Praeceptisque Heleni, dederat quae maxima, rite
Iunoni Argivae iussos adolemus honores.

Haud mora, continuo perfectis ordine votis,
Cornua velatarum obvertimus antennarum,
550 Graiugenumque domos suspectaque linquimus arva.
Hinc sinus Herculei, si vera est fama, Tarenti
Cernitur; attollit se diva Lacinia contra,
Caulonisque arces et navifragum Scylaceum.
Tum procul e fluctu Trinacria cernitur Aetna,
Et gemitum ingentem pelagi pulsataque saxa
Audimus longe fractasque ad litora voces,
Exsultantque vada, atque aestu miscentur harenae.
Et pater Anchises: "Nimirum haec illa Charybdis;
Hos Helenus scopulos, haec saxa horrenda canebat.
560 Eripite, o socii, pariterque insurgite remis."

555

Haud minus ac iussi faciunt, primusque rudentem Contorsit laevas proram Palinurus ad undas; Laevam cuncta cohors remis ventisque petivit. Tollimur in caelum curvato gurgite, et idem 565 Subducta ad Manes imos desedimus unda. Ter scopuli clamorem inter cava saxa dedere; Ter spumam elisam et rorantia vidimus astra. Interea fessos ventus cum sole reliquit, Ignarique viae Cyclopum adlabimur oris.

50

570

Portus ab accessu ventorum immotus et ingens Ipse; sed horrificis iuxta tonat Aetna ruinis, Interdumque atram prorumpit ad aethera nubem, Turbine fumantem piceo et candente favilla, Attollitque globos flammarum et sidera lambit; 575 Interdum scopulos avulsaque viscera montis Erigit eructans, liquefactaque saxa sub auras Cum gemitu glomerat, fundoque exaestuat imo. Fama est Enceladi semustum fulmine corpus FRIEZE'S AENEID- -7

Urgeri mole hac, ingentemque insuper Aetnam > Impositam ruptis flammam exspirare caminis; Et fessum quotiens mutet latus, intremere omnem Murmure Trinacriam, et caelum subtexere fumo. Noctem illam tecti silvis immania monstra Perferimus, nec, quae sonitum det causa, videmus. 585 Nam neque erant astrorum ignes, nec lucidus aethra Siderea polus, obscuro sed nubila caelo, Et Lunam in nimbo nox intempesta tenebat. Postera iamque dies primo surgebat Eoo, Umentemque Aurora polo dimoverat umbram : 590 Cum subito e silvis, macie confecta suprema, Ignoti nova forma viri miserandaque cultu Procedit supplexque manus ad litora tendit. Respicimus. Dira inluvies immissaque barba, Consertum tegumen spinis; at cetera Graius, 595 Et quondam patriis ad Troiam missus in armis. Isque ubi Dardanios habitus et Troïa vidit

Arma procul, paulum aspectu conterritus haesit,
Continuitque gradum; mox sese ad litora praeceps
Cum fletu precibusque tulit: "Per sidera testor,
600 Per superos atque hoc caeli spirabile lumen,

Tollite me, Teucri; quascumque abducite terras ;
Hoc sat erit. Scio me Danais e classibus unum,
Et bello Iliacos fateor petiisse Penates.

Pro quo, si sceleris tanta est iniuria nostri,
605 Spargite me in fluctus, vastoque immergite ponto.
Si pereo, hominum manibus periisse iuvabit."
Dixerat, et genua amplexus genibusque volutans
Haerebat. Qui sit, fari, quo sanguine cretus,
Hortamur; quae deinde agitet fortuna, fateri.

610 Ipse pater dextram Anchises, haud multa moratus, Dat iuveni, atque animum praesenti pignore firmat.

Ille haec, deposita tandem formidine, fatur : "Sum patria ex Ithaca, comes infelicis Ulixi, Nomine Achaemenides, Troiam genitore Adamasto 615 Paupere-mansissetque utinam fortuna! - profectus. Hic me, dum trepidi crudelia limina linquunt, Immemores socii vasto Cyclopis in antro

Deseruere. Domus sanie dapibusque cruentis,
Intus opaca, ingens. Ipse arduus, altaque pulsat
620 Sidera Di, talem terris avertite pestem! -
Nec visu facilis nec dictu adfabilis ulli.

Visceribus miserorum et sanguine vescitur atro. Vidi egomet, duo de numero cum corpora nostro Prensa manu magna medio resupinus in antro 625 Frangeret ad saxum, sanieque exspersa natarent Limina; vidi atro cum membra fluentia tabo Manderet, et tepidi tremerent sub dentibus artus. Haud impune quidem; nec talia passus Ulixes, Oblitusve sui est Ithacus discrimine tanto. 630 Nam simul expletus dapibus vinoque sepultus Cervicem inflexam posuit, iacuitque per antrum Immensus, saniem eructans et frusta cruento Per somnum commixta mero, nos, magna precati Numina sortitique vices, una undique circum 635 Fundimur, et telo lumen terebramus acuto, Ingens, quod torva solum sub fronte latebat, Argolici clipei aut Phoebeae lampadis instar, Et tandem laeti sociorum ulciscimur umbras. "Sed fugite, o miseri, fugite, atque ab litore funem 640 Rumpite.

Nam qualis quantusque cavo Polyphemus in antro
Lanigeras claudit pecudes atque ubera pressat,
Centum alii curva haec habitant ad litora vulgo
Infandi Cyclopes et altis montibus errant.

645

"Tertia iam Lunae se cornua lumine complent,
Cum vitam in silvis inter deserta ferarum

Lustra domosque traho, vastosque ab rupe Cyclopas
Prospicio, sonitumque pedum vocemque tremesco.
Victum infelicem, bacas lapidosaque corna,

650 Dant rami, et vulsis pascunt radicibus herbae.
Omnia conlustrans, hanc primum ad litora classem
Conspexi venientem. Huic me, quaecumque fuisset,
Addixi; satis est gentem effugisse nefandam.
Vos animam hanc potius quocumque absumite leto."
Vix ea fatus erat, summo cum monte videmus
Ipsum inter pecudes vasta se mole moventem
Pastorem Polyphemum et litora nota petentem,
Monstrum horrendum, informe, ingens, cui lumen
ademptum.

655

Trunca manu pinus regit et vestigia firmat; 660 Lanigerae comitantur oves; ea sola voluptas Solamenque mali.

Postquam altos tetigit fluctus et ad aequora venit,
Luminis effossi fluidum lavit inde cruorem,

Dentibus infrendens gemitu, graditurque per aequor
665 Iam medium, necdum fluctus latera ardua tinxit.
Nos procul inde fugam trepidi celerare, recepto
Supplice sic merito, tacitique incidere funem;
Verrimus et proni certantibus aequora remis.
Sensit, et ad sonitum vocis vestigia torsit.

670 Verum ubi nulla datur dextra adfectare potestas,
Nec potis Ionios fluctus aequare sequendo,
Clamorem immensum tollit, quo pontus et omnes
Contremuere undae, penitusque exterrita tellus
Italiae, curvisque immugiit Aetna cavernis.

675

At genus e silvis Cyclopum et montibus altis
Excitum ruit ad portus et litora complent.

Cernimus adstantes nequiquam lumine torvo
Aetnaeos fratres, caelo capita alta ferentes,
Concilium horrendum: quales cum vertice celso
680 Aëriae quercus, aut coniferae cyparissi

Constiterunt, silva alta Iovis, lucusve Dianae.
Praecipites metus acer agit quocumque rudentes
Excutere, et ventis intendere vela secundis.

Contra iussa monent Heleni, Scyllam atque Charybdim

685 Inter, utramque viam leti discrimine parvo

Ni teneant cursus certum est dare lintea retro. Ecce autem Boreas angusta ab sede Pelori Missus adest. Vivo praetervehor ostia saxo Pantagiae Megarosque sinus Thapsumque iacentem. 690 Talia monstrabat relegens errata retrorsus Litora Achaemenides, comes infelicis Ulixi. Sicanio praetenta sinu iacet insula contra Plemyrium undosum; nomen dixere priores Ortygiam. Alpheum fama est huc Elidis amnem 695 Occultas egisse vias subter mare; qui nunc Ore, Arethusa, tuo Siculis confunditur undis. Iussi numina magna loci veneramur; et inde Exsupero praepingue solum stagnantis Helori. Hinc altas cautes proiectaque saxa Pachyni 700 Radimus, et fatis numquam concessa moveri Apparet Camarina procul campique Geloi, Immanisque Gela fluvii cognomine dicta. Arduus inde Acragas ostentat maxima longe Moenia, magnanimum quondam generator equorum ; 705 Teque datis linquo ventis, palmosa Selinus, Et vada dura lego saxis Lilybeia caecis. Hinc Drepani me portus et inlaetabilis ora Accipit. Hic pelagi tot tempestatibus actus,