Aspiciet? partōque ibit rēgīna triumphō,

Coniugiumque, domumque, patrēs, nātōsque vidēbit, 580 Iliadum turba et Phrygiis comitāta ministrīs? Occiderit ferro Priamus? Troia arserit igni? Dardanium totiēns sūdārit sanguine lītus?

Non ita! Namque etsi nullum memorabile nōmen Feminea in poenā est nec habet victoria laudem, 585 Exstinxisse nefas tamen et sumpsisse merentes Laudabor poenās, animumque explēsse iuvābit Ultricis flammae, et cineres satiasse meōrum." Talia iactabam, et furiātā mente ferēbar,

Cum mihi sẽ, nōn ante oculis tam clāra, videndam 590 Obtulit et pūrā per noctem in luce refulsit

Alma parēns, confessa deam, qualisque vidērī
Caelicolis et quanta solet, dextraque prehensum
Continuit, roscōque haec insuper addidit ōre:

"Nāte, quis indomitās tantus dolor excitat īrās?
595 Quid furis? aut quōnam nostri tibi cūra recessit?
Non prius aspicies, ubi fessum aetate parentem
Liqueris Anchisen? superet coniunxne Creūsa,
Ascaniusque puer? quos omnes undique Grãiae
Circum errant acies, et, ni mea cura resistat,
600 Iam flammae tulerint inimicus et hauserit ensis.
Nōn tibi Tyndaridis facis invisa Lacaenae.
Culpatusve Paris; dīvum inclementia, dīvum,
Hās ēvertit opēs sternitque à culmine Trōiam.

"Aspice-namque omnem, quae nunc obducta tuenti 605 Mortālēs hebetat visus tibi et umida circum Cālīgat, nūbem ēripiam; tū në qua parentis Iussa time, neu praeceptis parēre recūsā —— Hic ubi disiectās mōlēs āvulsaque saxis Saxa vidēs mixtoque undantem pulvere fumum, 610 Neptūnus mūrōs māgnōque emōta tridenti

Fundamenta quatit tōtamque ā sēdibus urbem
Ēruit. Hic lunō Scaeās saevissima portās

Prima tenet, sociumque furens ā nāvibus āgmen
Ferrō accincta vocat.

615 Iam summās arcēs Trītōnia, respice, Pallas
Insedit, nimbō effulgēns et Gorgone saeva.
Ipse Pater Danais animōs viresque secundās
Sufficit, ipse deōs in Dardana suscitat arma.
Eripe, nāte, fugam, finemque impōne labōri.
620 Nusquam aberō, et tutum patriō tē limine sistam."
Dixerat, et spissis noctis se condidit umbris.
Apparent dirae facies inimicaque Troiae
Nūmina magna deum.

Tum vērō omne mihī vīsum cōnsīdere in īgnēs

625 Ilium et ex imo verti Neptūnia Trōia;

Ac veluti summis antiquam in montibus ornum
Cum ferro accisam crebrisque bipennibus instant
Eruere agricolae certatim; illa usque minātur
Et tremefacta comam concussō vertice nūtat,
630 Vulneribus dōnec paulatim ēvicta suprēmum
Congemuit traxitque iugis avulsa ruinam.

Descendo, ac ducente deō flammam inter et hostes
Expedior; dant tēla locum, flammaeque recedunt.
Atque ubi iam patriae perventum ad limina sēdis
635 Antiquasque domos, genitor, quem tollere in altōs
Optābam primum montēs primumque petēbam,
Abnegat excīsā vītam prōdūcere Trōiā

Exsiliumque patř. "Vōs ō, quibus integer aevi Sanguis" ait "solidaeque suo stant rōbore vīrēs, 640 Vōs agitāte fugam.

Me si caelicolae voluissent ducere vitam,

Hās mihi servāssent sēdēs. Satis ūna superque
Vidimus excidia et captae superāvimus urbi.

Sic ō, sic positum adfāti discedite corpus. 645 Ipse manu mortem inveniam; miserēbitur hostis Exuviasque petet; facilis iactura sepulcri

650

Iam pridem invisus divis et inutilis annōs

Demoror, ex quō mẽ dīvum pater atque hominum rex
Fulminis adflāvit ventis et contigit igni."

Tālia perstābat memorāns, fixusque manebat.
Nōs contra effusi lacrimis coniunxque Creusa
Ascaniusque omnisque domus, nē vertere sēcum
Cuncta pater fātōque urgenti incumbere vellet.
Abnegat, inceptoque et sedibus haeret in isdem.
655 Rursus in arma feror, mortemque miserrimus optō,
Nam quod consilium aut quae iam fortūna dabātur?
"Mēne efferre pedem, genitor, te posse relictō
Spērāsti, tantumque nefas patriō excidit ōre?
Si nihil ex tanta superīs placet urbe relinqui,
660 Et sedet hōc animō, peritūraeque addere Trōiae
Téque tuosque iuvat, patet istī iānua lētō;

Iamque aderit multō Priamī dē sanguine Pyrrhus, Nātum ante ōra patris, patrem qui obtruncat ad ārās. Hoc erat, alma parēns, quod me per tela, per ignes 665 Eripis, ut mediis hostem in penetralibus, utque Ascanium patremque meum iuxtaque Creūsam Alterum in alterius mactātōs sanguine cernam? Arma, viri, ferte arma; vocat lūx ultima victōs. Reddite me Danais; sinite instaurāta revisam 670 Proelia. Numquam omnes hodie moriēmur inulti." Hinc ferro accingor rursus clipeōque sinistram Insertabam aptāns mēque extra tecta ferēbam. Ecce autem complexa pedes in limine coniunx Haerebat, parvumque patri tendebat Iūlum: 675 "Si periturus abīs, et nōs rape in omnia tēcum; Sin aliquam expertus sumptis spem pōnis in armis,

Hanc primum tūtāre domum. Cui parvus Iūlus, Cui pater et coniunx quondam tua dicta relinquor?" Tālia vociferāns gemitu tectum omne replebat, 680 Cum subitum dictuque oritur mirabile mōnstrum. Namque manūs inter maestōrumque ōra parentum Ecce levis summō de vertice visus Iūlī

Fundere lumen apex, tactuque innoxia molles Lambere flamma comās et circum tempora pāsci. 685 Nōs pavidī trepidare metū, crinemque flagrantem Excutere et sanctōs restinguere fontibus ignes. At pater Anchises oculos ad sidera laetus Extulit, et caelō palmās cum voce tetendit: "Iuppiter omnipotens, precibus si flecteris ūllis, 690 Aspice nōs; hōc tantum; et, sī pietāte merēmur, Da deinde auxilium, pater, atque haec ōmina firmā.” Vix ea fatus erat senior, subitoque fragōre Intonuit laevum, et de caelō lāpsa per umbrās Stella facem dūcēns multă cum luce cucurrit. 695 Illam, summa super läbentem culmina tecti, Cernimus Idaea claram sẽ condere silvā Signantemque vias; tum longō limite sulcus Dat lūcem, et lātē circum loca sulphure fumant. Hic vērō victus genitor se tollit ad aurās,

700 Adfaturque deōs et sanctum sīdus adōrat:

705

“Iam iam nulla mora est; sequor, et, qua ducitis, ad

sum.

Di patrii, servāte domum, servāte nepōtem.

Vestrum hoc augurium, vestrōque in numine Trōia est.
Cedō equidem, nec, nate, tibi comes ire recusō."
Dixerat ille; et iam per moenia clarior ignis
Auditur, propiusque aestus incendia volvunt.
"Ergō age, care pater, cervici imponere nostrae;
Ipse subibō umeris, nec mē labor iste gravabit;

Quō res cumque cadent, unum et commune periclum, 710 Una salūs ambōbus erit. Mihi parvus Iūlus

Sit comes, et longe servet vestigia coniunx.
Võs, famuli, quae dicam, animis advertite vestris.
Est urbe egressis tumulus templumque vetustum
Désertae Cereris, iuxtaque antiqua cupressus
715 Religione patrum multōs servāta per annōs.
Hanc ex diversō sēdem veniēmus in ūnam.
Tū, genitor, cape sacra manū patriōsque Penātēs;
Mē, bellō e tanto digressum et caede recenti,
Attrectare nefās, dōnec mē flūmine vīvō
720 Abluerō."

Haec fātus, lātōs umerōs subiectaque colla
Veste super fulvique insternor pelle leōnis,
Succedōque oneri; dextrae sẽ parvus Iūlus

Implicuit sequiturque patrem nōn passibus aequis;
725 Pōne subit coniunx. Ferimur per opāca locōrum;
Et me, quem dūdum nōn ūlla iniecta movēbant
Tela neque adversō glomerāti ex agmine Grai,
Nunc omnes terrent aurae, sonus excitat omnis
Suspensum et pariter comitique onerique timentem.
Iamque propinquābam portis, omnemque vidēbar
Evāsisse viam, subito cum creber ad aurēs

730

Visus adesse pedum sonitus, genitorque per umbram
Prospiciens, "Nate," exclamat, "fuge, nate; propin-
quant

Ardentes clipeōs atque aera micantia cerno."
735 Hic mihi nescio quod trepido male numen amicum
Confusam eripuit mentem. Namque avia cursū
Dum sequor et nōtā excedō regiōne viarum,
Heu! misero coniunx fātōne erepta Creusa
Substitit, erravitne viã, seu lassa resēdit?

740 Incertum; nec post oculis est reddita nostrīs;