lucustas; et secuta dixit indurasse dominum cor Pharaonis: beneficio utique suo et patientia sua, qua illa fiebat opstinatio, dum ei parceretur, sicut omnia mala corda hominum patientia dei male utendo durescunt. 11 116 QVOD TOLLENDO AB AEGYPTIIS AVRVM ET CETERA NON FECE- non 10 Deus ad Mosen: loquere ergo secreto in aures populi, et petat unusquisque a proximo, et mulier a proxima, uasa argentea et aurea et uestem. hinc quisquam exemplum sumendum putare debet ad expoliandum isto modo proximum. hoc enim deus iussit, qui nouerat quid quemque pati oporteret. nec Israhelitae furtum fecerunt, sed deo iubenti ministerium praebuerunt: quemadmodum cum minister iudicis occidit eum quem iudex iussit occidi, pro- 15 fecto si id sponte faciat, homicida est, etiam si eum occidat quem scit occidi a iudice debuisse. CII. NON EXAVDIET PHARAO, VT MVLTIPLICENTVR SIGNA. 117 Dixit autem dominus ad Mosen: non exaudiet uos Pharao, ut multiplicem signa mea et portenta 20 mea in terra Aegypti: tamquam opus fuerit eius inoboedientia, ut signa illa multiplicarentur, quae utiliter fiebant ad terrendum populum dei atque ipsa discretione ad pietatem. informandum. sed hoc dei fuit, malitia cordis illius bene 5 utentis, non Pharaonis, dei patientia male abutentis. CIII. QVOMODO ACCIPIENDVM SIT QVOD AIT: DIEM LEGITIMVM SEMPITERN V M. EX EODEM LIBRO QVAESTIONVM EXODI. Quod scriptum est: et facietis diem hunc in proge- 118 10 nies uestras legitimum aeternum uel aeternalem quod graece dicitur alúviov - non sic accipiendum est, tamαἰώνιον quam possit istorum praetereuntium dies esse ullus aeternus; sed illud aeternum est quod iste significat dies: uelut cum dicimus ipsum deum aeternum, non utique istas duas syllabas 15 aeternas dicimus, sed quod significant. quamquam diligenter scrutandum sit quomodo appellare scriptura soleat aeternum; ne forte ita dixerit sollemniter aeternum, quem nefas habeant praetermittere aut sua sponte mutare. aliud est enim quod praecipitur, quousque fiat sicut praeceptum est, ut septies 20 muros Hiericho circuiret arca aliud cum praecipitur sic obseruari aliquid, ut nullus terminus praefiniatur obseruationis, siue cotidie siue per menses siue per annos sollemniter siue per multorum uel aliquorum annorum certa interualla. aut ergo sic appellauit aeternum, quod non sua sponte audeant 25 desinere celebrare, aut, sicut dixi, ut non ipsa signa rerum, sed res, quae his significantur, aeternae intellegantur. 20 cf. Ios. 6, 3 sq. 3 ipsa discritionē P 5 patientiam Pv 15 aeterna V scriptura] om. T 20 cum] eum T 25 ut] om. T eonion MV 14 dicemus Sustulerunt autem filii Israhel de Ramesse in Soccoth in sescenta milia peditum uiri praeter instructum uel censum. CIII. DE QUADRINGENTIS ANNIS NON AD SERVITVTEM, SED AD 5 PEREGRINATIONEM SEMINIS ABRAHAE REFERENDIS. EX EODEM LIBRO QUAESTIONVM EXODI. 119 Quod ergo dixit deus ad Abraham: sciendo scies, quia peregrinum erit semen tuum in terra non propria, et in seruitutem redigent eos et nocebunt illis 20 quadringentis annis, non sic accipiendum est, tamquam in illa durissima seruitute quadringentos annos dei populus fuerit; sed quia scriptum est: in Isaac uocabitur tibi semen, ex anno natiuitatis Isaac usque annum egressionis ex Aegypto computantur anni ccccv. cum ergo de quadringentis 15 triginta detraxeris uiginti quinque, qui sunt a promissione usque ad natum Isaac, non mirum est, si cccc et v annos summa solida quadringentos uoluit appellare scriptura, quae solet tempora ita nuncupare, ut quod de summa perfectioris numeri paululum excrescit aut infra est, non computetur. non 20 itaque quod ait: in seruitutem redigent eos et nocebunt illis, ad quadringentos annos referendum est, tamquam per tot annos eos habuerint in seruitute; sed referendi sunt cccc anni ad id quod dictum est: peregrinum erit semen 1 sustulerunt- censum MTV: om. Pv P CXX v; om. G 5 quadrigentis MV 13 Gen. 21, 12 4 cap. CXIII T CXVIIII quadragentis T quadraginta 6 habrahę P genesi MV 9 propriam 11 quadrigentis T quadragintis P1 12 quadrigentos T quadringentis v quadraginta P1 annis v 14 naciuitatis V quadraginta quinque Pi quadrigentis TV1 quadrintis P1 quadrigentos T quadringintas P1 19 tempore P1 T PT 20 paulolum v 22 quadrigentos T 15 CCCCV] 17 CCCC] nunccupare 23 seruitutem tuum in terra non propria; quia, siue in terra Chanaan siue in Aegypto, peregrinum erat illud semen, antequam hereditatem sumerent terram ex promissione dei; quod factum est posteaquam ex Aegypto liberati sunt; ut hyperbaton hic s intellegatur et ordo uerborum sit: sciendo scies, quia peregrinum erit semen tuum in terra non propria quadringentis annis; illud autem interpositum intellegatur: et in seruitutem redigent eos et nocebunt illis, ita ut ad quadringentos annos ista interpositio non per10 tineat. in extrema enim parte annorum summae huius, hoc est post mortem Ioseph, factum est, ut in Aegypto populus dei duram perageret seruitutem. 15 CV. QVA DIVISIONE NVMERANDA SINT DECEM PRAECEPTA LEGIS. EX EODEM QVAESTIONVM LIBRO DE EXODO. Quaeritur decem praecepta legis quemadmodum diuidenda 120 sint, utrum quattuor sint usque ad praeceptum de sabbato, quae ad deum pertinent, sex autem reliqua, quorum primum est: honora patrem et matrem, quae ad hominem per20 tinent; an potius illa tria sint et ista septem. qui enim dicunt illa quattuor esse, separant quod dictum est: non erunt tibi di alii praeter me, ut aliud praeceptum sit: non facies tibi idolum et cetera, ubi figmenta colenda prohibentur; unum autem uolunt esse: non concupisces uxorem 25 proximi tui, non concupisces domum proximi tui 2 antequam] donec antiquam v 4 hiperbaton Vv hyperbatom P intellegatur hic v 7 quadringentos annos v gatur P 8 in] om. P 9 ut] ut non v intelleista] ita Pi 13 сар. СХІІІ Т СХХ Р sunt p 15 de exodo 19 patrem] patrem tuum 24 non concupisces-p. 362, 2 25 non concupisces-tui] om. MV proximi et omnia usque in finem. qui uero illa tria esse dicunt et ista septem, unum uolunt esse quidquid de uno colendo deo praecipitur, ne aliquid aliud praeter illum pro deo colatur; haec autem extrema in duo diuidunt, ut aliud sit: non concupisces uxorem proximi tui, aliud: non concupisces 5 domum proximi tui. decem tamen esse praecepta neutri ambigunt, quoniam hoc scriptura testatur. Mihi tamen uidetur congruentius accipi tria illa et ista septem, quia et trinitatem uidentur illa quae ad deum pertinent insinuare diligentius intuentibus. et re uera quod dictum 10 est: non erunt tibi di alii praeter me, hoc ipsum perfectum explicatur, cum prohibentur colenda figmenta. concupiscentia porro uxoris alienae et concupiscentia domus alienae tantum in peccando differunt, ut illi quod dictum est: non concupisces domum proximi tui, adiuncta sint et alia 15 dicente scriptura: neque agrum eius, neque seruum eius, neque ancillam eius, neque bouem eius neque subiugalem eius, nec omne pecus eius, nec quaecumque proximi sui sunt. discreuisse autem uidetur concupiscentiam uxoris alienae a concupiscentia cuiuslibet rei 20 alienae, quando utrumque sic coepit: non concupisces uxorem proximi tui; non concupisces domum proximi tui, et huic coepit cetera adiungere. non autem cum dixisset: non concupisces uxorem proximi tui, huic conexuit alia dicens: neque domum eius neque agrum eius 25 neque seruum eius" et cetera: sed omnino apparent haec esse coniuncta quae uno praecepto uidentur contineri, et discreta ab illo ubi uxor nominata est. illud autem ubi dictum est: non erunt tibi di alii praeter me, apparet huius rei 2 ista (e ras.) P 9 1 uera pi quia] qui P1 que P2 et trinitatem] ex trinitate (m ras.; ex t in ras. a m. 2) P 10 insunuare T 11 dii Pv 13 porro] uero Pv 15 adiunctę P 18 subiugalem TV (cf. Rönsch ali*i* P 14 peccato P1 19 sui TV: tui Pv 20 (et 21) aliaene T scentiam v tinere P1 pecus (eius om.) T |