Contra mercator, navem iactantibus Austris: Militia est potior. Quid enim? concurritur: horae Momento cita mors venit aut victoria laeta.

I. v. 6. navem] bSc. ut constanter est apud Ciceronem, navim B. M. v. 8. Momento cita] BbSc. Momento aut cita M.

II. v. 6. navim LCTF. v. 8. Momento aut cita L.

v. 7. Quid ni? concurritur F. e Codd.

III. Sat. I. v. 8. Momento aut cita e C4dd. Lambini.

4. 5. gravis annis] Theocr. 24, 100: Bagus ¿viavrois. Virg. Aen. 9, 246: Hic gravis annis atque animi maturus Aletes. Liv. 7, 39: milites aetate graves. Intellige militem, cui vel ratio vel fors hoc vitae genus obtulerit. Is stipendiorum initio ex praeda vel ex agris assignandis divitias se `paraturum aliquando sperarat; at post complura stipendia, cum iam aetate provectior nec dum dives factus est, propter id ipsum, quod | pristinae eius vires continuis illis laboribus, quibus vacare debebant milites Romani, exhaustae sunt, omni maioris quaestus spei renuntiandum esse videt, ideoque invidet mercatori, qui eodem vel minore etiam tempore locuples factus est. Recte Iahnius: «Significat poëta non annos vitae, sed annos militiae.» Multis se commendavit coniectura armis, facilis illa quidem et admodum speciosa, cum etiam apud Ovid. Met. 8, 312. | atque alibi vv. annis et armis confundantur. Non tamen satis perspexerunt, Codicum lectione significari id, quod hic vel maxime requiritur, militis condiciónem post certum stipendiorum numerum magna cum molestia permanèntem, cum iam spe sese locupletandi destitutus est: Bouhierii vero coniectura, molestiae sen

sum saepe desinentis, cum extra agmen in castris, in praesidio alicubi est; praeterea cum haud perpetui temporis onere prorsus pugnare v. iam (bereits), quod aut omittendum aut cum v. simul permutandum erat; iam enim manifesto non defatigationem requiete facile levandam, sed debilitatas in perpetuum vires significat.

6-8. mercator] europos, qui ipse merces emit in Asia puta et Aegypto Romamque apportat, diversus et a negotiatore et a pro| pola. Austris] Seneca Ep. 14: Cum peteres Siciliam, traiecisti fretum. Temerarius gubernator contempsit Austri minas: ille est enim, qui Siculum pelagus exasperet et in vertices cogat. Quid enim?] quasi sequeretur «contra dices, obiicies? >> Est ex sermone quotidiano, ut τί γάρ; πῶς γὰρ οὔ; Apud Ciceronem semper sequitur altera interrogatio: de Finn. 2, 19: Quid enim? ad amicosne confugiam? Ibid. c. 28: Quid enim? summus dolor plures dies manere potest? Sic h. 1. dicere licebat : Quid enim ? (quidni?) nonne concurritur cet.? momento] «brevi horae tempore, puncto temporis.» SCHOL. Epp. 2, 2, 17: puncto mobilis horae. Liv. 5, 7: horae momento simul aggerem ac vineas incendium hausit. Id. 9, 6: momento unius horae Samnis

horae

Agricolam laudat iuris legumque peritus,

Sub galli cantum consultor ubi ostia pulsat.

Ille datis vadibus qui rure extractus in urbem est,
Solos felices viventes clamat in urbe.

Cetera de genere hoc, adeo sunt multa, loquacem
Delassare valent Fabium. Ne te morer, audi,

10

I. v. 12. cantat B.

in

caesus. (non: die Entscheidung | prudentum. consultor] qui lider Stunde. Wolf.) Momento tem habens iureconsultum, virum cita] V. aut, quod recentiores aliquem primarium civitatis fere inserunt, vel ex optimorum atrio domus suae in solio sedenCodd. auctoritate reiiciendum, est tem, primo mane adit, ut sibi de ex solitis illis mediae aetatis glos- iure respondeat actionumque forsis scholasticis, inter lineas pri- mulas praescribat. In gallicinii mum adscriptis. «Nequaquam tempore ridicula hyperbole inest, leg. Momento aut cita; animus ut in illis Cic. pro Muren. 9: Vienim nautae abiectus in his est gilas tu (Sulpici) de nocte, ut tuis considerandus, cui iam paene de- consultoribus respondeas; ille (L. sperata salute ista tranquillitas Lucullus), ut eo, quo intendit, ambigendi non convenit.»> REISIG mature cum exercitu perveniat. Te Commentatt. Oed. Col. p. 246. | gallorum, illum buccinarum cantus Cfr. Hand Tursell. I. p. 236., qui | exsuscitat. Cfr. Epp. 2, 1, 103. aut semel positum vertit oder auch; sicque est infra v. 72. et V. 101. Quod autem ominosum et infaustum esse sine duplici part. disiunctiva dicit Bentleius, id, puto, satis avertitur statim subiectis vv. aut victoria laeta. Nec vero comparari debebat Catull. 64, 102: Aut mortem oppeteret Theseus aut praemia laudis. Hand 1. 1. confert Liv. 21, 43: hic vincendum aut moriendum, milites, est, ubi primum hosti occurristis. Demosth. Lept. 68: vèo v Xaßpias gero δεῖν ἀποθνήσκειν ἢ νικᾷν.

9-12. iuris legumque peritus] Non legibus dumtaxat ius continetur, sed etiam senatus consultis, edictis magistratuum, responsis

Ovid. Am. 1, 13, 19: atque eadem │(Aurora) sponsum consulti ante atria mittis cet. vadibus] Vas in re iudiciali est is, qui pro altero vadimonium promittit (Varro L. L. 6, 74.) id est, qui apud praetorem spondet, reum in iudicium sisti; quod ni fiat, fore ut ipse litis aestimationem sufferat, (ut ait Gaius 4, 75 et 89.) Rusticanus Romanus igitur, invitus quidem, sed ne vadimonio deserto litem amittat, in Urbem se conferre coactus, eius incolas alta, ut solent rustici, voce vel ideo felices praedicat, quod praeter multa alia vitae gaudia longe commodius negotiis forensibus operam navare possint, ipse cum propte

Quo rem deducam. Si quis deus, En ego, dicat, 15 Iam faciam quod voltis: eris tu, qui modo miles, Mercator; tu, consultus modo, rusticus: hinc vos, Vos hinc mutatis discedite partibus. Eia!

Quid statis? Nolint. Atqui licet esse beatis.

Quid causae est, merito quin illis Iuppiter ambas 20

I. v. 19. nolent B.

IV.

v. 19. nolunt C2dd. Oberlini. Aldus. Doering in Ed. min.

13-19. Cetera de genere hoc] Transitus est Lucretianus 4, 594.

5, 38. Fabium] «Fuit Fabius (Maximus PORPH.), eques Romanus Narbonensis, qui aliquot libros pertinentes ad Stoicam philosophiam conscripsit. Hic autem Fabius Pompeianas partes secutus est et cum Horatio de disciplinis saepe contendit. ACR. Spohn intellexit de eo, quem M. Fabium Gallum vocat, primum Epicureum, deinde Stoicum, qui laudationem Catonis Uticensis a. u. c. 709. scri

psit. Aliquoties memoratur hic apud Ciceronem (vide Onomasticum:) sed ex optimis auctoritatibus ubique leg. M. Fadius Gallus, adeoque Scholiastarum testimonio standum est. Idem fortasse est cum eo, quem rursus deridet Sat.

R. R. 1, 56: en quin adsum. Salust.
Orat. Cottae 4: Adsum en C. Cotta

consul. Iam faciam quod voltis] Explico haec simpliciter cum Wolfio et Kirchnero: «Was ihr begehret, ich thu's;» non vero : «iam faciam ex vobis id, quod esse voltis.»> hinc vos] «et partes vestras et, mutato genere vitae, etiam locos in hac mundi veluti scena mutate.>>> Eia] h. 1. est impatienter increpantis. Cessare videt, quos statim discessuros existimaverat, ideoque evocat moratos additque quid statis? Hand Turs. II. p. 364. notint] Cfr. locum simillimum Sat. 2, 7, 24: Si quis ad illa deus subito te agat, usque recuses, cuius eadem est constructio. Reiiciendum utique et nolent et nolunt.

---

20-24. Quid causae est ] «Quidni propter hanc stoliditatem cum inconstantia coniunctam merito iratus Iuppiter illis buccas inflet? Alibi τὰς γνάθους φυσᾷν fastus: (Demosth. de F. Leg. p. 442. R.: διὰ τῆς ἀγορᾶς πορεύεται τοια 1, 2, 134. Quo rem deducam ] | μάτιον καθεὶς ἄχρι τῶν σφυρῶν (wo ich hinaus will:) « qui | ΐσα βαίνων Πυθοκλεί, τὰς γνάsit disputationis meae finis, scilicet Sovs qvoor) h. 1. iracundiae omnes hos querulos stultitia labora- signum, ut Plautus Bacch. v. 21. En ego] Noli haec iungere sufflatum vocat irae plenum milieum v. faciam, sed est, ut Varro (em, et iungendum artissimo esse

re.»

Iratus buccas inflet neque se fore 'posthac
Tam facilem dicat, votis ut praebeat aurem?
Praeterea, ne sic, ut qui iocularia, ridens
Percurram: (quamquam ridentem dicere verum
Quid vetat? ut pueris olim dant crustula blandi
Doctores, elementa velint ut discere prima;)
Sed tamen amoto quaeramus seria ludo.
Ille gravem duro terram qui vertit aratro,

I. v. 27. amisso B.

IV.

v. 23. Praetereo, ut volebat Bouhierius, C2dd. Vindob.

illis inflet monstrat Id. Casin. 3,
3, 19: hic Nescio quid se sufflavit¦
uxori suae, item iratus. Prae-
terea] est item modus Lucretianus
continuandae orationi inserviens.
In omnibus his quotidianum ser-
monem egregie imitatur, hoc di-
cens: «Sed, etsi pergere in eo-
dem argumento iuvat, iam serio
loquar, ne cetera quoque ridens
percurram, (iocabundus leviter
pertractem), ut qui iocularia per-
currit, id est, ut solent aretalogi
coram volgi circulis in plateis nu-
gas suas proferre.»> Alii minus
apposite construunt: «ut qui iocu-
laria ridens percurrit.»>

25-27. olim dant] << solent dare», frequenti usu v. olim in exemplis et similitudinibus. Od. 4, 4, 5. Epp. 1, 10, 42: ut calceus olim cet. Plaut. Truc. 66: nunc lenonum plus est, Quam olim muscarumst, cum caletur maxime. Doctores] «ygaμμariorat, qui prima litterarum elementa (σroiχεῖα καὶ γράμματα) pueros docent, crustula, (dulciola Appuleio Met. 4. p. 115., bellaria, Süssbrod Wolf.) interdum iis dant,

25

ut libenter discant.>> Sed] Hac particula, ut solent, raρévdεoi claudens transitum facit ad praecipuum suum consilium, quod hoc est: «Quodsi ridiculae dumtaxat sunt vanae illae querimoniae militum, nautarum cet., qui tamen condicionem suam, de qua tantopere lamentantur, cum alia permutare nunquam animum inducunt, longe gravius malum hoc est, quod omnes istos ẞavavoovs, dum sibi ceterisque persuadere conantur, nihil aliud sibi propositum esse, nisi ut senes facti honesto otio perfrui possint, reapse tamen insatiabilis lucri cupiditas transversos agit atque usque ad ipsam mortem excruciat.» Pro apodosi autem praecedentium quamquam -- prima v. 27. quomodo haberi possit, equidem non satis intelligo, cum parenthesis illa protasis formam minime habeat; est enim: «quamquam, (zwar) nil vetat ridentem dicere verum.»

28-30. vertit] Er, dess Pflug mühsam umkehrt schwerscholliges Erdreich: Wolf. Hoc v. poëtae usurpant non solum

Perfidus hic caupo, miles nautaeque, per omne
Audaces mare qui currunt, hac mente laborem
Sese ferre, senes ut in otia tuta recedant,
Aiunt, cum sibi sint congesta cibaria: sicut
Parvula, nam exemplo est, magni formica laboris

I. (v. 29. Habent Perfidus hic caupo BbSc.)

30

II. v. 29. Praefidus F. coni. Ibid. campo F. e Codd. v. 33. nam exemplo est magni, formica, laboris F.

IV. v. 29. Perfidus hic campo miles Iahn. Pervigil hic campo miles de Bosch. Fervidus in campo miles Bothe. Providus hic cautor Schrader. Perfidus hic cautor Porson. Causidicus vafer hic Markland. Pernoctans campo miles Schmid.

nau

tellexerit lectionem Codd. aliquot
Feae a Iahnio receptam itaque
explicatam: «miles, qui campo
et pugnis non fidus est.»> Cuinam
<< non fidus?» De coniecturis Cri-
ticorum tacere praestat.
tae] rursus ἔμποροι, Fracht-
schiffer (v. 6.), non navicularii.
Cfr. Od. 2, 13, 14: navita Poenus.
Epod. 17, 20. currunt] «toll-
kühn durchkreuzen.» Wolf.
32-35. cibaria] Zehrung,
res quam maxime ad victum ne-
cessariae, quo ipso vocabulo exte-
nuare solent id quod re vera quae-
runt, id est, divitias. Seneca Con-
trov. 2, 14: Naviga, milita, pere-
grinare, quaere adolescens, utere
senex. nam exemplo est] «per-
quam libenter enim hoc sapientis
bestiolae exemplo utuntur.»> Pro-
verb. 6, 6: Vade ad formicam, o
piger, et considera vias eius et

de aratro (Virg. Aen. 7, 539.), sed | medico. Nec quisquam facile inetiam de rastris. Aen. 7, 725: vertunt felicia Bacchi Massica qui rastris. Perfidus hic caupo] «cuiusmodi quotidie vides»: Sat. 1, 5, 4: cauponibus atque malignis. Novam personam inducit, dedita opera h. 1. omittens iureconsultum, ut qui disciplinam suam non quaestus, sed honoris atque civium utilitatis causa exerceat; supra autem ille propter hoc tantum notabatur, quod ipse quoque nou minus atque hominum volgus interdum de vitae suae molesta condicione parum sapienter lamentetur; neque vero hinc recedit iureconsultus solum, sed etiam litigator rusticanus, et quidem propter similem rationem. Ceterum vix ullus est versiculus Horatianus, qui plura mala a Grammaticis perpessus sit. Ecce enim exoritur, qui cauponem vafrum iureconsultum ipsum interpretatur, videli- | disce sapientiam, quae, cum non cet ius cauponantem, Hesychio T. II. p. 1517: oiixedixtyv ahaζόνα κάπηλον, quasi vero sic simpliciter cauponem pro iureconsulto dicere possis, aut vespillonem pro

habeat ducem nec praeceptorem nec principem, parat in aestate cibum sibi et congregat in messe, quod comedat. Virg. Ge. 1, 186: populat · ingentem farris acervum