Obrázky na stránke
PDF
ePub

structives. Les tragédies des Grecs et celles des Italiens peuvent s'aider de la musique; les pièces françaises sont abandonnées à leur propre force.

"

Reprenons les préceptes d'Horace : « Actoris partes chorus..... Defendat. » Dacier et plusieurs autres ont traduit « que, dans les actes, le choeur joue le rôle d'un acteur, et fasse les fonctions d'un seul personnage. >>

<< Comment Dacier, qui savait le latin, a-t-il oublié que jouer un rôle, se dit en latin, agere partes, et non partes defendere? Puisque Horace se sert du mot defendere, son intention est claire; il emprunte à la langue judiciaire les termes qu'elle emploie.

« Actor est ici pour reus ; le rôle de l'avocat est indiqué par le mot defendere. Officium judicis, c'est le devoir du juge; Officium virile, le devoir de l'honnête homme, le parti de la vertu. Le sens d'Horace est donc « que le chœur doit embrasser le parti de l'accusation contre les coupables, et soutenir les devoirs de l'honnête homme et les sentimens de la vertu. » C'est ce que le poète développe dans les vers suivans:

Ille bonis faveatque, et consilietur amice;
Et regat iratos, et amet pacare tumentes.
Ille dapes laudet mensæ brevis ; ille salubrem
Justitiam, legesque, et apertis otia portis.
Ille tegat commissa, deosque precetur et oret,
Ut redeat miseris, abeat fortuna superbis.

« On trouve dans plusieurs tragédies grecques une interlocution entre le chœur et quelques acteurs de la pièce; et cela paraitrait contraire à ce que je viens de dire: mais il faut considérer que ce personnage qui prend la parole, sous le nom de chœur (ainsi le désignent les vieux manuscrits), ne dialogue pas en vers lyriques, mais en vers iambes; en un mot, qu'il continue le récitatif. Alors ce chœur n'est qu'une personne du chœur, une personne indifférente, que le poète n'a pas besoin de nommer. » GALIANI.

EXCURSUS XI, vers. 260.

In scenam missos cum magno pondere versus.

Hic locus, si quis alius in hoc auctore, non parum, ut ait ipse, D. Heinsium exercuit: « .... Hic et in Acci Nobilibus trimetris apparet rarus, et Enni. In scenam missos magno cum pondere ver

sus, Aut operæ nimium celeris curaque carentis, Aut ignoratæ premit artis crimine turpi. » Rem tandem expedire sibi visus est, mutata distinctione : "....... apparet rarus: et Ennî In scenam missos magno cum pondere, etc. » Ego vero, quid prosit, aut qui laboranti loco medeatur hæc distinctio, nullus video. Ligat quidem et coagmentat orationem, dissolutam alioquin et hiantem: ipsam vero difficultatem intactam relinquit. Hic, inquit, pes Iambus, rarus apparet in Accii trimetris; et premit versus Ennii crimine ignoratæ artis. Quid narras? An versus aut sciunt, aut ignorant artem metricam? Quis ita sensit, quis unquam sic locutus est? Illud quoque quale est? premit versus crimine operæ celeris et negligentis. An versus se ipsi faciunt, et metri curam habent, ut crimen incuriæ ipsis, non auctori impingatur? Tambus vero, inquit, accusat versus cum magno pondere missos: quomodo, sodes, is accusat, aut crimine premit, qui non apparet? Hæc et in vulgata, et in Heinsiana distinctione vitia sunt; qualia quidem nec defendi, nec excusari possunt. Tu vero lege mecum et distingue: «....Hic et in Acci, Nobilibus trimetris apparet rarus et Enni. In scenam missus cum magno pondere versus, Aut operæ nimium celeris, etc. » Quum Iambus, inquit, ex artis et musicæ ratione ter in unoquoque trimetro apparere debeat, in secunda scilicet et quarta et sexta sede; neglexerunt hoc poetæ veteres Accius, En-. nius ceterique; contenti enim sextum modo pedem Iambum facere (sine quo nullum versus vestigium esset) in ceteris susque deque habuerunt adeo ut Iambus extra pedem ultimum rarus apud illos appareat. Sic in his Ennii Acciique apud Ciceronem: « Argo, qua vecti Argivi delecti viri: Colchis imperio regis Peliæ per dolum: Fremebunda ex alto ingenti sonitu et spiritu : Ita dum interruptum credas nimbum volvier : » in his, inquam, omnibus nullus est Iambus, præterquam in loco sexto. At, inquit Noster, hujus

modi versus, cum magno spondeorum vel anapastorum pondere in scenam missus, premit scriptorem aut incuriæ crimine, aut ignorantiæ. Verum quidem hoc est: non tamen ignorantia, sed negligentia et spe veniæ peccabant veteres. Quum enim Latinus sermo pauciores habeat breves syllabas, quam Græcus: qui primi Græca verterunt, labore et difficultate territi, simulque et spectatorum imperitia fidentes atque abutentes, spondeos passim pro Iambis intruserunt. Quumque in re nova nemo esset qui correctius scriberet; sine comparatione pulchriorum vel deformia illa satis pulchra videbantur, « Et data Romanis venia est indigna poetis. » Postea tamen sub Horatii ætate, quum Græca passim in manibus esse cœperunt, non ulterius æquis auribus accipiebantur tarde volventes spondei, sed coacti sunt poetæ ad artis legem et normam Græcorum modulatius scribere. Quod quum ex Seneca Tragoediis jam licet cognoscere, tum ex Fragmentis quæ ex Ovidii, Varii, Gracchique Fabulis hodie supersunt. Ovidius, Medea, apud Quint. VIII, 5: « Servare potui, perdere an possim rogas? »>Varius, Thyeste, ibid. III, 8: « ... Jam fero infandissima, Jam facere cogor. » Gracchus, Thyeste, apud Priscianum, VI, p. 719: « Mersit sequentis humidum plantas humum. » Ita legendum arbitror, non plantis. Humum nominativus est, generis neutrius. Idem, Atalanta, ibidem p. 683: «O grata cardo, regium egressum indicans. » Hi trimetri, qui soli nunc restant ex Horatio supparibus Tragicis, exactissime servant leges Græcorum; ut ex his de integris Fabulis idem existimare liceat. Vides jam, opinor, claram liquidamque esse quam dedimus emendationem, « In scenam missus cum magno pondere versus. » Ubi insuper cum magno pondere ex omnibus scriptis et nostris, et Bersmanni adscivimus. Minus scite codices, cum magno pondere, inquit Bersmannus: non advertit scilicet et alias sic solere Nostrum (vide Serm. I, 10, v. 49), et hic Venerem quamdam in ipsa pronuntiatione studio quæsitam esse: Cum magno pondere; quæ dum profers, ipsum illud pondus et lente ambulantes spondeos voce et spiritu persentiscis. Lapsus autem graviter est optimus Victorius ad Ciceronis Fam. V, 2, ubi ex manuscriptis quibusdam reponi hic jubet, ... hic et in Acci Mobilibus trimetris apparet rarus et Ennî. » Nihil infelicius dici potuit. Esto enim ut Jambi sive Trimetri, ubi puri sunt, citi, celeres, mobiles, præpetes appellentur : at hic utique, ubi rarus iste pes Trimetros ingreditur,

"....

sed stabilibus spondeis loco cedere cogitur; tantum abest ut mobiles et incitati fiant Trimetri Enniani, ut tarde, lente, graviter, ponderose incedant, quod ipsum hic queritur et vituperat Flaccus. Recte igitur Nobilibus; cipwvizās; quos isti fautores et admiratores veterum in cælum ferebant. Ceterum hunc locum diu correxeram; quum postea deprehendi, et Theodorum Marcilium illud missus priorem ex conjectura dedisse, et Cl. etiam Dacierium in illius sententiam recte et prudenter concessisse. Bentl.

EXCURSUS XII, vers. 270.

At nostri proavi Plautinos et numeros, etc.

Ita nunc editores, Nostri proavi: quum et editiones principes, et omnes fere omnium membranæ, nostræ certe meliores, Grævianæ, Vossianæ, Leidenses, Reginenses cum aliis habeant, « At vestri proavi Plautinos et numeros et Laudavere sales; nimium patienter utrumque, Ne dicam stulte, mirati. » Quid autem attinet a codicum auctoritate discedere; ut lectionem, si non deteriorem, at certe nihilo meliorem adoptemus? Vestri proavi, o Pisones; nam hos jam compellaverat; « .... Vos exemplaria Græca Nocturna versate manu, versate diurna. At vestri proavi Plautinos, etc. >> Nihil profecto hic est, quod quempiam offendat. At illud Nostri proavi magna circumveniunt incommoda. Quippe omnium se cachinnis exposuisset Noster, si patre libertino, homine Græculo, ut equidem puto, vel Syro forte aut Afro natus, Nostros proavos seu incaute, sive gloriose dixisset: quasi ipse Paulus, vel Messalla, vel Pompilius sanguis esset. Id quod olim Victorius Lambinusque recte judicarunt. At manum injicit Theodorus Marcilius, qui: Perperam, ait, correxere vestri: nam civi et equiti, et tribuno militum fas erat dicere Nostri proavi; quemadmodum Seneca, quanquam Iberici generis, Nostris majoribus dixit. Atqui, o bone, non vestri, sed illud tuum nostri a correctoribus est; quum et scripti libri, et primitus cusi prius agnoscant. Senecæ vero dictum huc pertrahere, et ut par, vel simile, huic proponere, cujus est judicii? Epist. I, ad Lucilium : « Tu tamen malo serves tua, et bono tempore uti incipias: nam, ut visum est majoribus nostris, sera par

"

simonia in fundo est. » Quinam hic majores? an dictum hoc vetus, ex Hesiodo ductum, ad solos Romanos attinebat? verum, esto ut ad eos solos Seneca, ut notum est, equestri genere est ortus, Cordubæ, coloniæ veteris Romanæ, ob primorum colonorum nobilitatem Patricia cognominata; ut nihil obstet, quin Senecæ majores vel a Regibus usque Romani fuerint. Hunc tu in Familiæ quæstione Nostro comparas, qui, nullis majoribus ortus, primus suorum ingenuus erat? Immo ut scias quo hominum risu, quo suo stupore Nostri proavi dicturus hic esset Flaccus; vide modo Vopisci locum in Caro, cap. 4, ubi contra eos qui Carum Mediolanensem fuisse tradiderant: « Ipse, inquit, ut epistola ejus indicat, Romanus vult videri. » Verba Epistolæ sunt: « Majores nostri Romani illi principes, etc. » Et mox: « Fac igitur majoribus nostris, id est Romanis non discrepemus viris : » ad quæ Vopiscus: Vides, ait, quod tota epistola majores suos Romanos vult intelligi.» Hoc, opinor, exemplo, si nostros proavos Flaccus appellasset, qui olim in scena Plautinas fabulas admirati sunt, utique majores suos Romanos voluisset intelligi. Sed totam hanc quæstionem ut inutilem rescindit Dacierius: nimirum Nostri legendum esse; non tamen Horatii hæc, sed Pisonum esse verba, qui priora illa de exemplaribus Græcis evolvendis impugnant: quibus ille continuo respondet, Nimium patienter utrumque, etc. Atque hoc demum ille pacto miram quamdam huic loco Venerem accrescere putat. Suum scilicet cuique est judicium. Nam quod huic tam venustum est, a Grifolo olim excogitatum, Victorio duriusculum visum est, Var. Lect. XV, 13. Adde vero, si vis, et absurdiusculum videri; præter cetera enim, quæ mitto, vide modo illa quæ sequuntur, «<.... nimium patienter utrumque, Ne dicam stulte, mirati; si modo ego et vos Scimus inurbanum lepido seponere dicto, etc. » Attende, sodes, ad illud Vos, o Pisones. Perquam scilicet venuste respondet Noster; si eos qui (ut vult Dacierius) jam Plautum Græcis opposuerant, eos, inquam, ipsos statim appellat, ut secum sentientes et Plautum haud magni æstimantes. BENTL.

Quæ sequuntur animadversiones in hos versus: « At nostri proavi Plautinos et numeros et Laudavere sales, nimium patienter utrumque, Ne dicam stulte, mirati, etc. » partim ex notis ineditt. ad Horatii Sermones et Epistolas excerpsimus, quas Cl. EUSÈBE SALVERTE, jam diu de literis et patria egregie meritus, nobiscum

« PredošláPokračovať »