I, sequere Italiam ventis, pete regna per undas. Spero equidem mediis, si quid pia numina possunt, Supplicia hausurum scopulis, et nomine Dido Saepe vocaturum. Sequar atris ignibus absens, 385 Et, cum frigida mors anima seduxerit artus,
Omnibus umbra locis adero. Dabis, improbe, poenas.
Audiam, et haec Manes veniet mihi fama sub imos."
His medium dictis sermonem abrumpit, et auras
Aegra fugit, seque ex oculis avertit et aufert,
390 Linquens multa metu cunctantem et multa parantem
Dicere. Suscipiunt famulae, conlapsaque membra
Marmoreo referunt thalamo stratisque reponunt.
At pius Aeneas, quamquam lenire dolentem
Solando cupit et dictis avertere curas,
395 Multa gemens magnoque animum labefactus amore,
Iussa tamen divum exsequitur, classemque revisit.
Tum vero Teucri incumbunt et litore celsas
Deducunt toto naves. Natat uncta carina,
Frondentesque ferunt remos et robora silvis
400 Infabricata, fugae studio.
Migrantes cernas, totaque ex urbe ruentes.
Ac velut ingentem formicae farris acervum
Cum populant, hiemis memores, tectoque reponunt:
It nigrum campis agmen, praedamque per herbas
405 Convectant calle angusto; pars grandia trudunt
Obnixae frumenta umeris; pars agmina cogunt
Castigantque moras; opere omnis semita fervet.
Quis tibi tum, Dido, cernenti talia sensus,
Quosve dabas gemitus, cum litora fervere late.
410 Prospiceres arce ex summa, totumque videres
Misceri ante oculos tantis clamoribus aequor?
Improbe amor, quid non mortalia pectora cogis?
Ire iterum in lacrimas, iterum temptare precand
Cogitur, et supplex animos summittere amori,
Ne quid inexpertum frustra moritura relinquat.
"Anna, vides toto properari litore? Circum
Undique convenere; vocat iam carbasus auras,
Puppibus et laeti nautae imposuere coronas.
Hunc ego si potui tantum sperare dolorem,
Et perferre, soror, potero. Miserae hoc tamen unum
Exsequere, Anna, mihi:- solam nam perfidus ille
Te colere, arcanos etiam tibi credere sensus;
Sola viri molles aditus et tempora noras
I, soror, atque hostem supplex adfare superbum;
Non ego cum Danais Troianam exscindere gentem
Aulide iuravi, classemve ad Pergama misi,
Nec patris Anchisae cinerem Manesve revelli:
Cur mea dicta neget duras demittere in aures?
Quo ruit? extremum hoc miserae det munus amanti:
430 Exspectet facilemque fugam ventosque ferentes.
Non iam coniugium antiquum, quod prodidit, oro,
Nec pulchro ut Latio careat regnumque relinquat;
Tempus inane peto, requiem spatiumque furori,
Dum mea me victam doceat fortuna dolere.
435 Extremam hanc oro veniam, — miserere sororis
Quam mihi cum dederis, cumulatam morte remittam."
Talibus orabat, talesque miserrima fletus
Fertque refertque soror. Sed nullis ille movetur
Fletibus, aut voces ullas tractabilis audit;
Fata obstant, placidasque viri deus obstruit aures.
Ac velut annoso validam cum robore quercum
Alpini Boreae nunc hinc nunc flatibus illinc
Eruere inter se certant; it stridor, et altae
Consternunt terram concusso stipite frondes;
445 Ipsa haeret scopulis, et, quantum vertice ad auras
Aetherias, tantum radice in Tartara tendit:
Haud secus adsiduis hinc atque hinc vocibus heros
Tunditur, et magno persentit pectore curas;
Mens immota manet, lacrimae volvuntur inanes.
Tum vero infelix fatis exterrita Dido
Mortem orat; taedet caeli convexa tueri.
Quo magis inceptum peragat lucemque relinquat, Vidit, turicremis cum dona imponeret aris Horrendum dictu!- latices nigrescere sacros 455 Fusaque in obscenum se vertere vina cruorem. Hoc visum nulli, non ipsi effata sorori.
Praeterea fuit in tectis de marmore templum
Coniugis antiqui, miro quod honore colebat,
Velleribus niveis et festa fronde revinctum :
460 Hinc exaudiri voces et verba vocantis
Visa viri, nox cum terras obscura teneret;
Solaque culminibus ferali carmine bubo.
Saepe queri et longas in fletum ducere voces ; Multaque praeterea vatum praedicta piorum 465 Terribili monitu horrificant. Agit ipse furentem In somnis ferus Aeneas; semperque relinqui Sola sibi, semper longam incomitata videtur Ire viam et Tyrios deserta quaerere terra. Eumenidum veluti demens videt agmina Pentheus, Et solem geminum et duplices se ostendere Thebas; Aut Agamemnonius scaenis agitatus Orestes Armatam facibus matrem et serpentibus atris Cum fugit, ultricesque sedent in limine Dirae. Ergo ubi concepit furias evicta dolore
475 Decrevitque mori, tempus secum ipsa modumque Exigit, et, maestam dictis aggressa sororem, Consilium vultu tegit, ac spem fronte serenat :
"Inveni, germana, viam, — gratare sorori — Quae mihi reddat eum, vel eo me solvat amantem.
480 Oceani finem iuxta solemque cadentem
Ultimus Aethiopum locus est, ubi maximus Atlas
Axem umero torquet stellis ardentibus aptum ;
Hinc mihi Massylae gentis monstrata sacerdos,
Hesperidum templi custos, epulasque draconi
485 Quae dabat et sacros servabat in arbore ramos,
Spargens umida mella soporiferumque papaver.
Haec se carminibus promittit solvere mentes,
Quas velit, ast aliis duras immittere curas;
Sistere aquam fluviis, et vertere sidera retro;
490 Nocturnosque ciet Manes; mugire videbis
Sub pedibus terram, et descendere montibus ornos.
Testor, cara, deos et te, germana, tuumque
Dulce caput, magicas invitam accingier artes.
Tu secreta pyram tecto interiore sub auras
495 Erige, et arma viri, thalamo quae fixa reliquit
Impius, exuviasque omnes, lectumque iugalem,
Quo perii, superimponas; abolere nefandi
Cuncta viri monumenta iuvat, monstratque sacerdos."
Haec effata silet, pallor simul occupat ora.
500 Non tamen Anna novis praetexere funera sacris
Germanam credit, nec tantos mente furores
Concipit, aut graviora timet quam morte Sychaei.
Ergo iussa parat.
At regina, pyra penetrali in sede sub auras 505 Erecta ingenti taedis atque ilice secta,
Intenditque locum sertis et fronde coronat Funerea; super exuvias ensemque relictum Effigiemque toro locat, haud ignara futuri. Stant arae circum, et crines effusa sacerdos 510 Ter centum tonat ore deos, Erebumque Chaosque Tergeminamque Hecaten, tria virginis ora Dianae. Sparserat et latices simulatos fontis Averni,
Falcibus et messae ad Lunam quaeruntur aënis
Pubentes herbae nigri cum lacte veneni;
515 Quaeritur et nascentis equi de fronte revulsus
Et matri praereptus amor.
Ipsa mola manibusque piis altaria iuxta,
Unum exuta pedem vinclis, in veste recincta,
Testatur moritura deos et conscia fati
520 Sidera; tum, si quod non aequo foedere amantes
Curae numen habet iustumque memorque, precatur.
Nox erat, et placidum carpebant fessa soporem
Corpora per terras, silvaeque et saeva quierant
Aequora, cum medio volvuntur sidera lapsu,
525 Cum tacet omnis ager, pecudes pictaeque volucres,
Quaeque lacus late liquidos, quaeque aspera dumis
Rura tenent, somno positae sub nocte silenti
Lenibant curas, et corda oblita laborum.
At non infelix animi Phoenissa, nec umquam
530 Solvitur in somnos, oculisve aut pectore noctem
Accipit; ingeminant curae, rursusque resurgens
Saevit amor, magnoque irarum fluctuat aestu.
Sic adeo insistit, secumque ita corde volutat :
"En, quid ago? rursusne procos inrisa priores 535 Experiar, Nomadumque petam conubia supplex, Quos ego sim totiens iam dedignata maritos? Iliacas igitur classes atque ultima Teucrum. Iussa sequar? quiane auxilio iuvat ante levatos, Et bene apud memores veteris stat gratia facti? 540 Quis me autem, fac velle, sinet, ratibusve superbis Invisam accipiet? nescis heu, perdita, necdum Laomedonteae sentis periuria gentis?
Quid tum? sola fuga nautas comitabor ovantes?
An Tyriis omnique manu stipata meorum
545 Inferar, et, quos Sidonia vix urbe revelli,
|