Aspiciet? partōque ībit rēgīna triumphō,

Coniugiumque, domumque, patrēs, nātōsque vidēbit, 580 Iliadum turbā et Phrygiis comitāta ministris? Occiderit ferrō Priamus? Troia ärserit īgni? Dardanium totiēns sūdārit sanguine lītus?

Non ita! Namque etsi nullum memorabile nōmen Fēmineā in poenā est nec habet victōria laudem, 585 Exstinxisse nefās tamen et sumpsisse merentes Laudabor poenās, animumque explēsse iuvābit Ultrīcis flammae, et cinerēs satiāsse meōrum." Tālia iactabam, et furiātā mente ferebar, Cum mihi sẽ, nōn ante oculis tam clāra, videndam 590 Obtulit et pūrā per noctem in lūce refulsit

a.

Alma parēns, cōnfessa deam, quālisque vidērī
Caelicolis et quanta solet, dextraque prehensum
Continuit, roseōque haec insuper addidit ōre:

where

"Nāte, quis indomitās tantus dolor excitat īrās? 595 Quid furis? aut quonam nostrī tibi cūra recessit? Non prius aspicies, ubi fessum aetāte parentem Liqueris Anchisēn? superet coniunxne Creūsa, Ascaniusque puer? quos omnēs undique Grāiae Circum errant acies, et, ní mea cūra resistat, 600 Iam flammae tulerint inimicus et hauserit ēnsis. Nōn tibi Tyndaridis faciēs invīsa Lacaenae Culpātusve Paris; dīvum inclēmentia, dīvum, Hās ēvertit opēs sternitque à culmine Trōiam.

Aspice-namque omnem, quae nunc obducta tuenti 605 Mortālēs hebetat vīsūs tibi et ūmida circum

Cālīgat, nubem ēripiam; tū në qua parentis
Iussa timē, neu praeceptis parēre recūsā —
Hic ubi disiectās mōlēs āvulsaque saxīs
Saxa vidēs mixtoque undantem pulvere fumum,
610 Neptūnus mūrōs māgnōque emōta tridenti

Fundamenta quatit totamque ā sēdibus urbem
Ēruit. Hic lunō Scaeās saevissima portās

Prima tenet, sociumque furēns ā nāvibus āgmen
Ferro accincta vocat.

615 Iam summās arces Trītōnia, respice, Pallas
Insēdit, nimbō effulgens et Gorgone saevā.
Ipse Pater Danais animōs vīrēsque secundās
Sufficit, ipse deōs in Dardana suscitat arma.
Ēripe, nate, fugam, finemque impōne labōrī.
620 Nusquam aberō, et tūtum patriō tē līmine sistam.”‹
Dixerat, et spissis noctis sẽ condidit umbris.
Apparent dirae faciēs inimīcaque Trōiae
Numina magna deum.

Tum vērō omne mihi visum cōnsidere in īgnēs 625 Ilium et ex imo verti Neptūnia Trōia;

ر

Ac veluti summis antiquam in montibus ornum
Cum ferro accisam crebrisque bipennibus instant
Eruere agricolae certatim; illa usque minātur
Et tremefacta comam concussō vertice nūtat,<-
630 Vulneribus dōnec paulatim ēvicta suprēmum
Congemuit traxitque iugīs āvulsa ruïnam.

Descendo, ac ducente deō flammam inter et hostes
Expedior; dant tēla locum, flammaeque recedunt.
Atque ubi iam patriae perventum ad līmina sēdis
635 Antiquasque domōs, genitor, quem tollere in altōs
Optābam primum montēs primumque petēbam,
Abnegat excīsā vītam prōdūcere Trōiā

Exsiliumque patī. "Vōs ō, quibus integer aevī Sanguis" ait "solidaeque suo stant rōbore vīrēs, 640 Vōs agitate fugam.

Mě si caelicolae voluissent ducere vitam,
Has mihi servāssent sēdēs. Satis ūna superque
Vidimus excidia et captae superāvimus urbi.

dak?

Lad for

Sic, ō sic positum adfātī discēdite corpus. 645 Ipse manu mortem inveniam; miserebitur hostis Exuviasque petet; facilis iactura sepulcri

650

660

1935

Iam pridem invisus dīvis et inutilis annōs

Dēmoror, ex quō mẽ dīvum pater atque hominum rēx
Fulminis adflavit ventis et contigit īgni."

Tālia perstābat memorāns, fixusque manebat.
Nōs contra effusi lacrimis coniunxque Creusa
Ascaniusque omnisque domus, nē vertere sēcum
Cuncta pater fātōque urgenti incumbere vellet.
Abnegat, inceptoque et sedibus haeret in isdem.
655 Rursus in arma feror, mortemque miserrimus optō,
Nam quod consilium aut quae iam fortūna dabātur?
"Mēne efferre pedem, genitor, te posse relictō
Spērāsti, tantumque nefās patriō excidit ōre?
Si nihil ex tantā superīs placet urbe relinqui,
Et sedet hōc animō, peritūraeque addere Trōiae
Tēque tuosque iuvat, patet istī iānua lētō;
Iamque aderit multō Priamī dē sanguine Pyrrhus,
Nātum ante ōra patris, patrem qui obtruncat ad ārās.
Hōc erat, alma parēns, quod mē per tēla, per ignes
665 Eripis, ut mediis hostem in penetralibus, utque
Ascanium patremque meum iuxtaque Creūsam
Alterum in alterius mactātōs sanguine cernam ?
Arma, viri, ferte arma; vocat lux ultima victōs.
Reddite me Danaīs; sinite instaurāta revisam
670 Proelia. Numquam omnes hodie moriēmur inulti."
Hinc ferro accingor rursus clipeōque sinistram
Insertabam aptāns mēque extrā tēcta ferēbam.
Ecce autem complexa pedēs in limine coniunx
Haerebat, parvumque patri tendebat Iūlum:
675 "Si peritūrus abīs, et nōs rape in omnia tēcum;
Sin aliquam expertus sumptīs spem pōnis in armis,

Hanc primum tūtāre domum. Cui parvus Iūlus,
Cui pater et coniunx quondam tua dicta relinquor?"
Tālia vociferāns gemitu tectum omne replebat,
680 Cum subitum dictuque oritur mirabile monstrum.
Namque manūs inter maestōrumque ōra parentum
Ecce levis summō dē vertice visus Iūlī

Fundere lūmen apex, tactuque innoxia mollēs
Lambere flamma comãs et circum tempora pāsci.
685 Nōs pavidī trepidāre metū, crinemque flagrantem
Excutere et sanctōs restinguere fontibus īgnēs.
At pater Anchises oculos ad sidera laetus
Extulit, et caelō palmās cum vōce tetendit:
"Iuppiter omnipotēns, precibus si flecteris ūllīs,
690 Aspice nōs; hoc tantum; et, si pietāte meremur,
Da deinde auxilium, pater, atque haec ōmina firmā.”
Vix ea fatus erat senior, subitōque fragōre
Intonuit laevum, et dē caelō lāpsa per umbrās
Stella facem dūcēns multă cum lūce cucurrit.
695 Illam, summa super lābentem culmina tēctī,
Cernimus Idaeā clāram sẽ condere silvā
Signantemque viās; tum longō līmite sulcus
Dat lucem, et lātē circum loca sulphure fumant.
Hic vēro victus genitor se tollit ad auras,

700 Adfäturque deōs et sanctum sidus adōrat:

705

"Iam iam nulla mora est; sequor, et, quã dūcitis, ad

sum.

Di patrii, servāte domum, servāte nepōtem.

Vestrum hoc augurium, vestrōque in numine Trōia est.
Cēdō equidem, nec, nāte, tibi comes īre recūsō."
Dixerat ille; et iam per moenia clarior īgnis
Auditur, propiusque aestus incendia volvunt.
“Ergō age, căre pater, cervīcī impōnere nostrae;
Ipse subibō umeris, nec me labor iste gravabit;

710

Quō res cumque cadent, unum et commune periclum,
Una salūs ambōbus erit. Mihi parvus Iūlus

Sit comes, et longe servet vestigia coniunx.
Vōs, famuli, quae dicam, animis advertite vestris.
Est urbe egressis tumulus templumque vetustum
Desertae Cereris, iuxtaque antiqua cupressus
715 Religione patrum multōs servāta per annōs.
Hanc ex diversō sēdem veniēmus in ūnam.
Tū, genitor, cape sacra manū patriōsque Penātēs;
Mē, bellō ē tantō digressum et caede recenti,
Attrectare nefās, dōnec mē flūmine vīvō
Abluerō."

720

725

730

735

740

Haec fātus, lātōs umerōs subiectaque colla
Veste super fulvique insternor pelle leōnis,
Succedōque oneri; dextrae sẽ parvus Iūlus
Implicuit sequiturque patrem nōn passibus aequis;
Pōne subit coniunx. Ferimur per opāca locōrum;
Et me, quem dūdum nōn ūlla iniecta movebant
Tēla neque adversō glomerāti ex agmine Grãi,
Nunc omnes terrent aurae, sonus excitat omnis
Suspensum et pariter comitique onerique timentem.
Iamque propinquābam portis, omnemque videbar
Evāsisse viam, subito cum crēber ad aurēs

Visus adesse pedum sonitus, genitorque per umbram
Prospiciens, "Nāte," exclamat, "fuge, nāte; propin-
quant

Ārdentes clipeōs atque aera micantia cernō."

Hic mihi nescio quod trepido male numen amicum
Confūsam eripuit mentem. Namque avia cursu
Dum sequor et nōtā excēdō regiōne viarum,
Heu! misero coniūnx fātōne ĕrepta Creūsa
Substitit, errāvitne viā, seu lassa resēdit?
Incertum; nec post oculis est reddita nostris ;