Pilumnusque illi quartus pater; et tua larga 620 Saepe manu multisque oneravit limina donis." Cui rex aetherii breviter sic fatus Olympi: "Si mora praesentis leti tempusque caduco Oratur iuveni, meque hoc ita ponere sentis, Tolle fuga Turnum atque instantibus eripe fatis. 625 Hactenus indulsisse vacat. Sin altior istis

Sub precibus venia ulla latet, totumque moveri
Mutarive putas bellum, spes pascis inanes."

Et Iuno adlacrimans: "Quid, si, quae voce gravaris,
Mente dares, atque haec Turno rata vita maneret ?
630 Nunc manet insontem gravis exitus; aut ego veri
Vana feror. Quod ut o potius formidine falsa
Ludar, et in melius tua, qui potes, orsa reflectas!"
Haec ubi dicta dedit, caelo se protinus alto
Misit, agens hiemem nimbo succincta per auras,
635 Iliacamque aciem et Laurentia castra petivit.
Tum dea nube cava tenuem sine viribus umbram
In faciem Aeneae visu mirabile monstrum-
Dardaniis ornat telis, clipeumque iubasque
Divini adsimulat capitis, dat inania verba,
640 Dat sine mente sonum, gressusque effingit euntis,
Morte obita quales fama est volitare figuras,
Aut quae sopitos deludunt somnia sensus.
At primas laeta ante acies exsultat imago,
Inritatque virum telis et voce lacessit.

645 Instat cui Turnus, stridentemque eminus hastam

Conicit; illa dato vertit vestigia tergo.

Tum vero Aenean aversum ut cedere Turnus Credidit, atque animo spem turbidus hausit inanem : "Quo fugis, Aenea? thalamos ne desere pactos; 650 Hac dabitur dextra tellus quaesita per undas." Talia vociferans sequitur, strictumque coruscat Mucronem; nec ferre videt sua gaudia ventos. Forte ratis celsi coniuncta crepidine saxi Expositis stabat scalis et ponte parato, 655 Qua rex Clusinis advectus Osinius oris. Huc sese trepida Aeneae fugientis imago Conicit in latebras; nec Turnus segnior instat, Exsuperatque moras, et pontes transilit altos. Vix proram attigerat: rumpet Saturnia funem, 660 Avulsamque rapit revoluta per aequora navem. Illum autem Aeneas absentem in proelia poscit; Obvia multa virum demittit corpora morti.

Tum levis haud ultra latebras iam quaerit imago, Sed sublime volans nubi se immiscuit atrae : 665 Cum Turnum medio interea fert aequore turbo. Respicit ignarus rerum ingratusque salutis, Et duplices cum voce manus ad sidera tendit: 'Omnipotens genitor, tanton' me crimine dignum Duxisti, et tales voluisti expendere poenas?

670 Quo feror? unde abii? quae me fuga, quemve reducit? Laurentesne iterum muros aut castra videbo ?

675

Quid manus illa virum, qui me meaque arma secuti?
Quosque nefas omnes infanda in morte reliqui,

-

Et nunc palantes video, gemitumque cadentum

Accipio? Quid ago? aut quae iam satis ima dehiscat
Terra mihi? Vos o potius miserescite, venti;

In rupes, in saxa volens vos Turnus adoro-
Ferte ratem, saevisque vadis immittite Syrtis,

680

Quo neque me Rutuli, nec conscia fama sequatur."

Haec memorans animo nunc huc nunc fluctuat illuc ;
An sese mucrone ob tantum dedecus amens

Induat, et crudum per costas exigat ensem;
Fluctibus an iaciat mediis, et litora nando

Curva petat, Teucrumque iterum se reddat in arma.
685 Ter conatus utramque viam; ter maxima Iuno
Continuit, iuvenemque animi miserata repressit.
Labitur alta secans fluctuque aestuque secundo,
Et patris antiquam Dauni defertur ad urbem.
At Iovis interea monitis Mezentius ardens
690 Succedit pugnae, Teucrosque invadit ovantes.
Concurrunt Tyrrhenae acies, atque omnibus uni,
Uni odiisque viro telisque frequentibus instant.
Ille, velut rupes, vastum quae prodit in aequor,
Obvia ventorum furiis expostaque ponto,
695 Vim cunctam atque minas perfert caelique marisque,
Ipsa immota manens, prolem Dolichaonis Hebrum
Sternit humi, cum quo Latagum Palmumque fugacem,
Sed Latagum saxo atque ingenti fragmine montis
Occupat os faciemque adversam, poplite Palmum
700 Succiso volvi segnem sinit; armaque Lauso

Donat habere umeris et vertice figere cristas.
Nec non Euanthen Phrygium, Paridisque Mimanta
Aequalem comitemque, una quem nocte Theano
In lucem genitori Amyco dedit, et face praegnans
705 Cisseis regina Parin: Paris urbe paterna

Occubat; ignarum Laurens habet ora Mimanta.
Ac velut ille canum morsu de montibus altis
Actus aper, multos Vesulus quem pinifer annos
Defendit, multosque palus Laurentia, silva

710 Pastus arundinea, postquam inter retia ventum est,
Substitit, infremuitque ferox et inhorruit armos;

Nec cuiquam irasci propiusve accedere virtus Sed iaculis tutisque procul clamoribus instant; Ille autem impavidus partes cunctatur in omnes, 715 Dentibus infrendens, et tergo decutit hastas: Haud aliter, iustae quibus est Mezentius irae, Non ulli est animus stricto concurrere ferro; Missilibus longe et vasto clamore lacessunt. Venerat antiquis Corythi de finibus Acron, 720 Graius homo, infectos linquens profugus hymenaeos; Hunc ubi miscentem longe media agmina vidit, Purpureum pennis et pactae coniugis ostro: Impastus stabula alta leo ceu saepe peragrans, Suadet enim vesana fames, si forte fugacem

725 Conspexit capream, aut surgentem in cornua cervum, Gaudet, hians immane, comasque arrexit, et haeret Visceribus super incumbens; lavit improba taeter

Ora cruor:

Sic ruit in densos alacer Mezentius hostes. 730 Sternitur infelix Acron, et calcibus atram

Tundit humum exspirans, infractaque tela cruentat.
Atque idem fugientem haud est dignatus Oroden
Sternere, nec iacta caecum dare cuspide vulnus ;
Obvius adversoque occurrit, seque viro vir

735 Contulit, haud furto melior, sed fortibus armis.
Tum super abiectum posito pede nixus et hasta:
"Pars belli haud temnenda, viri, iacet altus Orodes."
Conclamant socii laetum paeana secuti.

Ille autem exspirans: "Non me, quicumque es, inulto, 740 Victor, nec longum laetabere; te quoque fata Prospectant paria, atque eadem mox arva tenebis." Ad quae subridens mixta Mezentius ira:

"Nunc morere.

num rex

Ast de me divum pater atque homi