Ad arma cessantes, ad arma Concitet, imperiumque frangat. Clavos trabales et cuneos manu 15 arma quietos, ad arma provocet, ac Imperium labefaciat. Te nunquam non præcedit dura necessitas ænea manu ferens clavos prægrandes, et cuneos: adest etiam capiebant, et initialibus literis vs. 15. vetustate erasis (forte hoc vel simili modo, ace cessantes, &c.) insulsum illud arma inepte subjecerunt. In pace cessantes dixit ut Lucan. v. 35. quietos in longa pace.'' Jever ad Lucan. I. 93. -17 Pro sæva, serva habent Scholl. quatuor Blandd. Div. et Sil. ap. Cruq. duo Bentl. duo Bersm. Harl. 3. 4. 6. Altt. 1. 2. Lipss. tres, Dess. 2. Pulm. 1. 3. Gott. Sax. Venet. 1478. Baxt. Gesn. Jones. Burm. et Wakef. Et probant Fr. Luisin. Parerg. 1. 22. Mattius Opin. III. 5. Pierius lib. XLVIII. c. de clavo, ex antiquis libb. sæva omnes Lambini, omnes Torrent. Bentleii Græv. Leid. Zulich. Regin. Petrens. Gal. Battel. et a m. pr. Reg. Soc. Harl. 1. 2. 5. Mentel. Fran. Mart. et Mald. Cruq. Lips. 1. Venet. 1492. 1590. Ascens. Locher. Basill. Et sic Landin. Marcil. Cruq. Torr. Lamb. Fabric. T. Fab. Ro. et H. Stephh. Heins. Dacer. Bentl. Cun. Sanad. Delph. Schrevel. Jani, Bipont. Mitsch. Wetzel. Kidd. et Comb. Multa utriusque lectionis auctoritas, et mature variasse oportet libros. Possit omnino Necessitas dici serva Fortunæ, instar lictoris ejus jussa exequens, πрóжоλos тúxηs. Sed haud dubie sæva præstat, ut simplicius et magis conveniens toti imagini, clavis, cuneis, severo unco, manui aënæ. Sic et dira necessitas' est inf. III. Od. 24. 6. Serve idea nescio quid argutuli habet, et, si tamen cui placuerit, jam in anteit cogitari queat. Lectio serva gratior est acumini, sava sensui lyrico.' ་ NOTE populus movens quietas res perturbet, atque ita pessum eant quæ videntur modo firma et ære perenniora. 17 Te semper anteit serva [sæva] Necessitas] Quidam legunt serva Necessi tas, quasi Fortunæ famula. Sed apage. Sic enim et I. Od. 29. Fortuna sæ vo læta negotio.' Et Od. xxiv. ejusdem libri, dira Necessitas.' Ita Sophocles, in Ajace, ἀναγκαίαν τύχην vocat. Et Laberius apud Macrob. 11. 7. necessitatem Fortunæ pariter adjungit, his versiculis: 'Necessitas, cujus cursus transversi impetum Voluerunt multi effugere, pauci potuerunt, Quo me detrusit pæne extremis sensibus? .....Fortuna, immoderata in bono æque atque in malo,............. Nunc me quo dejicis?' Huc et facit quod Aristot. rerum causas enumerat hasce qua tuor, Naturam, Necessitatem, Fortunam, Mentem. 18 Clavos trabales et cuneos manu Gestans aëna, &c.] Talem Antii referunt in Fortunæ templo fuisse picturam, qua exhiberentur varia illa instrumentorum genera, clavi, cunei, unci, plumbum liquidum, &c. seu cruciandis reis, seu rebus firmandis ac stabiliter defigendis idonea. Clavos trubales] Hi ferrei sunt, ingentes, et validi, quibus trabes figuntur: unde proverb. 'trabali clavo figere,' pro, firmiter stabilire.' Cic. in Verrem, vII. n. 32. Erasm. Chiliad. 'Herculanus nodus:' et Noster cit. III. Od. 24. clavos adamantinos,' eodem sensu, 'figi' a necessitate, ait. Item pali sunt lignei præacuti, quibus olim et modo apud immanem Turcam homines transadacti peri ་ Gestans aëna; nec severus Uncus abest, liquidumque plumbum. Te Spes et albo rara Fides colit Velata panno; nec comitem abnegat, 20 uncus, et liquefactum plumbum. Te reveretur Spes, et Fides infrequens, candido panno cooperta: neque recusat tibi adhærere, quandocumque mutato pallio ædes Jani.--19 Edd. vett. ahena; multi codd. et edd. recentt. præter Wakef. aëna. Vide ad 1. 33. 11.-20 Mentel. et unus Cruq. lividumque; Venet. 1492. Ascens. Ald. Locher. Cuning. et Sanad. liquidumve.-22 Brod. nec comitem abne NOTE muntur. Ammian. Marcell. lib. xvI. 'Trabalibus telis capita discissa quorumdam,' nimirum, ut ait paulo ante, 'cum, flexis ensibus, feriendi non suppeterent instrumenta, ipsis barbaris tela eorum vitalibus immergebat.' Itaque trabalia illa tela stipites erant acuti per suffixi corporis caput emi nentes. Cuneos manu Gestans aëna] Stabilitatem ac firmitatem notat manus ahena, item cuneus ferreus, quo sole. bant stringi compedes, manicæ, et pedicæ. Duobus etiam cuneis simul adactis aliquid magis astringitur. Unde Plant. Stich. Scen. 9. 'vel inter cuneos ferreos,' scilicet in arcto, parasitus ait accumbere se posse. Cuneis præterea res finduntur ac scinduntur: his etiam rei velut clavis affiguntur cruci. Sic apud Cicer. Tuscul. 11. 22. Promethens a Vulcano se affixum Caucaso queritur: 'Jovisque namen Mulcibri ascivit manus. Hos ille cuneos fabrica crudeli inserens, Perrupit artus,' &c. Clavi nimirum ad crucem ligneam, cunei ad lapideam, inquit Theodor. Marcilins. 20 Uncus] Seu quo rei trahebantur ad scalas Gemonias, seu quo annecti ac teneri firmiter aliquid solet. Liquidumque plumbum] Hoc notum est et affuso cruciatos aliquando reos; et ferreas manus, uncos, cu neos arctius alligari, tenaciusque adhærere. Arnob. contra Gentes, lib. VI. Quid miserius aut infelicius his esse poterit, quam si eos in basibus ita unci retinent, et plumbeæ unctiones ?' 21 Te Spes, &c.] Hæc solet afflictos sustentare, et solari adversis pressos. Hi enim sperantes meliora, Fortunamque rotæ conversione benigniorem fore, præsentes ærumnas æquiori ferunt animo. Et albo rara Fides colit Velata panno] Licet enim rari sint in adversis amici, aliqui tamen reperiuntur interdum fideles usquequaque. Sic fides colit Fortunam, nec adversanti refragantique se comitem negat. Et ob hoc forte dicitur albo Velata panno; id est, simplex, sincera, non fallax: vel quod albo velabant panno caput, qui fidei sacrificabant. Alii locum hunc interpretantur de Candidatis, adepta dignitate parum curantibus ea persolvere quæ tum maxime promiserant, cum magistratum ambirent. Quod mihi quidem longe petitum videtur. Tuum esto judicium, lector sagax et erudite. Virgil. Æneid. 1. 296. Cana fides.' Quo tamen loco significare videtur antiquam fidem. 22 Nec comitem abnegat, Utcumque mutata, &c.] Id est, non deserit fides amicos, etiam cum ab eis recedit Fortuna, mutata cum vestibus mente; Utcumque mutata potentes Veste domos inimica linquis. At vulgus infidum et meretrix retro Ferre jugum pariter dolosi. Serves iturum Cæsarem in ultimos 25 30 magnatum adversa deseris: plebs autem instabilis, et meretrix perfida contra fugit : amici quoque jugum simul portare fraudantes abscedunt, post exhausta ad fœcem usque dolia. O Fortuna, incolumem præsta Cæsarem proficisci meditantem adver get.-24 Unus Bersmanni et Dess. 2. linquens; pro quo Bentl. conj. vertis, h. e. concutis, affligis, improbante Jani. Vide L. Bos Animadv. ad Hor. p. 32. 'Legendum conjicio, Te S. et a. r. F. c. V. panno ; n. socium abnegat, U. m. p. Mente domos, &c. Hoc sensu : Fides te colit, Fortuna, qualiscumque fueris, sive bona, sive mala, neque abnegat socium vel amicum in rebus adversis, cum mente mutata, non amplius favens, eum deseris et destituis. Abnegare socium' est prodere, deserere, destituere; negare suum amicum esse, ut eleganter ait Ovid. 11. ex Pont. VI. 24. Ad vocem Socium ascripta glossa, i. e. comitem, tandem textui irrepsit.' Jever ad Lucan. 1. 681.25 Et vulgus emend. Bonfin. ut meretrix Brod. quomodo conj. Cuning.-29. 30 Bentl. conj. in ultimos, Oro, Britannos, barbare putans dici: ultimos Orbis Britannos. Eadem de causa Cuning. emend. in ultimi Orbis Britannos; With. NOTE quando miseros reddit eos, qui beati erant; et facta jam inimica linquit domos potentium, et alio migrat. 25 At vulgus infidum et meretrix, &c.] Veri quidem amici in adversis perinde ac in secundis manent fidi, et juvare perseverant. At hæc paucorum virtus est. Alii enim e multis et e vulgo amicum fovent quamdiu felix est: reflante vero Fortuna protinus avolant. Inprimis autem meretrix datæ fidei immemor abscedit; et quanquam utriusque status calamitosi nimirum et fortunati jugum ferre pariter' spoponderant, 'dolosi' tandem apparent. Nam diffugiunt siccatis cum fæce cadis,' ubi quæstus nulla spes amplius; atque ut est in proverb. fervet olla, vivit amicitia.' Et Ovid. de Pont. II. 'Vulgus amicitias utilitate probat. Ecclesiastici cap. vr. 'Est amicus socius mensæ; et non permanebit in die necessitatis.' 29 Serves iturum Cæsarem, &c.] Antii fortasse tum diversantem Antiati Fortunæ commendat, tumque, ut videtur, illic meditantem eam in Britannos expeditionem, de qua Dio lib. LIII. Ultimos Orbis] Virgil. Eclog. 1. 67. 'Et penitus toto divisos orbe Britannos.' Vide infra, III. Od. 4. 33. 30 Et juvenum recens Examen, &c.] Apposite Marcilius observat duplicem hic ac diversum Augusti consulatu belli apparatum notari: alterum in Britanniam (Majorem nempe, sive Angliam) ductu et auspiciis ipsius Augusti: alterum in Arabiam Felicem ductu Elii Galli: ex Dione cit. lib. LIII. Plin. vi. 28. &c. Strabon. Examen Eois timendum Partibus, Oceanoque rubro. Eheu! cicatricum et sceleris pudet Liquimus? unde manum juventus 35 sus ultimos terræ Britannos: serves ctiam novum agmen adolescentium, formidabile quidem orientalibus regionibus ac mari Erythræo. Heu pudet vulnerum criminisque, et fratrum a fratribus interfectorum. Ecquid exhorruimus nos homines sævi? quid impii dimisimus non violatum? a quo manum cohibuerunt adolescentes ob reve in ultimos Nobis Britannos.-33 Heu heu omnes Torrentii codd. præter unum, Pulmanni Gemblac. 1. Franeq. Lipss. duo, et Exc. Sax. Heü, quasi disyll. unus Torrent. omnes Cruquii præter unum, duo Pulmanni, Venett. et Locher. Vide ad 1. 15. 9. ac sceleris Caning. et Sanad. Eheu c. heu sceleris conj. ap. Jones.-34 Lips. 3. dira pro dura.—36 Linquimus Harl. 5. 6. Dess. 2. et Locher. manus Harl. 5. 6. et alii quidam codd. et Venett. 1478. 1559. unde plurimas editt. occupavit; et sic Lamb. Glarean. Fabr. Rutg. Heins. Steph. Fab. Burm. Dacer. Baxt. Bond. Schrevel. et Delph. Sed manum omnes Cruquii præter unum, Lipss. tres, Franeq. Mentel. Gott. Sax. Brod. NOTE lib. 11. et XVI. &c. Sensus est: Conscriptum in illa priori expeditione juvenum Examen, seu novum exercitum, ob Romani famam nominis jam tum Eois timendum Partibus, ac paulo post terrorem illaturum esse, Parthis, Medis, Persis, Oceanoque Rubro, Arabibus nimirum illi proximis. Nam 'ipsa peninsula Arabia inter duo marja Rubrum Persicumque procurrit:' ex Plin. mox cit. Ergo perperam alii interpretantur Oceanum Britanniæ Majori vicinum occidentis Solis rubescentem radiis accipe vero sinum Arabicum, seu ipsum mare Rubrum, quod Græci Erythræum vocant, quoniam épvepòs vel épvėpaîos rubrum significat, scilicet ob terram rubram sive miniatam aquæ substratam, vel ab imminentibus ejusdem coloris montibus; unde Sole affulgente species rubra præbetur mari. Aliis ab Erythræo rege factum nomen placet. Eustath. in Perieges. Dionys. Delph. et Var. Clas. 33 Eheu! cicatricum et sceleris pudet] Inhonesta quippe sunt vulnera in bellis civilibus accepta; et quicquid adversus cives perpetratur, flagitiosum est ac pudendum. Pudet igitur et Fratrum, in contrariis, ut fit, militantium partibus, atque ita sæpius a consanguineis trucidato rum. 34 Quid nos dura refugimus Ætas? &c.] Nos hac ætate ferrea odiisque plusquam civilibus infesta viventes, armaque in propinquorum corpora immaniter exacuentes, quid mali ac scelesti patrare detrectavimus ! quid infandi non attentavimus ? 35 Nefasti] Execrandi, conscelerati, nefarii. Cic. de Legib. 11. n. 21. 'Quæ augur injusta, nefasta, vitiosa, dirave dixerit, irrita infectaque sun to.' 36 Unde manum [manus] juventus Metu Deorum continuit? &c.] Legunt alii manum. Quos religio cohibuit ab audendo scelere, a violandis sacris, a P Horat. Metu Deorum continuit? quibus Incude diffingas retusum in Massagetas Arabasque ferrum. 40 rentiam numinum? Quæ non altaria polluerunt? O Fortuna hebetatos male nostros enses utinam nova incude fabrices contra Massagetas et Arabas, bene. Pulm. Hunn. Gemblac. 1. 2. et Beller. Bentleii plurimi, Venet. 1492. Locher. Ascens. Flor. Torrent. Marcil. Talbot. Pine, Bentl. Cun. San. Jones. Gesn. Jani, Bipont. Mitsch. Wetzel. Wakef. Comb. et Kidd. 'In manus juventus homœoteleuton etiam jure displicet.' Jani.-39 Vexatissimus a criticis versus! diffingas retusum haud dubie auctoritate maxime valet ; sic enim omnes prope libri Mss. et edd. e. g. omnes Lamb. præter unum, Pulm. Hunn. Gemblac. 1.2. et Beller. duo Blandd. Div. et Sil. ap. Cruq. omnes Torrent. Lipss. tres, Altt. 1. 2. Dess. 2. Franeq. Mentel. plerique Bentl. Locher. Venett. Basill. Brut. Fabr. Rutg. Heins. Fab. Dacer. Burm. Baxt. Sanad. et Jones. defingas retusum quidam Mss. et vett. edd. Bentl. Leid. et Regin. et sic Bentl. Cun. defingas recusum Lips. 4. diffingas recusum unus Bland. Cruq. et ipse Cruq. it. Marcil. h. recudas et diffingas, quemadmodum Virg. 'flexos incurvant arcus.' Sed quis ferre possit recusum incude? defingas retusum Mald. et Mart. Cruq. defigas retusum Urs. Lamb. et lib. ant. Canter. Nov. Lectt. VII. 30. destringas (unde alii distringas) recusum emendatio prior Lambini et in prima edit. lectio; laudato III. Od. 1. 17. 'Diffingere' esse dissolvere, corrumpere, interimere; in quo ita argutatur, ut vix Lambinum agnoscas. Strenue tamen eum sequitur Bentl. defigas recusum, posterior lectio Lambini. diffindas, h. e. deducas, refabrices et exacnas, emend. Cujac. Obss. XII. 18. refusum vir doct. in Obss. Misc. Burm. tom. IV. p. 381. recoctum conj. Bentl. b. e. denuo liquefactum, ut recudatur; uti Virg. Æn. vit. 636. &c. Audacter sane! Cf. Cuning. Animadv. cap. XVIII. p. 344. Vulgata lectio optimum aptissimumque sensum præbet, quem non agnovisse tam multos, stupendum.' Jani. diffingas retusum etiam Harl. 1. 2. 3. 4. 6. Bond. Schrevel. Delph. Bipont. Mitsch. Wetzel. Comb. et Wakef. defingas retusum Kidd. diffingas retrusum Harl. 5. diffingas recusum Vet. Comb. NOTE templis atque aris violandis, impieque diruendis. 38 O utinam nova Incude diffingas retusum, &c.] Quidam legunt distringas, et, recusum. Sensus est: O Fortuna, finge de novo et fabrica nobis gladios, gloriose quidem in hostes Im. perii Romani stringendos: nam illi prius a nobis male retusi sunt adversus fratres, cives, propinquos: civiles discordias extingue semper funestas, ut externa duntaxat bella deinceps moliamur signaque Romana cuni decore et gloria inferamus in Massagetas, Scythiæ populos, ubi nunc pars Aus tralis Tartariæ; aliis autem, Paludem Mæoticam incolentes; quasi graves Getas appellatos: massa' enim, Scythica lingua, grave significat, ex Isidoro Origin. 9. Clandian.' Massagetæque truces, duro gens aspera bello.' Item in Arabes gazis ac divitiis famosos. Arabia inter præcipuas Asiæ partes censetur. Terminos habet a Septemtrione Syriam et fluvium Euphratem, ab Oriente sinum Persicum, ab Occidente sinum Arabicum, a Meridie mare Arabicum, sive partem Indici Oceani. Porro ad rem præsentem facit quod ha |