350 Clam ferro incautum superat, sēcūrus amōrum
Germānae; factumque diu cēlāvit, et aegram,
Multa malus simulāns, vānā spē lūsit amantem.
Ipsa sed in somnīs inhumātī vēnit imāgō
Coniugis, ōra modīs attollēns pallida mīrīs;
355 Crūdēlēs ārās traiectaque pectora ferrō
Nūdāvit, caecumque domus scelus omne retexit;
Tum celerare fugam patriãque excedere suādet,
Auxiliumque viae veteres tellure recludit
Thesauros, ignotum argenti pondus et auri.
"His commōta fugam Dīdō sociosque parābat.
Conveniunt, quibus aut odium crūdēle tyrannī
Aut metus acer erat; nāvēs, quae forte parāṭae,
Covetous
Corripiunt, onerantque aurō; portantur avārī
Pygmalionis opēs pelagō; dux fēmina facti.
365 Dēvēnēre locōs, ubi nunc ingentia cernis

360

n

Moenia surgentemque novae Karthaginis arcem, Mercatique solum, factī dē nōmine Byrsam, Taurīnō quantum possent circumdare tergō. Sed vōs qui tandem, quibus aut vēnistis ab ōris, 370 Quove tenētis iter?"

Quaerenti talibus ille Suspirāns imōque trahēns ā pectore vōcem: "O dea, si prīmā repetēns ab origine pergam, Et vacet annālēs nostrōrum audire labōrum, Ante diem clausō compōnet Vesper Olympō. 375 Nōs Trōia antiqua, si vestras forte per aurēs Trōiae nōmen iit, diversa per aequora vectōs Forte sua Libycis tempestās appulit ōrīs. Sum pius Aenēās, raptōs qui ex hoste Penātēs Classe vehō mecum, fāmā super aethera 380 Italiam quaero patriam et genus ab Iov Bis denis Phrygium conscendī nāvibus

шеви

Mātre deā mōnstrante viam, data fāta secūtus; Vix septem convulsae undis Euroque supersunt. Ipse ignotus, egēns, Libyae deserta peragrō, 385 Europa atque Asia pulsus." Nec plura querentem Passa Venus medio sic interfāta dolōre est:

"Quisquis es, haud, credō, invīsus caelestibus aurās Vītālēs carpis, Tyriam qui advēneris urbem.

Perge modo, atque hinc tē rēgīnae ad līmina perfer. 39 Namque tibi reduces sociōs classemque relatam Nūntiō et in tūtum versīs aquilōnibus āctam, Ni frustra augurium vānī docuere parentēs. Aspice bis senos laetantēs āgmine cycnōs, Aetheria quōs lāpsa plagā Iovis āles apertō 395 Turbābat caelō; nunc terrās ōrdine longō Aut capere aut captās iam despectare videntur. Ut reduces illi ludunt strīdentibus ālis, Et coetu cinxere polum, cantusque dedere, Haud aliter puppēsque tuae pūbēsque tuōrum 400 Aut portum tenet, aut pleno subit ōstia vēlō. Perge modo, et, quā tē dūcit via, dērige gressum." Dixit, et avertens rosea cervice refulsit, Ambrosiaeque comae divinum vertice odorem Spīrāvēre, pedēs vestis dēflūxit ad īmōs, Et vēra incessu patuit dea. Ille ubi matrem Adgnovit, tālī fugientem est voce secutus:

405

410

66

Quid natum totiēns, crūdēlis tū quoque, falsis
Lūdis imaginibus? Cur dextrae iungere dextram
Non datur ac vērās audire et reddere vōcēs?"
Talibus incūsat, gressumque ad moenia tendit.

At V

enus obscurō gradientēs āëre saepsit,

Et multo nebulae circum dea fūdit amictū,
Cernere ne quis eōs, neu quis contingere posset,
Mōlirive moram, aut veniendi poscere causās.

415 Ipsa Paphum sublīmis abit, sēdēsque revisit
Laeta suas, ubi templum illi, centumque Sabaeō
Tūre calent ārae sertisque recentibus hälant.
Path

Corripuere viam interea, quā sēmita mōnstrat.
Iamque ascendebant collem, qui plūrimus urbī
420 Imminet adversasque aspectat desuper arçēs.
Mīrātur mõlem Aenēās, māgālia quondam,
Mīrātur portās strepitumque et strata viārum.
Instant ardentes Tyrii, pars ducere mūrōs
Mōlirique arcem et manibus subvolvere saxa,
425. Pars optare locum tectō et concludere sulcō;
Iūra magistrātūsque legunt sānctumque senātum;
Hic portus alii effodiunt; hic alta theātris
Fundamenta locânt aliī, immānēsque columnās
Rūpibus excidunt, scaénis decora alta futūrīs.
430 Quālis apēs aestāte novā per flōrea rūra
Exercet sub sōle labor, cum gentis adultōs
Educunt fētūs, aut cum liquentia mella
Stipant et dulci distendunt nectare cellas,

Aut onera accipiunt venientum aut agmine factō 435 Ignāvum fūcōs pecus à praesaepibus arcent; Fervet opus, redolentque thymō fragrantia mella. "Ō fortūnāti, quorum iam moenia surgunt!" Aenēās ait, et fastīgia suspicit urbis.

Infert se saeptus nebula-mīrābile dictū —
Per medios, miscetque viris, neque cernitur ullī.
Lucus in urbe fuit media, laetissimus umbrā,
Quo primum iactati undis et turbine Poeni
Effōdere locō signum, quod rēgia Iūnō

Mōnstrārat, caput acris equi: sic nam fore bellō
445 Egregiam et facilem victū per saecula gentem.
Hic templum Iūnōnī ingēns Sīdōnia Dīdō
Condebat, dōnis opulentum et numine divae,

Aerea cui gradibus surgebant limina nexaeque
Aere trabēs, foribus cardō strīdēbat aēnīs.
450 Hōc primum in lūcō nova rēs oblāta timōrem
Lēniit, hic primum Aeneas spērāre salūtem
Ausus et adflictis melius confidere rebus.

Namque sub ingenti lūstrat dum singula templō,
Regīnam opperiēns, dum, quae Fortūna sit urbī,
455 Artificumque manūs inter se operumque labōrem
Mīrātur, videt Iliacās ex ordine pugnäs

Bellaque iam fāmā tōtum vulgāta per orbem,

Atrīdās, Priamumque, et saevum ambōbus Achillem. Constitit, et lacrimāns “Quis iam locus," inquit, "Achātē, 460 Quae regio in terris nostri non plēna labōris?

En Priamus! Sunt hic etiam sua praemia laudī;
Sunt lacrimae rerum et mentem mortalia tangunt.
Solve metūs; feret haec aliquam tibi fāma salūtem."
Sic ait, atque animum pīctūrā pāscit inānī,

465 Multa gemēns, largōque umectat flumine vultum.
Namque videbat, uti bellantes Pergama circum
Hac fugerent Grai, premeret Trōiāna iuventus,
Hac Phryges, instaret curru cristatus Achilles.
Nec procul hinc Rhēsi niveis tentōria vēlis
Adgnoscit lacrimāns, primō quae prodita somnō
Tydīdēs multā vāstābat caede cruentus,

470

475

Ardentesque avertit equos in castra, prius quam Pābula gustāssent Trōiae Xanthumque bibissent. Parte aliā fugiēns āmissīs Trōilus armis, Infelix puer atque impar congressus Achilli, Fertur equis, currūque haeret resupīnus inānī, Lōra tenens tamen; huic cervixque comaeque trahuntur Per terram, et versā pulvis inscribitur hastā. Interea ad templum non aequae Palladis ibant 480 Crīnibus Īliades passīs peplumque ferēbant,

Suppliciter tristes et tūnsae pectora palmis;
Dīva solo fixōs oculōs āversa tenēbat.

Ter circum Iliacōs raptāverat Hectora mūrōs,
Exanimumque aurō corpus vendēbat Achillēs.
485 Tum vērō ingentem gemitum dat pectore ab imō,
Ut spolia, ut currus, utque ipsum corpus amici,
Tendentemque manūs Priamum cōnspexit inermēs.
Se quoque principibus permixtum adgnōvit Achīvis,
Eōasque aciés et nigri Memnonis arma.

490

Dūcit Amazonidum lūnātīs āgmina peltīs
Penthesilea furēns, mediīsque in mīlibus ārdet,
Aurea subnectēns exsertae cingula mammae,
Bellatrix, audetque viris concurrere virgō.

Haec dum Dardaniō Aenēae miranda videntur,
495 Dum stupet, obtutuque haeret defixus in unō,
Regīna ad templum, fōrmā pulcherrima Didō,
Incessit, māgnā iuvenum stīpante catervā.
Qualis in Eurōtae rīpīs aut per iuga Cynthi
Exercet Diāna chorōs, quam mille secutae

500 Hinc atque hinc glomerantur Orēades; illa pharētram Fert umerō, gradiēnsque deās superēminet omnēs Lātōnae tacitum pertemptant gaudia pectus

Tālis erat Didō, tālem sẽ laeta ferebat

Per mediōs, instans operi rēgnisque futūris. 505 Tum foribus dīvae, mediā testūdine templi, Saepta armis solioque alte subnixa resēdit. Iūra dabat legesque viris, operumque laborem Partibus aequābat iūstīs, aut sorte trahebat: Cum subitō Aenēās concursū accēdere māgnō Anthea Sergestumque videt fortemque Cloanthum, Teucrōrumque alios, äter quos aequore turbō Dispulerat penitusque alias āvexerat ōrās.