Rem poteris servare tuam. Redit uncia; quid fit? Semis. At hæc animos ærugo et cura peculi
375 Cùm semel imbuerit; speramus carmina fingi Posse linenda cedro, et levi servanda cupresso? Aut prodesse volunt, aut delectare poëtæ : Aut simul et jucunda et idonea dicere vitæ. Quidquid præcipies, esto brevis; ut citò dicta 380 Percipiant animi dociles, teneantque fideles. Omne supervacuum pleno de pectore manat.
Ficta voluptatis causâ sint proxima veris; Nec, quodcumque volet, poscat sibi fabula credi; Neu pransa Lamiæ vivum puerum extrahat alvo. 385 Centuriæ 17 seniorum agitant expertia frugis: Celsi prætereunt austera poëmata Rhamnes 18 Omne tulit punctum, qui miscuit utile dulci, Lectorem delectando, pariterque monendo. Hic meret æra liber Sosiis: hic et mare transit, 390 Et longum noto scriptori prorogat ævum.
Silvestres homines sacer interpresque Deorum Cædibus et victu fœdo deterruit Orpheus, Dictus ob hoc lenire tigres rabidosque leones: Dictus et Amphion, Thebanæ conditor arcis, 395 Saxa movere sono testudinis, et prece blandà Ducere quò vellet. Fuit hæc sapientia quondam, Publica privatis secernere, sacra profanis; Concubitu prohibere vago; dare jura maritis; Oppida moliri; leges incidere ligno.
17 Les Centuries des anciens. Dans la distribution des citoyens, par Centuries, le Roi Servius Tullius avait eu égard non-seulement aux fortunes, mais encore à l'âge en sorte que les plus jeunes formaient la moitié des Centuries, et les anciens l'autre moitié. On appelait anciens ceux qui avaient atteint l'âge de 46 ans, et qui par là se trouvaient exempts du service militaire.
18 Ce mot désigne ici entre ces Centuries des jeunes, celles qui comprenaient la jeune noblesse de Rome : c'est le nom que Romulus avait donné aux cent chevaliers qui composaient sa garde.
400 Sic honor, et nomen divinis vatibus, atque Carminibus venit. Post hos insignis Homerus "; Tyrtæusque mares animos in Martia bella Versibus exacuit. Dicta per carmina sortes; Et vitæ monstrata via est; et gratia regum 405 Pieriis tentata modis; ludusque repertus, Et longorum operum finis: ne fortè pudori Sit tibi Musa lyræ solers, et cantor Apollo. Naturâ fieret laudabile carmen, an arte, Quæsitum est. Ego nec studium sine divite venâ, 410 Nec rude quid prosit video ingenium: alterius sic Altera poscit opem res, et conjurat amicè.
Qui studet optatam cursu contingere metam, Multa tulit, fecitque puer; sudavit, et alsit; Abstinuit venere et vino. Qui Pythia 20 cantat 415 Tibicen, didicit priùs, extimuitque magistrum. Nunc satis est dixisse 21: Ego mira poëmata pango: Occupet extremum scabies 22 mini turpe relinqui est, Et, quod non didici, sanè nescire fateri.
Ut præco ad merces turbam qui cogit emendas, 420 Assentatores jubet ad lucrum ire poëta,
Dives agris, dives positis in fœnore nummis. Si verò est, unctum qui rectè ponere possit, Et spondere levi pro paupere, et eripere atris Litibus implicitum, mirabor si sciet inter
19 On doit sous-entendre fait. Car ce qui est dit ensuite de Tyrtée, ne convient point à Homère, au moins dans le même
20 Tout ce qu'il y avait d'habiles joueurs de flûte se rassemblait aux jeux d'Apollon Pythien, pour y faire assaut de leur talent.
21 Le comble du ridicule, c'est de croire qu'il suffit de dire: Je suis poëte, pour être admiré; et de regarder comme une chose déshonorante, d'étudier et d'apprendre.
22 Occupet extremum scabies. Proverbe dont se servaient les enfants pour s'animer à courir. Relinqui, c'est-à-dire rester tranquille, ne point courir comme les autres, renoncer à faire des vers, et convenir par là de son incapacité.
425 Noscere mendacem verumque beatus amicum. Tu seu donaris, seu quid donare velis cui, Nolito ad versus tibi factos ducere plenum Lætitæ. Clamabit enini: Pulchrè, benè, rectè ! Pallescet super his; etiam stillabit amicis 430 Ex oculis rorem : saliet, tundet pede terram. Ut, qui conducti plorant in funere, dicunt Et faciunt propè plura dolentibus ex animo: sic Derisor vero plus laudatore movetur.
Reges dicuntur multis urgere culullis, 435 Et torquere mero, quem perspexisse laborant, An sit amicitiâ dignus. Si carmina condes, Nunquam te fallant animi sub vulpe latentes. Quintilio 23 si quid recitares: Corrige, sodes, Hoc, aiebat, et hoc. Meliùs te posse negares, 440 Bis terque expertum frustrà; delere jubebat, Et malè tornatos incudi reddere versus.
Si defendere delictum, quàm vertere, malles, Nullum ultrà verbum, aut operam insumebatinanem, Quin sine rivali teque et tua solus amares. 445 Vir bonus et prudens versus reprehendet inertes; Culpabit duros: incomptis allinet atrum Transverso calamo signum : ambitiosa recidet Ornamenta; parùm claris lucem dare coget; Arguet ambiguè dictum : mutanda notabit; 450 Fiet Aristarchus; nec dicet: Cur ego amicum Offendam in nugis? Hæ nugæ seria ducent In mala, derisum 24 semel, exceptumque sinistrè. Ut mála quem scabies, aut morbus regius urget, Aut fanaticus error, et iracunda Diana : 455 Vesanum tetigisse timent, fugiuntque poëtam,
23 Quintilius Varus était de Crémone : il joignait à beau- coup de talent pour la poésie, un goût exquis et délicat, qui le faisait regarder comme le juge et l'oracle de son temps.
24 Derisum. Si vous le trompez en flattant par dérision, comme cet adulateur dont il est parlé plus haut; derisor, Exceplum: nempè à populo. V. l'exemple: Pergameni ie dcriscrunt, dans le plaidoyer de Cicéron pour Plancus.
Qui sapiunt; agitant pueri, incautique sequuntur. Hic, dùm sublimes versus ructatur, et errat, Si, veluti merulis intentus decidit auceps
In puteum, foveamve; licèt, Succurrite, longùm 460 Clamet, io cives: non sit, qui tollere curet. Si quis curet opem ferre, et demittere funem: Qui scis, an prudens hûc se dejecerit, atque Servari nolit? dicam, Siculique poëtæ Narrabo interitum. Deus immortalis haberi 465 Dùm cupit Empedocles, ardentem frigidus Ætnam Insiluit. Sit jus, liceatque perire poëtis. Invitum qui servat, idem facit occidenti. Nec semel hoc fecit: nec, si retractus erit, jam Fiet homo, et ponet famosæ mortis amorem.
Nec satis apparet cur versus factitet: utrùm Minxerit in patrios cineres, an triste bidental Moverit incestus: certè furit, ac velut ursas, Objectos caveæ valuit si frangere clathros, Indoctum doctumque fugat recitator acerbus. 475 Quem verò arripuit, tenet, occiditque legendo, Non missura cutem, nisi plena cruoris, hirudo.
« PredošláPokračovať » |