factus est, cum indutus est homine, quem sibi uniens quodam modo atque conformans immortalitati aeternitatique sociaret, sed illum habitum, qui est in perceptione sapientiae et disciplinae, Graeci v uocant, hunc autem, secundum quem dicimus uestitum uel armatum, oxua potius appellant. ex quo intellegitur s de isto genere habitus locutum apostolum, quando quidem in graecis exemplaribus oxua scriptum est, quod nos in latinis habitum habemus. quo nomine oportet intellegi non mutatum esse uerbum susceptione hominis, sicuti nec membra ueste induta mutantur, quamquam illa susceptio ineffabiliter 10 susceptum suscipienti copulauerit; sed, quantum uerba humana rebus ineffabilibus coaptari possunt, ne mutatus intellegatur deus humanae fragilitatis assumtor, electum est, ut graece oxua et latine habitus diceretur illa susceptio. DE ALIMENTIS. 356 Quid est, quod accipit eam rem, quam commutat, ut animal cibum? quid, quod et accipitur et commutatur ut idem cibus? quid est, quod accipitur et non commutatur, ut oculis lux, sonus auribus? sed haec per corpus accipit anima. quid est autem, quod per se ipsam accipit et commutat in se ut aliam animam, quam recipiendo in amicitiam sui similem facit? et quid est, quod per se ipsam accipit et non commutat, ut ueritatem? quare cognoscendum est et quid sit Petro dictum: macta et manduca, et quid in euangelio: et uita erat lux hominum. 13 20 1 hominem P 2 conformans V: confirmans P 4 Fiv] EZIN V NIZIN P 5 (7. 14) CXHMA V CINNA P 9 nec a: in hac PV 14 sequitur cap. CCCXXVII in GP 15 cap. 356* sine numero fertur in V; CCCXLVI P CCCLII G 16 accepit P 17 quid quod et PV: quid est quod GP1 et commutatur GP1: quod mutatur V mutatur P non commutatur] om. P1 20 per V: pro P quid est in P ut idem 24 quid in V: CCCXXVI. DE EO QUOD DICTVM EST: PAENITET ME HOMINEM FECISSE. Diuinae scripturae a terreno et humano sensu ad diuinum 357 5 et caelestem nos erigentes usque ad ea uerba descenderunt, quibus inter se stultissimorum etiam utitur consuetudo. itaque etiam earum affectionum nomina, quas animus noster patitur, quas longissime a deo esse seiunctas iam qui melius sapit intellegit, non dubitauerunt illi uiri, per quos locutus est 10 spiritus sanctus, opportunissime in libris ponere. ut uerbi causa, quoniam difficillimum est, ut homo aliquid uindicet sine ira, uindictam dei, quae omnino sine ista perturbatione fit, iram tamen uocandam iudicauerunt. item quia coniugii castitatem zelando uiri custodire consueuerunt, illam dei pro15 uidentiam, per quam praecipitur atque agitur, ne anima corrumpatur et deos alienos atque alios sequens quodam modo meretricetur, zelum dei appellauerunt. sic et manum dei uim, qua operatur, et pedes dei uim, qua omnia custodienda et gubernanda pertendit, et aures dei uel oculos dei uim, qua 20 omnia percipit atque intellegit, et faciem dei uim, qua se manifestat atque dinoscitur, et cetera in hunc modum, propterea scilicet, quia nos, ad quos sermo dei fit, et manibus solemus operari et pedibus incedere et quo fert animus peruenire et auribus atque oculis ceterisque sensibus corporis 25 corporalia percipere et facie innotescere, et si quid aliud ad hanc tamquam regulam pertinet. hoc modo igitur, quoniam mutare coeptum aliquod et in aliud transferre non fere solemus nisi paenitendo, quamquam diuina prouidentia serena mente intuentibus appareat cuncta certissimo ordine administrare, so accommodatissime tamen ad humilem humanam intellegentiam 2 Gen. 6, 7 1 cap. CCCXLVII P CCCLIII G 16 alienos atque alios V: alios atque alios GP 18 qua operatur PV: qui operatur P1 19 guuernanda V et nos P1 20 faciem dei P: faciendi GV 22 nos PV: dei V: om. P 29 administrasse P 358 ea quae incipiant esse neque perseuerant, quantum perseueratura sperata sunt, quasi per paenitentiam dei dicuntur ablata. CCCXXVII. DE EO QUOD SCRIPTVM EST: LX SVNT REGINAE ET LXXX 5 Denarius numerus potest significare uniuersitatis scientiam. quae si ad interiora et ad intelligibilia referatur, quae senario numero significantur, fit quasi decies sexies, quod est LX; si 10 ad terrena et corruptibilia, quae octonario numero significari possunt, fiunt decies octies, quod est LXXX. reginae ergo sunt animae regnantes in intelligibilibus et spiritalibus. concubinae, quae mercedem accipiunt terrenorum, de quibus dictum est: acceperunt mercedem suam. adulescen-15 tulae, quarum non est numerus, quarum non est determinata scientia et diuersis dogmatibus periclitari possunt, ut numerus quod dictum est significet certam et indubitatam confirmationem scientiae. [DE TEMPORIBVS AETERNIS. 359 Quaeri potest, quomodo ab apostolo Paulo dictum sit: ante tempora aeterna. (si enim tempora, quomodo aeterna? nisi forte ante omnia tempora) intellegi uoluit. quia, si dixisset: ante tempora, neque addidisset: aeterna, posset accipi ante 5 (et 15) Cant. 6, 7 1 incipiant V: incipiunt P GP 4 cap. CCCXLVIIII P octoginario V octogenario P1 20 quae seclusi om. MV nis G: om. P pora a: om. GP quia, si a: quasi GP accipi ante quaedam G3: Р aeter 22 si enim omnia tem 21 ab G3P: om. G1 20 quaedam tempora, quae ante se haberent alia tempora. a eterna autem maluit (dicere quam omnia fortasse ideo, quia tempus non coepit ex tempore. an aeterna tempora aeuum significauit, inter quod et tempus hoc distat, quod illud stabile 5 est, tempus autem mutabile?] CCCXXVIII. DE HOMINE FACTO AD IMAGINEM ET SIMILITVDINEM DEI. Cum exteriorem et interiorem hominem diuina scriptura 360 commemoret et tantum eos discernat, ut ab apostolo dictum 10 sit: etsi exterior homo noster corrumpitur, sed interior renouatur de die in diem: quaeri potest, utrum unus horum factus sit ad imaginem et similitudinem dei. nam illud quaerere stultum est: si unus, quis horum? quis enim dubitat eum potius qui renouatur quam eum qui corrum15 pitur dicere? utrum autem ambo, magna quaestio est. nam si exterior homo est Adam et interior Christus, bene ambo intelleguntur. sed cum Adam, sicut a deo factus est, bonus non manserit et diligendo carnalia carnalis effectus sit, non absurde uideri potest hoc ipsum ei fuisse carere imagine dei et simili20 tudinem amittere. ac per hoc ipse renouatur et ipse est etiam interior. quomodo ergo est ipse exterior? an secundum corpus, ut interior sit secundum animam et interioris sit resurrectio et renouatio, quae nunc fit secundum mortem prioris uitae, id est peccati, et secundum regenerationem nouae uitae, id est 25 iustitiae? quos item duo homines sic appellat, ut unum ueterem, quem debemus exuere, alterum nouum et eum induendum 7 cf. Gen. 1, 26 10 II Cor. 4, 16 25 cf. Col. 3, 9 sq. 1 ante se a: ante ea P antea G haberent] halerent P 2 dicere quia tempus a: om. GP 3 tempore G: tempora P an GP: in G3; om. P1 4 distat G3P: discat G1 CCCLI P CCCLVII G 8 et interiorem GPV: om. G1 memoraret P 19 imaginem P similitudine V 6 cap. 9 com 20 ac V: commemoret. quorum rursus illum appellat imaginem terreni hominis, quia secundum peccatum primi hominis geritur, qui est Adam; alterum imaginem caelestis hominis, quia secundum iustitiam secundi hominis geritur, qui est Christus Iesus. exterior autem homo nunc corrumpitur, futura resurrectione s innouatur, cum istam mortem persoluerit, quam naturae debet lege illa, quae in paradiso per praeceptum dei data est. Quomodo autem non sit incongruum, quod dicitur etiam corpus factum ad similitudinem dei, facile intellegit qui diligenter attendit quod dictum est: et fecit deus omnia bona ualde. nemo enim dubitat, quod sit ipse primitus bonus. multis enim modis dici possint res similes deo: aliae secundum uirtutem et sapientiam factae, quia in ipso est uirtus et sapientia non facta, aliae in quantum solum uiuunt, quia ille summe et primitus uiuit, aliae in quantum sunt, 15 quia ille summe ac primitus est. et ideo quae tantummodo sunt nec tamen uiuunt aut sapiunt, non perfectae, sed exiguae sunt ad similitudinem eius, quia et ipsa bona sunt in ordine suo, cum sit ille supra omnia bonus, a quo bona sunt. omnia uero, quae uiuunt et non sapiunt, paulo amplius participant 20 similitudinem. quod enim uiuit, etiam est; non autem quidquid est, etiam uiuit. iam porro quae sapiunt, ita illi similitudini sunt proxima, ut in creaturis nihil sit propinquius. quod enim participat sapientiae, et uiuit et est; quod autem uiuit, necesse est ut sit, non necesse est ut sapiat. quare cum homo possit particeps esse sapientiae secundum interiorem hominem, secundum ipsum ita est ad imaginem, ut nulla natura interposita formetur et ideo nihil sit deo coniunctius. et sapit enim et uiuit et est: qua creatura nihil est melius. Quod si exterior homo uita illa accipitur, qua per corpus s sentimus quinque notissimis sensibus, quos cum pecoribus GP 5 nunc V: qui nunc 14 uiuunt 7 dei V: om. P 12 possint V: possunt P GP: uiunt V 22 similitudini PV: similitudine a |