SATIRA

Ambubaiarum collegia, pharmacopolae,
Mendici, mimae, balatrones, hoc genus omne

tione unum aliquod genus tetigit poëta plenius explicandum, quod apertissime ostendat, quam sit grave et periculosum ab aurea illa mediocritate in utramvis partem recedere. HEINDORF et ZELL. (Scripla est a. u. c. 714. vel 715.)

1. Ambubaiarum] «Ambubaiae dicuntur mulieres tibicines lingua Syrorum a v. abub, ambub, tibia.» SCHOL. Cum scortis consociantur apud Suet. Ner. 27. Iuven. 3, 62: Iam pridem (inde a devicto Antiocho Liv. 39, 6.) Syrus in Tiberim defluxit Orontes Et linguam et mores et cum tibicine chordas Obliquas nec non gentilia tympana secum Vexit et ad Circum iussas prostare puellas. collegia iocose,

II. Haec satira duabus partibus constat. Incipit poëta a describenda et pluribus exemplis explicanda communi quadam hominum perversitate, quae v. 24. his verbis significatur: Dum vitant stulti vitia, in contraria currunt. Ob oculos igitur ponit ab altera parte eos, qui ne in prodigalitatis vi- | tium incurrant, avari evadunt et nimis adstricti, cet. Eodem modo etiam in amore peccari subiungit, dum alteri nimis fastidiosi nonnisi matronas venentur, alteri contra vilissima quaeque scorta. Iam inde a v. 37. sequitur altera satirae pars, qua moechorum insania exagitatur, qui quamvis facilem venerem spernunt atque pericula omnis generis et taedia in quasi harum muliercularum grematronis et alienis uxoribus sectan- ges, quibus praeerant lenones, dis caeci subeunt. Posset utique essent ex iis collegiis s. sodaliciis tota pars prior (vv. 1–36) prooe- QVIBVS, ut est in Inscriptt., EX mium totius sermonis haberi, nisi S. C. COIRE LICEBAT. — pharmav. 48. denuo alterum in amore et copolae] circulatorum genus, de contrarium vitium eorum, qui in quo Cato apud Gell. 1, 15: M. Caelibertinis solis insaniunt, uberiore lium auditis, non auscultatis, tamtractatione describeretur. Vv. 48—| quam pharmacopolam; nam eius 63. Inde efficitur commune totius verba audiuntur, verum ei se nemo satirae consilium et rationem omni- committit, si aeger est. — Mendici] no multiplicem illam et variam Videntur harioli, Isiaci, Galli, hominum stultitiam spectare, quí (Cybeles sacerdotes, untqayúgi sapientia carentes, dum vitant vi-ra), fortasse etiam Iudaei. Iuven. tia, in contraria incurrunt. In 6, 543: Arcanam Judaea tremens cuius quidem argumenti tracta- | mendicat in aurem Interpres le

Maestum ac sollicitum est cantoris morte Tigelli:
Quippe benignus erat. Contra hic, ne prodigus esse
Dicatur metuens, inopi dare nolit amico,
Frigus quo duramque famem propellere possit.
Hunc si perconteris, avi cur atque parentis
Praeclaram ingrata stringat malus ingluvie rem,

1. Sat. II. (v. 6. Habent propellere BbSc.) ingluvie (sic fere) B.

II. Sat. II. v. 6. depellere LCT.
III. Sat. II. v. 6. depellere e Codd.

5

v. 8. stringat ven3'

sione, quibus benignus donando habebatur.

gum Solymarum. mimae] «mulierculae gesticulariae in mimis et saltatriculae,» ut ait Gell. 1, 5., cuiusmodi Cytheris, M. Antonii amica, Cic. ad Att. 10, 10. - balatrones] <<Balatrones et blateas bullas luti ex itineribus aut quod de calceamentorum soleis eraditur, appellabant.>> FESTUS. Ut lutum calceis, sic hi scurrae divitibus vel invitis adhaerent. sollicitum] propter quaesticulum imminutum. Tigelli] «M. Tigellius | musicus peritissimus et vocis eximiae C. Caesari dictatori et post Cleopatrae acceptissimus, Octa-plere bonis rebus satiareque nunviano quoque Caesari amicissimus,

6-12. propellere] in pr. orat. frequentius depellere, quod gloss. a nonnullis vero substitutum est, iam apud Schol. Iuven. 14, 273. Famem propulsare dixerunt Cic. de Finn. 4, 25. Tac. Ann. 14, 24. ingrata] non «tetra, foeda», sed quae nunquam satiatur, nunquam acceptis contenta est.» Plaut. Asin. 1, 2, 10: Ingrata atque irrita esse omnia intellego, Quae dedi. Lucret. 3, 1016: Deinde animi ingratam naturam pascere semper Atque ex

quam cet. Callim. Fragm. 106: eo quod dulce caneret et urbane | όσσα τ' ὀδόντων Ενδόνι νειαίiocaretur, adeo ut inter familiares ρην τ' εἰς ἀχάριστον ἔδυ κτλ. et domesticos haberetur,>> COMM. CRUQ. De hoc Tigellio Cic. ad Fam. 7, 24: Cognosti meam causam et istius salaconis iniquitatem. Sardos habes venales, alium alio nequiorem cet. Diversum hunc maiorem Tigellium esse ab Tigellio Hermogene demonstravit Kirchnerus in Quaestt. Horat. p. 42. seqq. benignus] dxvpoλoyía. Non enim benignus erat, sed prodigus. Verum hoc dicit ex illorum persua

stringat] «avide devoret adeoque consumat.» «Sumpta metaphora a ramis, quos stringimus, quando illos nudamus foliis. » COMM. CRUQ. Est igitur h. 1. idem ac destringere. Alii imaginem a lima ductam putant, quod tamen huic loco, ubi helluonem celeriter rem familiarem absumentem describit, minus convenit. — malus] pravus et nequam, άowros. ingluvie] pr. ñponyopɛwv (Kropf)

Omnia conductis coëmens obsonia nummis:
Sordidus atque animi quod parvi nolit haberi,
Respondet: laudatur ab his, culpatur ab illis.
Fufidius vappae famam timet ac nebulonis.
Dives agris, dives positis in fenore nummis,
Quinas hic capiti mercedes exsecat atque,
Quanto perditior quisque est, tanto acrius urget;
Nomina sectatur modo sumpta veste virili
Sub patribus duris tironum. Maxime, quis non,

II. v. 10. parvi quod C.

avium. conductis] Proprie de operibus publicis et privatis dicitur, raro de pecunia fenori sumpta, ut hic et Iuven. 11, 46. Hinc alii minus recte explicant «corrasis.>> ab his] aeque prodigis.

Fufidius] fenerator ignotus. vappae] Sat. 1, 1, 104.

10

15

centesimae, quas a Salaminiis ex
syngrapha M. Scaptii nomine postu-
lavit M. Brutus. Cic. ad Att. 5, 21,
11.
urget] «Tanto gravioribus
usuris onerat unum quemque,
quanto intellexerit eum negligen-
tius res suas agere et luxuriosius
vivere. SCHOL.; ut, si aliquando
sors tota aut ex parte perdenda sit,
magnas saltem centesimas per tem-
pus ad omne damnum resarcien-
dum sufficiens inde percipiat.»>
nomina Schuldverschreibun-
gen. - sectatur] «studiose venatur,
quaerit adolescentes circiter XVI.
annorum, quibus patres parci et se-
veri non satis pecuniae ad sumptus
faciendos praebent, hisque illicito
modo et suo cum periculo pecuniam
fenori dat vel in mortem parentum
vel donec lege Laetoria, quae veta-
bat minorem annis XXV stipulari,
soluti essent.» Tabulas conficere et
syngraphas cum quoquam facere
is, qui in patris potestate erat, non
poterat. Cic. pro Cael. 7. -tiro-
num Cfr. v. tirocinium fori de iis
usurpatum, qui toga pura sumpta
a patre in forum deducebantur,

13-22. Dives] Idem versiculus est A. P. 421. Quinas] usuram solitam, id est, singulis mensibus centesimam (12 Procent) quintuplicatam (60 Procent.) capiti] sorti, summae in fenore positae. exsecat} est, ut recte Doering, «extorquere, extundere, exprimere ;» nos simili metaphora: Zinsen aus dem Capital herausschlagen, ziehn. Ex consuetudine Latina vv. quinas mercedes vix admittunt Porphyrionis expl. «Avari feneratores, cum dabant usurariam pecuniam, primi mensis usuras capiti ipsius sortis statim amovebant:» sed significant creditoris saevitiam, qua debitorem ad nimias usuras quoque mense sibi solvendas adigit: tales Seneca de Benef. 7, 10. sanguinolentas centesimas vocal. Pro permagua sane Pro quaestu «ratione quaestus hahabebantur vel quaternae | bita,» dem Erwerbe gemäss.

usura

Iuppiter! exclamat, simul atque audivit? At in se

Pro quaestu sumptum facit hic. Vix credere possis Quam sibi non sit amicus, ita ut pater ille, Terenti 20 Fabula quem miserum gnato vixisse fugato

Inducit, non se peius cruciaverit atque hic.

Si quis nunc quaerat: Quo res haec pertinet? Illuc : Dum vitant stulti vitia, in contraria currunt.

m.

1. v. 18. exclamet S. (non Bbc.) Ibid. at ipse b. Item c. a sec. v. 19. facit hoc superscr. i b.

II. v. 18. exclamet C. v. 19. facit hic? vix L. facit. hic, vix C. facit. heic vix T.

-

non sit amicus] « ut qui perpe- | nulli recentiores, egregie refutatuo genium suum defraudet.>> vit Madvig Opuscc. p. 64. seqq. : Terenti] In 'Eavròv tiμwpovμévæ «Sane scurrilis et ab Horatii Maepater Menedemus, cuius ob seve- cenatisque coniunctione alienissiritatem Clinias filius in Asiam mi- ma esset talis sub ficto nomine litatum profectus erat. Maecenatis irrisio. Praeterea in satira Luciliana et Horatiana nihil fictis agitur nominibus, sed veris notisque personis.» Id quod tamen propter turgidum Alpinum Sat. 1, 10, 36., et ut videtur, propter huius Satirae Cerinthum, ita definiendum est, ut dicamus potuisse Horatium uti etiam cognomentis ioci aut contumeliae causa iam ante huic vel illi impositis, quae posterior Latinitas signa (Uebernamen, sobriquets) vocabat, vel invenire quoque talia, dummodo ut in Alpino illo neminem fugeret, quem intellexisset. In Maltino autem pro Maecenate, ut Grammatici voluerunt, posito, neutrum sane locum habebat. tunicis demissis] «Demissitiae tunicae (Plaut. Poen. 5, 5, 24.) sunt, << quibus homines molles ad crura a frigore defendenda utebantur contra veterem Romanorum morem.» MADVIG. Hinc in luxuriae signis haec coniungit Seneca Controv. 2,

23-26. pertinet] «His omnibus in medium prolatis, quid tandem tibi vis? >>> Maltinus] Sic cum Codd. scribendum videbatur, at Maltinus est Manlii cos. cognomen apud Iustinum 38, 3. et in Trogi Prologo 38. a malta, molli. Lucil. 27, 25: Insanum vocant, quem maltam ac feminam dici vident. Postea, ut in similibus cognominibus a vitiis et animi et corporis primum inditis, nemò iam in eo originem respiciebat, nec quod quis Maltinus appellaretur, propterea, cum audiebat hoc nomen, eum mollitiae insimulari quisquam existimabat. Sed hoc loco ex habitu dumtaxat, qui in eo notatur, apparet hominem fuisse aliquem mollem atque effeminatum; aliunde notus non est. Nam quod Scholiastae afferunt: «sub Maltini nomine quidam Maecenatem suspicantur significari,» cui opinioni favent etiam Interpretes non

Maltinus tunicis demissis ambulat; est qui
Inguen ad obscoenum subductis usque facetus:
Pastillos Rufillus olet, Gargonius hircum.

Nil medium est. Sunt qui nolint tetigisse nisi illas,
Quarum subsuta talos tegat instita veste:

Contra alius nullam nisi olenti in fornice stantem. 30

I. v. 25. Maltinus] B. Malthinus S. M. Malchinus bc. Gaorgonius (sic) b. Ut nos, BSc. II. v. 25. Malthinus LCT. Malchinus F. v. 27. Gorgonius LCTF. III. v. 25. Malchinus e Codd.