SATIRA UNDECIMA.

Juvenalis Persicum amicum suum ad cœnam invitaturus, eorum primùm perstringit stultitiam, qui lautiores parant epulas, quam quas facultatum suarum modus ferat.

ATTICUS eximie si cœnat, lautus habetur;
Si Rutilus, demens: quid enim majore cachinno
Excipitur vulgi, quam pauper Apicius? Omnis
Convictus, thermæ, stationes, omne theatrum,
De Rutilo: nam dum valida ac juvenilia membra
Sufficiunt galeæ, dumque ardent sanguine, fertur,
Non cogente quidem, sed nec prohibente tribuno,
Scripturus leges et regia verba lanistæ.

Multos porro vides, quos, sæpe elusus, ad ipsum
Creditor introitum solet exspectare macelli,
Et quibus in solo vivendi causa palato est.
Egregius cœnat meliusque miserrimus horum,
Et cito casurus, jam perlucente ruinâ.

5

10

inopiam ut gladiatorem, etiam non coactus, se professurus sit.

8. Seripturus. Sibi descripturus ut ediscat.-Regia verba. Superba, imperantia jussa ejus qui artem docet.

10. Creditor eos ad macellum exspectat, quo conveniunt ad delicias comparandas etiamsi debita priora solvere nequeant.

12. Quo pauperior sit quilibet ex his, eò egregius cœnat, etiamsi ruina ejus jam planè appareat, sicut in pariete cito casuro lux per rimas incidit.

Interea gustus elementa per omnia quærunt,
Nunquam animo pretiis obstantibus: interius si
Attendas, magis illa juvant, quæ pluris emuntur.
Ergo haud difficile est perituram arcessere summam,
Lancibus oppositis, vel matris imagine fractâ,
Et quadringentis nummis condire gulosum
Fictile: sic veniunt ad miscellanea ludi.

Refert ergo, quis hæc eadem paret: in Rutilo nam
Luxuria est; in Ventidio laudabile nomen
Sumit, et a censu famam trahit. Illum ego jure
Despiciam, qui scit quanto sublimior Atlas
Omnibus in Libyâ sit montibus; hic tamen idem
Ignoret, quantum ferratâ distet ab arcâ
Sacculus. E coelo descendit Γνωθι σεαυτον,
Figendum, et memori tractandum pectore, sive
Conjugium quæras, vel sacri in parte senatûs
Esse velis (nec enim loricam poscit Achillis
Thersites, in quâ se traducebat Ulysses);
Ancipitem seu tu magno discrimine causam
Protegere affectas; te consule, dic tibi, qui sis,
Orator vehemens, an Curtius et Matho buccæ.

cuique conveniat.-Ferratá arcá. Divitum.-Sacculus. Pauperum.

est.

27. Γνωθι σεαυτόν. Quæ sententia in templo Delphico aureis litteris inscripta Ab aliis Thaleti ascribitur, aliis ipsi Apollini. Sunt qui alios auctores proferant. 28. Figendum. Cuique in memoriâ suâ. 29. In parte senatus esse velis. Senator fieri velis.

31. Thersites. Ipse etiam Thersites, utcunque se stolidè jactâsset, non ita immemor ignaviæ suæ fuit ut Achillis mortui arma peteret, in quibus etiam Ulysses se traducebat ridiculum effecit, quum tanto Achilli impar esset.

33. Dic tibi, qui sis. Interroga teipsum, qualis sis.

34. Bucca. Causidici ventosi et inepti, qui buccis inflatis clamorem ingentem excitant, sed nihil aptum dicunt.

:

Noscenda est mensura sui, spectandaque rebus
In summis minimisque; etiam cum piscis emetur,
Ne mullum cupias, cum sit tibi gobio tantum
In loculis quis enim te, deficiente crumenâ,
Et crescente gulâ, manet exitus; ære paterno,
Ac rebus mersis in ventrem, fenoris atque
Argenti gravis, et pecorum, agrorumque capacem?
Talibus a dominis, post cuncta, novissimus exit
Annulus, et digito mendicat Pollio nudo.
Non præmaturi cineres, nec funus acerbum
Luxuriæ; sed morte magis metuenda senectus.
Hi plerumque gradus: conducta pecunia Romæ,
Et coram dominis, consumitur: inde ubi paulum,
Nescio quid, superest, et pallet fenoris auctor,
Qui vertêre solum, Baias, et ad ostrea currunt.
Cedere namque foro jam non est deterius, quam
Esquilias a ferventi migrare Suburâ.
Ille dolor solus patriam fugientibus, illa
Moestitia est, caruisse anno Circensibus uno.
Sanguinis in facie non hæret gutta: morantur
Pauci ridiculum effugientem ex Urbe pudorem.

35. Mensura sui. Quales ad res subeundas quisque sit aptus et utilis.

37. Mullum. Piscem pretiosum. Gobio. Gobionis piscis vilis pretium.

40. Rebus mersis in ventrem. Quum omnia insumpseris ut luxuriæ amori indulgeres; qui (venter seu luxûs amor) omnia perdere solet. Atque ideò agrorum, pecorum et aliorum hujusmodi capax dicitur.

42. Novissimus exit annulus. Ultimus venditur seu obpigneratur annulus aureus equitum insigne.

43. Pollio. Equestris quidam luxuriâ penitus perditus.

44. Mors præmatura et acerba minus hominibus luxuriosis metuenda est, quam senectus. Si enim ad senectutem perveniant, cum nihil habeant, quo luxuriæ indulgeant, ipsâ morte miserior est senectus.

46. Gradus. Per quos ad inopiam veniunt.-Conducta. Fenore accepta.

35

40

45

50

55

47. Dominis. Feneratoribus, quorum reverà pecunia est.

48. Pallet fenoris auctor, fenerator, ne pecuniam suam perdat.

49. Ii, qui in exsilium abiêre, festinant (ne a creditoribus corripiantur) ad Baias.

50. Cedere foro. Mercatores foro versari dicuntur, quum autem nequeant debita persolvere, et ea quae pacti sint, perficere, foro cedunt. Hoc autem nunc non turpius habetur quam domum mutare ab unâ urbis parte in aliam.

53. Circensibus. De ludorum spectandorum cupiditate. Vid. S. x. v. 80.

54. Sanguinis in facie non hæret gutta. Nihil ruboris (pudoris) est. Pauci sunt hodiè in urbe qui pudorem a plurimis irrisum retinent.

Experiêre hodie, numquid pulcherrima dictu,
Persice, non præstem vitâ vel moribus, et re;
Sed laudem siliquas occultus ganeo; pultes
Coram aliis dictem puero, sed in aure placentas.
Nam cum sis conviva mihi promissus, habebis
Euandrum, venies Tirynthius, aut minor illo

Hospes, et ipse tamen contingens sanguine cœlum :
Alter aquis, alter flammis, ad sidera missus.
Fercula nunc audi nullis ornata macellis.
De Tiburtino veniet pinguissimus agro
Hædulus, et toto grege mollior, inscius herbæ,

Necdum ausus virgas humilis mordere salicti,

60

65

Qui plus lactis habet, quam sanguinis; et montani
Asparagi, posito quos legit villica fuso.
Grandia præterea, tortoque calentia fœno
Ova adsunt ipsis cum matribus, et servatæ
Parte anni, quales fuerant in vitibus, uvæ:
Signinum Syriumque pirum: de corbibus îsdem
Æmula Picenis, et odoris mala recentis,
Nec metuenda tibi, siccatum frigore postquam
Auctumnum, et crudi posuêre pericula succi.
Hæc olim nostri jam luxuriosa senatûs

56. Poeta ad Persicum conversus, hodiè cognosces, inquit, utrum hæc quæ de frugalitate dixi reverâ sentiam, an iliquas (victum frugalem) laudem, clam vero ganeo (gulosus) sim.

59. An coram aliis jubeam pultes mihi adferri, sed clam placentas delicatiores.

61. Euandrum. Hospitem me invenies æquè ac Evandrum frugalem. Tirynthius. Hercules. Minor illo, Quos hospitio excepit olim

Eneas.
Evander.

64.

70

75

Nullis ornata macellis. Non ex urbe allata.

66. Inscius herbæ. Lactens cui adhuc lac solum nutrimento est.

70. Torto calentia fæno. Recentia, modo sumpta e nido calente.-Matribus. Gallinis.

71. Servata uve. Pensiles. Hodiè uvæ ita servantur formam suam fere retinentes, viliores autem compressæ in arctum rediguntur.

73. Signinum. A Signiâ Latii oppido. -Syrium. Tarentinum, olim a Syriâ 62. Contingens allatum. cælum. sanguine Promis De corbibus isdem. Æneas Veneris filius. Originem a Diis cuè, quod simplicitatem epularum exhibet. repetens.

63. Eneam unda Numici, abluto omni quod mortale ei inerat, Deum effecit; Herculis autem animam flammæ in monte Etâ sacratæ ad cœlum rapuêre.

74. Emula Picenis mala. Certantia cum Picenis.

75. Quæ salubria sunt, postquam succum autumnalem deposuere, et maturiora facta sunt.

Cœna fuit. Curius, parvo quæ legerat horto,
Ipse focis brevibus ponebat oluscula; quæ nunc
Squalidus in magnâ fastidit compede fossor,
Qui meminit, calidæ sapiat quid vulva popinæ.
Sicci terga suis, rarâ pendentia crate,
Moris erat quondam festis servare diebus,
Et natalicium cognatis ponere lardum,
Accedente novâ, si quam dabat hostia, carne.
Cognatorum aliquis, titulo ter consulis, atque
Castrorum imperiis et dictatoris honore
Functus, ad has epulas solito maturius ibat,
Erectum domito referens a monte ligonem.

80

85

Cum tremerent autem Fabios, durumque Catonem,

90

Et Scauros, et Fabricios, postremo severos

Censoris mores etiam collega timeret;
Nemo inter curas et seria duxit habendum,
Qualis in Oceani fluctu testudo nataret,
Clarum Trojugenis factura ac nobile fulcrum:
Sed nudo latere, et parvis frons ærea lectis
Vile coronati caput ostendebat aselli,
Ad quod lascivi ludebant ruris alumni.
Tales ergo cibi, qualis domus, atque supellex.
Tunc rudis, et Graias mirari nescius artes,
Urbibus eversis prædarum in parte repertâ

78 Curius Dentatus. Dux Romanorum insignis.

80. In magnâ compede fossor. Servus compedibus vinctus.

81. Quid sapiat.

saporem.

Qualem habeat

95

100

90. Cum tremerent. Dum timebant.

92. C. Claudio Nerone et M. Livio Salinatore Censoribus, Livius Neronem Nero Livium ordine suo amovit.-Vid. Livii. Lib. xxix. c. 37.

95. Ex quâ lectus ornari possit, quo jaceant nobiles.

96. Nudo latere. Inornatâ spondâ.

97. Caput coronati aselli. Solum ornamentum exhibebat lectus asini caput vite coronatum, eò quod dicebatur pampinos prærodendo vitium putandarum rationem edocuisse.

98. Ruris alumni. facetè illudentes.

Rustici asinum