An cum primum fiebat informitas materiae siue spiritalis. siue corporalis, non erat dicendum: dixit deus: fiat, quia formam uerbi semper patri cohaerentis, quo sempiterne dicit deus omnia, neque sono uocis neque cogitatione tempora 5 sonorum uoluente, sed coaeterna sibi luce a se genitae sapientiae non imitatur imperfectio, cum dissimilis ab eo quod summe ac primitus est informitate quadam tendit ad nihilum; sed tunc imitatur uerbi formam semper atque incommutabiliter patri cohaerentem, cum et ipsa pro sui generis conuer10 sione ad id quod uere ac semper est, id est ad creatorem suae substantiae, formam capit et fit perfecta creatura? ut in eo quod scriptura narrat: dixit deus: fiat, intellegamus dei dictum incorporeum [in natura uerbi eius coaeterni reuocantis ad se imperfectionem creaturae, ut non sit informis, 15 sed formetur secundum singula, quae per ordinem exequitur? in qua conuersione et formatione, qua pro suo modo imitatur deum uerbum, hoc est dei filium semper patri cohaerentem plena similitudine et essentia pari, qua ipse et pater unum sunt, non autem imitatur hanc uerbi formam, si auersa a 20 creatore informis et imperfecta remaneat, propterea filii commemoratio non ita fit, quia uerbum, sed tantum quia principium est, cum dicitur: in principio fecit deus caelum et terram; exordium quippe creaturae insinuatur adhuc in informitate imperfectionis. fit autem filii commemoratio, quod 25 etiam uerbum est, in eo quod scriptum est: dixit deus: fiat, ut per id quod principium est insinuet exordium creaturae existentis ab illo adhuc imperfectae, per id autem quod 18 cf. Io. 10, 30 3 forma G1 formam uerbi (m u et bi a m. 2 in ras.) D 5 uoluentem D'G'Tv uoluentes Ppr. coaeterna P 6 imitatur 7 summae TV 8 imi 10 id (om. est) D1 11 sit G1 13 in natura-p. 145, reuocantis (re a m. 2) D: 23 trinitatis agnoscimus desunt in MV prouocantis GPv 15 execuntur P patri P om. GP dixit DGPv 18 similitudinem G1 quia DP 19 hac D1 haec Gv 20 fili Pi pari] 23 in et uerbum est insinuet perfectionem creaturae reuocatae ad eum, ut formaretur inhaerendo creatori et pro suo genere imitando formam sempiterne atque incommutabiliter inhaerentem patri, a quo statu hoc est quod ille. Non enim habet informem uitam uerbum filius, cui non 5 solum hoc est esse quod uiuere sed etiam hoc est uiuere quod est sapienter ac beate uiuere. creatura uero quamquam spiritalis et intellectualis uel rationalis, quae uidetur esse illi uerbo propinquior, potest habere informem uitam: quia non sicut hoc est ei esse quod uiuere, ita hoc uiuere quod sapienter 10 ac beate uiuere. auersa enim a sapientia incommutabili stulte ac misere uiuit, quae informitas est. formatur autem conuersa ad incommutabile lumen sapientiae, uerbum dei; a quo enim extitit ut sit utcumque ac uiuat, ad illum conuertitur ut sapienter ac beate uiuat. principium quippe creaturae in- 15 tellectualis est aeterna sapientia; quod principium manens in se incommutabiliter nullo modo cessaret occulta inspiratione uocationis loqui ei creaturae, cui principium est, ut conuerteretur ad id ex quo esset, quod aliter formata ac perfecta esse non possit. ideoque interrogatus quis esset respondit: 20 principium, quia et loquor uobis. quod autem filius. loquitur, pater loquitur, quia patre loquente dicitur uerbum, quod filius est, aeterno more, si more dicendum est, loquente deo uerbum coaeternum. inest enim deo benignitas summa et sancta et iusta et quidam non ex indigentia, sed ex benefici- 25 entia ueniens amor in opera sua. propterea priusquam scriberetur: dixit deus: fiat lux, praecessit scriptura dicens: et spiritus dei superferebatur super aquam: quia siue aquae nomine appellare uoluit totam corporalem materiam, ut eo modo insinuaret unde facta et formata sint omnia, quae in suis generibus iam dinoscere possumus, appellans aquam, quia ex humida natura uidemus omnia in terra per 5 species uarias formari atque concrescere; siue spiritalem uitam quandam ante formam conuersionis quasi fluitantem: superferebatur utique spiritus dei, quia subiacebat scilicet bonae uoluntati creatoris quidquid illud erat quod formandum perficiendumque inchoauerat; ut dicente deo in uerbo suo: 10 fiat lux, in bona uoluntate, hoc est in beneplacito eius pro modo sui generis maneret quod factum est. et ideo dictum est quod placuerit deo, scriptura dicente: et facta est lux; et uidit deus lucem quia bona est: ut quemadmodum in ipso exordio inchoatae creaturae, quae caeli et 15 terrae nomine propter id quod de illa perficiendum erat commemorata est, trinitas insinuatur creatoris nam dicente scriptura: in principio fecit deus caelum et terram intellegimus patrem in dei nomine et filium in principii nomine, qui non patri, sed per se ipsum creatae 20 primitus ac potissimum spiritali creaturae et consequenter etiam uniuersae creaturae principium est; dicente autem scriptura et spiritus dei superferebatur super aquam, completam commemorationem trinitatis agnoscimus -] ita et in conuersione atque perfectione creaturae, ut rerum 25 species digerantur, eadem trinitas insinuetur, uerbum dei scilicet et uerbi generatio, cum dicitur: dixit deus, et sancta bonitas, in qua deo placet quidquid ei pro suae naturae 8 uolontati (ntati a m. 2) 10 uolontate D bono placito 12 placueret G1 14 exhordio T 19 in ante nomine add. D patri G3: patris DG1PTv et D'G'v; om. PT creatae] creaturae (ur a m. 2) D scimus D sationem G1 per G3: 23 cogno 24 conuersione D conuersatione P2 (in ras.) v conuerin post atque add. Gv perfectione D 25 dege-rantur D digeratur v ut] utrum insinuatur (om. rerum) P libri 26 generator G'P'Tv2 generatur DG1P11 dicetur G1 27 qua a: quo libri VIIII. 10 modulo perfectum placet, cum dicitur: uidit deus quia bonum est. Sed cur commemorata prius quamuis imperfecta creatura postea commemoratur spiritus dei, prius dicente scriptura: terra autem erat inuisibilis et incomposita et 5 tenebrae erant super abyssum, ac deinde inferente: et spiritus dei superferebatur super aquam? an quia egenus atque indigus amor ita diligit, ut rebus quas diligit subiciatur, propterea cum commemoraretur spiritus dei, in quo sancta eius beniuolentia dilectioque intellegitur, super-10 ferri dictus est, ne facienda opera sua per indigentiae necessitatem potius quam per abundantiam beneficientiae deus amare putaretur? cuius rei memor apostolus dicturus de caritate supereminentem uiam demonstraturum se ait; et alio loco: supereminentem, inquit, scientiae caritatem 15 Christi. cum ergo sic oporteret insinuare spiritum dei ut superferri diceretur, commodius factum est, ut prius insinuaretur aliquid inchoatum cui superferri diceretur; non enim loco, sed omnia superante ac praecellente potentia. Ita etiam rebus ex illa inchoatione perfectis atque formatis 20 uidit deus quia bonum est; placuit enim quod factum est in ea benignitate, qua placuit ut fieret. duo quippe sunt propter quae amat deus creaturam suam, ut sit et ut maneat. ut esset ergo quod maneret, spiritus dei ferebatur super aquam; ut autem maneret, uidit deus quia bonum est. 25 et quod de luce dictum est, hoc et de omnibus: manent enim 1 modolo D 3 quur DPT cummemorata D v quorum memorata (om. cur) MV 6 inferentem G'v 8 aegenus MV indiguus 9 cum om. DP PT 11 necessitate D1 13 memorat T in ras. M1 23 sit] fit V2 DGPTV memoraretur Gv 10 beneuolentia 12 habundantiam T abundantiae M dicaturus (i ras.) D 16 ut] et MV 17 ferri-cui 21 enim om. P superferre G1 cumodius P 24 superferebatur P'T 26 de prius om. T T manente G1 manente D'v bona manet 5 quaedam supergressa omnem temporalem uolubilitatem in amplissima sanctitate sub deo, quaedam uero secundum sui temporis modos, dum per decessionem successionemque rerum temporalium saeculorum pulchritudo contexitur. XIII. CONTRA EOS QVI DICVNT: NVMQVID IBI FVIT MOYSES, QUANDO FECIT DEVS CAELVM ET TERRAM, VT CREDATVR EI? EX LIBRO DE CIVITATE DEI XI INTER CETERA ET AD LOCVM. Visibilium omnium maximus mundus est, inuisibilium 28 10 omnium maximus deus est; sed mundum esse conspicimus, deum esse credimus. quod autem deus fecerit mundum nulli potius credimus quam ipsi deo. ubi eum audimus? nusquam interim nos melius quam in scripturis sanctis, ubi dixit propheta eius: in principio fecit deus caelum et terram. 15 numquidnam ibi fuit iste propheta, quando fecit deus caelum et terram? non; sed ibi fuit sapientia dei, per quam facta sunt omnia, quae in animas etiam sanctas se transfert, amicos dei et prophetas constituit eisque opera sua sine strepitu intus enarrat. locuntur eis quoque angeli dei, qui semper uident 20 faciem patris uoluntatemque eius quibus oportet annuntiant. ex his unus erat iste propheta, qui dixit et scripsit: in principio fecit deus caelum et terram; qui tam idoneus testis est, per quem deo credendum sit, ut eodem spiritu dei, |