nenti et fruenti amori auferri potest. cuius ergo rei amor amandus est nisi eius quae non potest deesse, dum amatur ? id autem, quod nihil est aliud habere quam sicut noscendum est nosse. porro aurum et omne corpus non hoc est habere s quod nosse: non itaque amandum est. et quoniam potest aliquid amari nec haberi non solum ex his quae amanda non sunt, ut pulchrum aliquod corpus, sed eorum etiam quae amanda sunt, ut beata uita, et rursus potest aliquid haberi nec amari, ut compedes: iure quaeritur, utrum possit quispiam 10 id quod habere nihil est nisi nosse, non amare, cum habeat, id est nouerit. sed cum uideamus nonnullos non ob aliud uerbi gratia discernere numeros, nisi ut eadem disciplina pecuniosi fiant aut hominibus placeant; quam cum didicerint, ad eundem finem referant, quem sibi, cum discerent, proposuerunt; 15 neque ullam disciplinam aliud sit habere quam nosse : fieri potest, ut habeat quisque aliquid, quod habere hoc sit quod nosse, neque amet tamen, quamquam bonum, quod non amatur, nemo potest perfecte habere uel nosse. quis enim potest nosse, quantum sit bonum quo non fruitur? non autem 20 fruitur, si non amat: nec habet igitur quod amandum est qui non amat, etiam si amare possit qui non habet. nemo igitur beatam uitam sicut noscenda est nouit et miser est, quoniam, si amanda est sicuti est, hoc est eam nosse quod habere.

25 Quae cum ita sint, quid est aliud beate uiuere nisi aeternum aliquid cognoscendum habere? aeternum est enim de quo solo recte fiditur, quod amanti auferri non potest; idque ipsum

est quod nihil est aliud habere quam nosse. omnium enim rerum praestantissimum est quod aeternum est, et propterea id habere non possumus nisi ea re, qua praestantiores sumus, id est mente. quidquid autem mente habetur, noscendo habetur nullumque bonum perfecte noscitur, quod non perfecte amatur. s neque ut sola mens potest cognoscere, ita et amare sola potest. namque amor appetitus quidam est, et uidemus etiam ceteris animi partibus inesse appetitum, qui si menti rationique consentiat, in tali pace et tranquillitate uacabit mente contemplari quod aeternum est. ergo etiam ceteris suis partibus amare 10 animus debet hoc tam magnum quod mente noscendum est. et quoniam id quod amatur afficiat ex se amantem necesse est, fit, ut sic amatum quod aeternum est aeternitate animum afficiat. quocirca eadem uita beata, quae aeterna est. quid uero aeternum est, quod aeternitate afficiat animum, nisi deus? amor 15 autem rerum amandarum caritas uel dilectio melius dicitur. quare omnibus cogitationum uiribus considerandum est saluberrimum illud praeceptum: diliges dominum deum tuum in toto corde tuo et in tota anima tua et in tota mente tua, et illud quod ait dominus Iesus: haec est 20 autem uita aeterna, ut cognoscant te solum uerum deum et quem misisti Iesum Christum.

CCCXLIII.

DE VERA DILECTIONE. EX LIBRIS DE TRINITATE VIII, T. VII. 379 Qui ergo amat homines, aut quia iusti sunt aut ut iusti 25 sint amare debet. sic enim et se ipsum amare debet, aut quia

illum V

diligis Q

om. Q amante V

17 est MV: om. Q

13 sic a: sit

18 illud 2:

19 et in tota mente tua MV: om. Q

23 cap. CCCXLIII MV: CCCXXXIII Q; deest in GP 24 libris M V: libro Q VIII t. VII] XVIII. t. VII. MV octabo Q

iustus est aut ut iustus sit: sic enim diligit proximum tamquam se ipsum sine ullo periculo. qui enim aliter se diligit, iniuste se diligit, quoniam se ad hoc diligit, ut sit iniustus, ad hoc ergo, ut sit malus, ac per hoc iam non se diligit. 5 qui enim diligit iniquitatem, odit animam suam.

Quapropter non est praecipue uidendum in hac quaestione, quae de trinitate nobis est et de cognoscendo deo, nisi quid sit uera dilectio, immo uero quid sit dilectio. ea quippe dilectio dicenda, quae uera est; alioquin cupiditas est. atque 10 ita cupidi abusiue dicuntur qui diligere, quemadmodum cupere abusiue dicuntur qui diligunt. haec est autem uera dilectio, ut inhaerentes ueritati iuste uiuamus et ideo contemnamus omnia mortalia prae amore hominum, quo eos uolumus iuste uiuere. ita enim et mori pro fratribus utiliter parati esse 15 poterimus, quod nos exemplo suo dominus Iesus Christus docuit. cum enim duo praecepta sint, in quibus tota lex pendet et prophetae, dilectio dei et dilectio proximi, non immerito plerumque scriptura pro utroque unum ponit, siue tantum dei, sicuti est illud: scimus, quia diligentibus 20 deum omnia cooperantur in bonum, et iterum: quisquis autem diligit deum, hic cognitus est ab illo, et illud: quoniam caritas dei diffusa est in cordibus nostris per spiritum sanctum, qui datus est nobis, et alia multa quia et qui diligit deum, consequens est, ut 25 faciat quod praecipit deus, et in tantum diligit, in quantum.

1 ut Q: quia

6 in Q: ad MV possunt in V) q(ui) V

uam)us V

10 abusiu(e dic)untur V (quae inclusi legi non qui MV: om. Q 11 abusiue] b ex d corr. Q 12 ueritati M: uerit(ati) V ueritat Q (iuste ui13 prae am(ore homi)num V hominum] om. Q 14 utiliter (uti a m. 2 in ras.) M 17 non inmerito Q: non enim merito M .erito V 19 ta(ntum dei sicu)ti V 20 cooV cooperantur M (cf. tamen p. 913, 26): coo21 est MV: om. Q a(bill)o V 25 quod praecipit QV: praecepit M

pera(ntur in bo)num perantib; Q

MV: quae Q

facit. consequens ergo est, ut et proximum diligat, quia hoc praecipit deus siue tantum proximi dilectionem scriptura commemorat, sicuti est illud: inuicem onera uestra portate, et sic adimplebitis legem Christi, et illud: omnis enim lex in uno sermone impletur, in eo quod scrip- s tum est: diliges proximum tuum tamquam te ipsum, et in euangelio: omnia, quaecumque uultis ut faciant uobis homines bona, haec et uos facite illis; haec est enim lex et prophetae. et pleraque alia reperimus in litteris sanctis, in quibus sola dilectio proximi ad perfecti- 10 onem praecipi uidetur et taceri de dilectione dei, cum in utroque praecepto lex pendeat et prophetae. sed et hoc ideo, quia et qui proximum diligit consequens est, ut ipsam praecipue dilectionem diligat; deus autem dilectio est, et qui manet in dilectione, in deo manet. consequens ergo est, 15 ut praecipue deum diligat.

Quapropter qui quaerunt deum per istas potestates, quae mundo praesunt uel partibus mundi, auferuntur ab eo longeque iactantur, non interuallis locorum, sed diuersitate affectuum; exterius enim conantur ire et interiora sua deserunt, 20 quibus interior est deus. itaque etiam si aliquam sanctam caelitem potestatem uel audierint uel utcumque cogitauerint, facta magis eius appetent, quae humana miratur infirmitas, non imitantur pietatem, qua diuina requies comparatur. malunt enim superbe hoc posse quod angelus, quam deuote hoc 25 3 Gal. 6, 2 4 Gal. 5, 14

7 Matth. 7, 12

14 I Io.

4, 16

1 ut et Q: ut te MV 2 proximi MV: proximum (corr. m. 1) 6 diligis Q ipssum M 7 faciant QV: faciat M

9 repperimus Q 10 sanctis litteris Q sola MV: solet Q proximi MV: proximum Q

onem MV

12 propheta Q

11 taceri de dilectione Q: ad dilecti13 praecipue MV: om. Q 16 ut

MV: om. Q 18 aufferuntur Q 20 conantur Q: conatur M

V deserunt] deferunt Q serunt MV
testatem QV: pestatem M inde a
toto desecto plurima desunt in V
tunt Q

22 po

21 aliqua M cogit(auerint) fol. 306 fere 23 appetent MV: appe

esse quod angelus. non enim sanctus quisquam potestate sua gaudet, sed eius a quo habet posse quidquid congruenter potest, et nouit potentius esse coniungi omnipotenti pia uoluntate, quam propria uoluntate posse quod contremescant qui 5 talia non possunt. itaque ipse dominus Iesus Christus talia faciens, ut mirantes doceret ampliora et temporalibus insolitis intentos atque suspensos ad aeterna atque interiora conuerteret: uenite, inquit, ad me, qui laboratis et onerati estis, et ego uos reficiam; tollite iugum meum 10 super uos. et non dixit: discite a me quadriduanos mortuos suscitare, sed ait: discite a me, quia mitis sum et humilis corde. potentior est enim et iustior solidissima humilitas quam uentosissima celsitudo. et ideo sequitur dicens: et inuenietis requiem animabus uestris. dilectio 15 enim non inflatur, et: deus dilectio est, et: fideles in dilectione adquiescunt illi, reuocati ab strepitu, qui foris est, ad gaudia, silentia. ecce deus dilectio est, et quid imus et currimus in sublimia caelorum et ima terrarum quaerentes eum qui est apud nos, si nos esse uelimus 20 apud eum?

25

CCCXLIIII.

QYOD QVI FRATREM DILIGIT DEVM DILIGAT, QVIA AMAT ET IPSAM DILECTIONEM, QVAE EX DEO EST ET DEVS EST. EX LIBRO S. S. T. VIII.

Nemo dicat: „non noui quod diligam". diligat fratrem et 380 diligat eandem dilectionem. magis enim nouit dilectionem,

19 aput nos Q

deles M: fides Q 17 ad M: om. Q

uidimus ut quid imus a

si nos M: om. Q 21 cap. CCCXLIIII M: CCCXXXIIII Q

22 quia scripsi: qui MQ

24 VIII M: om. Q