ostendere se ipsum illis. et ideo uide quid sequitur: nolite, inquit, mirari hoc. quid nos prohibet mirari nisi illud quod re uera miramur omnis, qui non intellegit, ut ideo diceret patrem dedisse ei potestatem et iudicium facere, quoniam 5 filius hominis est, cum magis quasi hoc exspectaretur, ut diceret, quoniam filius dei est? sed quia filium dei secundum id quod in forma dei aequalis est patri uidere iniqui non possunt, oportet autem, ut iudicem uiuorum et mortuorum, cum coram iudicabuntur, et iusti uideant et iniqui: nolite, 10 inquit, hoc mirari, quoniam ueniet hora, in qua omnes qui in monumentis sunt audient uocem eius, et prodient qui bona gesserunt in resurrectionem. uitae, qui mala gesserunt in resurrectionem iudicii. ad hoc ergo oportebat, ut ideo acciperet illam potestatem, quia 15 filius hominis est, ut resurgentes omnes uiderent eum in forma, in qua uideri ab omnibus potest, sed alii ad damnationem, alii ad uitam aeternam. quae est autem uita aeterna nisi illa uisio, quae non conceditur impiis? ut agnoscant te, inquit, unum uerum deum et quem misisti Iesum 20 Christum. quomodo et ipsum dominum Christum nisi quemadmodum unum uerum deum, qui ostendit se ipsum illis, non quomodo se ostendit etiam puniendis in forma filii hominis?

Secundum illam uisionem bonus est, secundum quam uisionem deus apparet mundis corde, quoniam quam bonus deus. 25 Israhel rectis corde! quando autem iudicem uidebunt mali, non eis uidebitur bonus, quia non ad eum gaudebunt corde, sed tunc se plangent omnes tribus terrae, in numero itaque malorum omnium et infidelium. propter hoc etiam illi qui eum dixerat magistrum bonum quaerens ab eo consilium 30 consequendae uitae aeternae respondit: quid me, inquit, interrogas de bono? nemo bonus nisi unus deus, cum

19, 17

18 Io. 17, 3 24 Ps. 72, 1 27 cf. Apoc. 1, 7 30 Matth.

3 miramur V: miratur a 11 omnes (e ex i corr. m. 1) V 22 filii a: fili V 23 bonus a: bonum V 28 itaque V: utieum V

que a

31 cum a:

VIIII.

48

et hominem alio loco dicat bonum ipse dominus: bonus, inquit, homo de bono thesauro cordis sui profert bona, et malus homo de malo thesauro cordis sui profert mala. sed quia ille uitam aeternam quaerebat, uita autem aeterna est in illa contemplatione, qua non ad poenam s uidetur deus, sed ad gaudium sempiternum, et non intellegebat cum quo loquebatur, quia tantummodo eum filium hominis arbitrabatur: quid me interrogas, inquit, de bono? id est „istam formam, quam uides, quid me interrogas de bono et uocas me secundum quod uides magistrum bonum? haec 10 forma filii hominis est, haec forma accepta est, haec forma apparebit in iudicio non tantum iustis sed et impiis, et huius formae uisio non erit in bonum eis qui male agunt. est autem uisio formae meae, in qua cum essem non rapinam arbitratus sum esse aequalis deo, sed ut hanc acciperem, me ipsum ex- 15 inaniui." ergo ille unus deus pater et filius et spiritus sanctus, qui non apparebit nisi ad gaudium, quod non auferetur a iustis, cui gaudio futuro suspirat qui dicit: unam petii a domino, hanc requiram, ut inhabitem in domo domini (per omnes dies uitae meae, ut contempler 20 delectationem domini) — unus ergo deus ipse est solus bonus ad hoc, quia nemo eum uidebit ad luctum et planctum, sed tantum ad salutem et laetitiam ueram. secundum illam formam si me intellegis, bonus sum; sin autem secundum <hanc) solam, quid me interrogas de bono? si inter illos eris 25 qui uiderunt in quem pupugerunt, et ipsa uisio malum illis erit.

1 Matth. 12, 35

18 Ps. 26, 4

8 Matth. 19, 17

26 Io. 19, 37 (Zach. 12, 10)

14 cf. Philipp. 2, 6 sq.

20 per omnes delectationem domini a: om. V

22 nemo a: non v

25 hanc a:

CCXXX.

DE HIS SCRIPTVRAE LOCIS, DE QVIBVS DVBIVM EST, AN PROPTER ASSVMTAM CREATVRAM MINOREM PATRE INDICANT FILIVM, AN VERO HOC TANTVM QVOD, LICET AEQUALEM PATRI, 5 TAMEN QVIA DE PATRE SIT DOCEANT. EX LIBRO DE TRINITATE II, T. II.

Sunt quaedam in scripturis ita posita, ut ambiguum sit, 251 quonam referenda sint, utrum ad illud, quod propter assumtam creaturam minor est filius, an ad illud, quod, quamuis aequalis, 10 tamen quia de patre sit indicatur. et mihi quidem uidetur, si eo modo ambiguum est, ut explicari discernique non possit, ex qualibet regula sit sine periculo posse intellegi, sicut est quod ait: mea doctrina non est mea, sed eius qui me misit. nam et ex forma serui potest accipi, sicut iam 15 superiore libro tractauimus, et ex forma dei, in qua sic aequalis est patri, ut tamen de patre sit. in dei quippe forma sicut non est aliud filius, aliud uita eius, sed ipsa uita filius eius est, ita non est aliud filius, aliud doctrina eius, sed ipsa doctrina filius eius est. ac per hoc, sicut id quod dictum est: dedit filio uitam non aliud intellegitur quam: genuit filium, qui est uita, sic etiam cum dicitur: dedit filio doctrinam, bene intellegitur: genuit filium, qui est doctrina, ut quod dictum est: mea doctrina non est mea, sed eius qui me misit, sic intellegatur, ac si dictum sit: ego non 25 sum a me ipso, sed ab illo qui me misit."

20

13 (et 23) Io. 7, 16 15 de Trin. I, 12

20 Io. 5, 26

1 cap. CCXXX MV: om. GPv 3 patre scripsi: patrem MV indicant scripsi: indicat MV (cf. Rönsch 1. c. p. 435) . 6 t. II] t. (omisso numero) ▼ 12 qualibet V: utralibet a

regula a

regula sit MV:

15 superiore V: in s. a (cf. d. ciu. dei I, 233, 23. 511,

28 ed. Dombart)

17 aliud filius a: alius f. V

252

CCXXXI.

DE HIS QVAE SPIRITVM SANCTVM NON MINOREM PATRE INDI-
CANT, SED TANTVM QVOD DE PATRE PROCEDIT. EX EODEM
LIBRO DE TRINITATE II, T. III.

Nam de spiritu sancto, de quo (non) dictum est: semet ip- 5 sum exinaniuit formam serui accipiens, ait tamen ipse dominus: cum autem uenerit ille spiritus ueritatis, docebit uos omnem ueritatem; non enim loquetur a semet ipso, sed quaecumque audierit loquetur et quaecumque uentura sunt annuntiabit uobis. 10. Kille me clarificabit, quia de meo accipiet et annuntiabit uobis.) post haec uerba nisi continuo dixisset: omnia, quae habet pater, mea sunt; propterea dixi: de meo accipiet et annuntiabit uobis, crederetur fortasse ita natus de Christo spiritus sanctus, quemadmodum ille 15 de patre. de se quippe dixerat: mea doctrina non est mea, sed eius qui me misit; de spiritu autem sancto: non enim loquetur a semet ipso, sed quaecumque audierit loquetur, et: quia de meo accipiet et annuntiabit uobis. sed quia reddit causam, cur dixerit: de 20 meo accipiet - ait enim: omnia, quaecumque habet pater, mea sunt; propterea dixi, quia de meo accipietrestat, ut intellegatur etiam spiritus sanctus de patris habere sicut filius. quomodo, nisi secundum id quod supra diximus: cum autem uenerit paracletus, quem ego 25 mittam uobis a patre, spiritum ueritatis, qui a patre procedet, ille testimonium perhibebit de me? procedendo itaque a patre dicitur non loqui a semet ipso; et sicut non ex eo fit, ut minor sit filius, quia dixit: non po

5 Philipp. 2, 7

25 Io. 15, 26

7 (et 18) Io. 16, 13 sqq. 16 Io. 7, 16 29 Io. 5, 19

2 quae MV: qui V in

1 cap. CCXXXI MV: deest in GPv
capitulis p. 24, 25; quod mutandum erat in quae
V 11 ille me-annuntiabit uobis a: om. MV
obduxit m. 2) ▼ 13 dixi a: dixit V

5 non a: om. 12 continuo (nuo 20 redit V

test filius a se facere quicquam, nisi quod uiderit patrem facientem non enim hoc ex forma serui dixit, sed ex forma dei, sicut iam ostendimus; haec autem uerba non indicant, quod minor sit, sed quod de patre sit — ita non 5 hinc efficitur, ut minor sit spiritus sanctus, quia dictum est de illo: non enim loquetur a semet ipso, sed quaecumque audierit loquetur; secundum hoc dictum est, quod de patre procedit.

CCXXXII.

10 QVOD CLARIFICATIO, QVAE FIT INTER PATREM ET FILIVM ET SPIRITVM SANCTVM, NVLLAM DIFFERENTIAM IN TRINITATE SIGNIFICET. EX EODEM LIBRO DE TRINITATE II, T. IIII.

Euigilent hic, si possunt, qui hoc etiam sibi suffragari pu- 253 tauerunt ad demonstrandum patrem filio maiorem, quia dixit 15 filius: pater, clarifica me. ecce et spiritus sanctus clarificat eum; numquidnam et ipse maior est illo? porro autem, si propterea spiritus sanctus glorificat filium, quia de filio accepit, et ideo de eius accipit, quia omnia, quae habet pater, ipsius sunt: manifestum, quia, cum spiritus sanctus glorificat 20 filium, pater glorificat filium. unde cognoscimus, quod omnia, quae habet pater, non tantum filii, sed etiam spiritus sancti sunt, quia potest spiritus sanctus glorificare filium, quem glorificat pater. quod si ille qui glorificat eo quem glorificat maior est, sinant, ut aequales sint qui se inuicem glorificant. 25 scriptum est autem, quod et filius glorificet patrem. ego, inquit, te glorificaui super terram. sane caueant, ne putetur spiritus sanctus maior ambobus, qui glorificat filium, quem glorificat pater, ipse autem nec a patre nec a filio glorificatur.

15 Io. 17, 5

18 cf. Io. 16, 15

26 Io. 17, 4

27 qui

9 cap. CCXXXII deest in omnibus libris praeter MV V:, quia a